Zapalenie oskrzelików

Co to jest zapalenie oskrzelików?

Zapalenie oskrzelików jest ostrą infekcją dolnych dróg oddechowych, w której zmiany patologiczne umiejscowione są w oskrzelikach. 

Jakie są przyczyny zapalenia oskrzelików i jak często ono występuje?

Zapalenie oskrzelików wywołuje infekcja wirusowa. Czynnikiem odpowiedzialnym za 80–85% przypadków choroby jest wirus RS (ang. respiratory syncytial virus; wirus syncytialny, wirus nabłonka oddechowego). Rzadszymi przyczynami są rynowirusy, wirusy grypy i paragrypy, adenowirusy, metapneumowirusy. 

Najczęściej zapalenie oskrzelików dotyka niemowląt i dzieci do 24. miesiąca życia. Źródłem zakażenia jest zazwyczaj starsze rodzeństwo uczęszczające do przedszkola lub szkoły, rzadziej – osoby dorosłe. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, wirusy są roznoszone w trakcie kichania czy pokasływania. Nasilenie zachorowań występuje w okresie jesienno-zimowym. 

W większości przypadków przebieg zapalenia oskrzelików jest łagodny. U około 1–2% dzieci infekcja kończy się pobytem w szpitalu, u części może wystąpić niewydolność oddechowa.

Do czynników ryzyka zachorowania na zapalenie oskrzelików należą: wcześniactwo, przewlekłe choroby układu oddechowego i układu krążenia, choroby neurologiczne, wiek poniżej 3. miesiąca życia, uczęszczanie do żłobka, karmienie piersią krótsze niż 2 miesiące, posiadanie rodzeństwa w wieku przedszkolnym lub szkolnym, narażenie na dym tytoniowy.

Trzeba pamiętać, że przechorowanie nie daje trwałej odporności. Ponowne zachorowanie może przebiegać z łagodniejszymi objawami. 

Na czym polega zapalenie oskrzelików?

W wyniku zakażenia wirusowego w oskrzelikach powstaje stan zapalny, który wiąże się ze zniszczeniem nabłonka, obrzękiem i nagromadzeniem produkowanej w nadmiarze wydzieliny. 

Jakie są objawy zapalenia oskrzelików?

Początek choroby przypomina większość infekcji górnych dróg oddechowych – obserwuje się wodnisty katar, pokasływanie, stan podgorączkowy lub niewysoką gorączkę. Po 2–3 dniach dołącza się stopniowo narastający kaszel, który z suchego przechodzi w mokry, gdy w drogach oddechowych pojawia się gęsta, trudna do odkrztuszenia wydzielina. Dodatkowo mogą wystąpić objawy, które powinny skłonić rodzica do pilnego kontaktu z lekarzem. To przede wszystkim duszność, na którą wskazują: przyspieszony oddech, trudności z nabraniem powietrza, postękiwanie, męczenie się dziecka przy jedzeniu, zwiększony niepokój, nadmierne marudzenie.

U dziecka z dusznością po rozebraniu widoczna jest wzmożona praca klatki piersiowej – uruchomienie dodatkowych mięśni oddechowych (zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych czy dołka jarzmowego).

Ponadto może być słyszalny świszczący oddech. W trakcie osłuchiwania klatki piersiowej stwierdzane są liczne świsty – to wyraz zwężenia dróg oddechowych, zwłaszcza w wyniku zalegania wydzieliny.

Jak wygląda diagnostyka zapalenia oskrzelików?

Do ustalenia rozpoznania przez lekarza często wystarczą wywiad i badanie pacjenta. Na ocenę stanu ogólnego dziecka składają się ocena liczby oddechów i częstości rytmu serca oraz pomiar saturacji, czyli wysycenia krwi tlenem. W niektórych przypadkach wykonuje się zdjęcie RTG klatki piersiowej w celu różnicowania z zapaleniem płuc, ewentualnie dodatkowo pobiera się krew do badań. W miarę dostępności możliwe jest wykonanie szybkiego testu wymazowego w kierunku zakażenia wirusem RS, polegającego na pobraniu wydzieliny z tylnej ściany gardła lub jam nosa.

Jak leczyć zapalenie oskrzelików?

W zapaleniu oskrzelików stosujemy leczenie objawowe, nie ma leczenia przyczynowego – przeciwwirusowego.

W zależności od stanu dziecka należy zastosować leczenie inhalacyjne (leki rozszerzające małe oskrzela i oskrzeliki). Nie zaleca się glikokortykosteroidów podawanych dożylnie lub w inhalacjach. Ważne jest, aby zadbać o odpowiednie nawodnienie dziecka, odpoczynek i nawilżone powietrze w domu.

Po chorobie nabłonek dróg oddechowych jest uszkodzony, a proces regeneracji może trwać nawet do 3 miesięcy. W tym czasie można obserwować większą skłonność do zapaleń oskrzeli.

Profilaktyka zapalenia oskrzelików

Udowodniono, że karmienie piersią przez minimum 6 miesięcy zmniejsza ryzyko infekcji dróg oddechowych u dziecka. Bezwzględnie należy unikać dymu tytoniowego.

W profilaktyce stosuje się specjalną terapię – przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko odpowiednim elementom wirusa. Jest ona jednak przeznaczona dla dzieci przedwcześnie urodzonych, a decyzję o jej zastosowaniu każdorazowo podejmuje lekarz.

Piśmiennictwo:

1. Baky AA, Fouda EM, Hussein SM et al. Bronchiolitis diagnosis, treatment, and prevention in children: an evidence-based clinical practice guideline adapted for the use in Egypt based on the ‘Adapted ADAPTE’ methodology. Egypt Pediatr Assoc Gaz 2022; 70: 1.
2. Kulus M. Choroby układu oddechowego u dzieci. Warszawa 2010.
3. Siew CS, Chang AB. Improving the management of children with bronchiolitis: the updated American Academy of Pediatrics Clinical Practice Guideline. Chest 2014; 146(6): 1428–1430.
4. Silver AH, Nazif JM. Bronchiolitis. Pediatr Rev 2019; 40(11): 568–576.