Od noworodka do niemowlaka - pierwszy rok życia dziecka w przychodni POZ

Rozwój niemowlaka

Rozwój niemowlaka ocenia się za pomocą nabywania nowych umiejętności przez dziecko w 5 obszarach - dużej motoryki, małej motoryki, mowy, funkcji poznawczych i społeczno-emocjonalnych. Określa się je mianem kamieni milowych [2]. I tak uznaje się, że 2- miesięczne dziecko powinno trzymać włożoną do ręki grzechotkę, w 6. miesiącu życia dziecko siada bez podparcia, a raczkuje i następnie stawia pierwsze kroki około 8. miesiąca [2,3]. Nie każde dziecko rozwija się w tym samym tempie, dlatego też średni prawidłowy wiek osiągnięcia kolejnych kamieni milowych określa się jako wiek, w którym połowa zdrowej populacji dzieci wykonuje daną czynność. Wizyty kontrolne u lekarza mają na celu wyłapanie ewentualnych nieprawidłowości w rozwoju, co pozwala na szybkie wdrożenie odpowiedniego postępowania [2,4]. 

Skład zespołu w przychodni POZ

W skład zespołu odpowiedzialnego za wizyty kontrolne w pierwszym roku życia dziecka wchodzi położna podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarka oraz lekarz POZ, specjalizujący się w  medycynie rodzinnej lub pediatrii. Położna jest odpowiedzialna za wizyty patronażowe, do 2. miesiąca życia dziecka jest zobowiązana do wykonania ok. 4-6 wizyt. Następnie przekazuje opiekę nad niemowlęciem pielęgniarce POZ [5]. Natomiast lekarz pediatra przeprowadza:

• wizytę patronażową w trakcie pierwszych dwóch tygodni życia dziecka;
• 5 profilaktycznych wizyt lekarskich, do ukończenia 1. roku;

Część z nich pokrywa się z wizytami w celu zaszczepienia dziecka zgodnie z kalendarzem szczepień [6,7]

PIerwszy miesiąc życia dziecka

W pierwszym miesiącu powinny zostać przeprowadzone dwie wizyty patronażowe - położnicza i lekarska. Wizyta położnej zwykle następuje w około 1-2 dni po wypisie noworodka ze szpitala. Jest to szansa na zbadanie noworodka, poznanie i ocenę relacji w rodzinie, a także edukację matki na temat optymalnego karmienia piersią [5]. 

Wizyta patronażowa u lekarza ma miejsce w ciągu pierwszych dwóch tygodni życia dziecka. Zwykle jest dłuższa i lekarz ma szansę na pełne zbadanie dziecka, przeprowadzenie długiej edukacyjnej rozmowy z rodzicami, odpowiedzenie na ich pytania i rozwianie wątpliwości. Wtedy wydaje się także skierowanie na przesiewowe USG stawów biodrowych, które należy wykonać w 6 tygodniu życia [5]. 

Kolejne wizyty profilaktyczne

Kolejne wizyty powinny odbyć się w 6.-9. tygodniu, 3.-4. miesiącu, 6. miesiącu, 9. miesiącu i w okolicy 1. urodzin dziecka. W trakcie każdej z nich lekarz ocenia rozwój psychoruchowy i stan odżywienia niemowlęcia, dobrostan rodziny, a także kładzie nacisk na dalszą edukację rodziców. W przypadku wykrycia nieprawidłowości lub zwiększonego ryzyka wystąpienia zaburzeń rozwoju lekarz może podjąć decyzję o skróceniu czasu między kolejnymi wizytami [7]. 

Dodatkowo, w ciągu pierwszego roku życia dziecka wykonuje się szereg testów przesiewowych [7]:

• Słuch u dziecka bada się w 6.-9. tygodniu, a także w 3.-4. miesiącu życia przy użyciu grzechotek i innych dźwiękotwórczych przyrządów. Następnie ocenia się słuch w trakcie kolejnych wizyt profilaktycznych;
• Obecność zeza ocenia się w trakcie każdego badania lekarskiego;
• Skrining w kierunku dysplazji stawów biodrowych obejmuje badanie fizykalne w trakcie wizyty patronażowej, a następnie USG stawów w 6. tygodniu życia. Badanie powinno zostać przeprowadzone nie później niż w 6. miesiącu;
• Pomiar ciśnienia tętniczego powinien się odbyć w okolicy 1. urodzin dziecka;
• Nowe standardy opieki zalecają pobranie morfologii krwi u dzieci w 3.-4. miesiącu, a następnie w 12. miesiącu życia.

Warto pamiętać, że harmonogram badań w pierwszym roku życia dziecka ułożono tak, by, w razie wykrycia nieprawidłowości, umożliwić szybkie wdrożenie odpowiedniego postępowania w celu zapewnienia dziecku jak najlepszej opieki i warunków do rozwoju na wszystkich płaszczyznach. 

Referencje

1. https://www.nichd.nih.gov/health/topics/infantcare/conditioninfo (ostatni dostęp 29.12.2021) 
2. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/98430,wiek-wystepowania-kamieni-milowych-we-wczesnej-ocenie-rozwoju-dziecka#1 (ostatni dostęp 29.12.2021) 
3. https://cdn.who.int/media/docs/default-source/child-growth/child-growth-standards/indicators/motor-development-milestones/mm_percentiles_table.pdf?sfvrsn=81f3b60b_5 (ostatni dostęp 29.12.2021) 
4. https://www.cdc.gov/ncbddd/childdevelopment/screening-hcp.html (ostatni dostęp 29.12.2021)
5. https://pacjent.gov.pl/system-opieki-zdrowotnej/jakie-sa-kompetencje-poloznej-poz (ostatni dostęp 29.12.2021) 
6. https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/badania-bilansowe/101231,abc-badan-bilansowych-w-pediatrii-zasady-przeprowadzania-wizyt-i-porad-patronazowych-u-dzieci-w-1-miesiacu-zycia (ostatni dostęp 29.12.2021)
7. https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/badania-bilansowe/103838,abc-badan-bilansowych-w-pediatrii-badania-profilaktyczne-dzieci-w-wieku-niemowlecym (ostatni dostęp 29.12.2021)