Fakty i mity na temat leczenia boreliozy

Borelioza, nazywana również chorobą z Lyme, jest najczęściej występującą zoonozą w Polsce. W wielu regionach świata, w tym także w naszym kraju, obserwuje się trend wzrostowy pod względem liczby nowych przypadków. Przypuszcza się, że odpowiada za to ocieplenie klimatu, które sprzyja zwiększaniu populacji kleszczy - wektorów tej choroby oraz rosnąca popularność turystyki i aktywności na świeżym powietrzu. Nie bez znaczenia jest również wzrost świadomości społeczeństwa i lekarzy na temat objawów choroby [5]. Borelioza jest jednostką chorobową, na temat której krąży wiele mitów. W internecie można znaleźć szereg fałszywych informacji dotyczących m.in. profilaktycznej antybiotykoterapii oraz czasu trwania leczenia [1]. W artykule rozprawiamy się z tymi mitami i odpowiadamy, jak powinno wyglądać efektywne leczenie boreliozy, zgodne z najnowszymi wytycznymi.

Mity na temat leczenia boreliozy

Kontrowersje w temacie boreliozy wzbudza przede wszystkim metoda leczenia ILADS - proponowana przez Międzynarodowe Towarzystwo Boreliozy i Chorób z nią powiązanych. Na wstępie warto dodać jednak, że nie jest ona uznawana przez większość rekomendacji opartych na EBM (Evidence Based Medicine) [2]. 

Według wytycznych ILADS, leczenie należy wdrożyć po każdym ukłuciu przez kleszcza. [2] Nie każde ukąszenie wiąże się jednak z zakażeniem - szacuje się, że ryzyko zachorowania po jednorazowym ukłuciu jest mniejsze niż 1%. [3]. Wykazano,  że stosowanie antybiotyków bez obecności klinicznych objawów, nawet w przypadku wykrycia specyficznych przeciwciał, nie przynosi korzyści zdrowotnych. Profilaktyczne leczenie poekspozycyjne zaleca się tylko w przypadku mnogich ukąszeń przez kleszcze u osób dorosłych przebywających tymczasowo na terenach endemicznych dla boreliozy. Nie zaleca się takiego postępowania u dzieci [4].

Wątpliwości budzi również czas trwania leczenia. Niespecyficzne objawy boreliozy mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy, co może wynikać z trwałego uszkodzenia tkanek przez krętki lub wywołanej przez nie reakcji immunologicznej. Dolegliwości te nie są jednak związane z aktywnym zakażeniem. W takich przypadkach nie powinno się zalecać ponownej lub przedłużonej antybiotykoterapii, ponieważ nie przynosi to korzyści pacjentom. Poprawa stanu zdrowia podczas przedłużonego leczenia może wynikać z różnych czynników, takich jak równoległe występowanie innej infekcji, efekt placebo lub dodatkowe farmakologiczne skutki antybiotykoterapii [5]. 

Wytyczne dotyczące leczenia

Wytyczne leczenia boreliozy w Polsce są opracowywane przez Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. Dobór i czas trwania antybiotykoterapii zależą od postaci choroby. Leczenie można wdrożyć na podstawie obrazu klinicznego - wykonanie badania serologicznego nie zawsze jest koniecznie. Wskazaniem do antybiotykoterapii jest pojawienie się rumienia wędrującego. W większości przypadków zaleca się leczenie doksycykliną  (2×100 mg), amoksycyliną (1,5–2,0 g/24h) lub cefuroksymem (2×500 mg), przez 14 - 28 dni. W przypadku przeciwwskazań do zastosowania powyższych leków, zaleca się azytromycynę (2x250mg) przez 5-10 dni [3]. 

Leczenie innych postaci boreliozy powinno przebiegać wg następujących schematów: 

  • limfocytoma boreliozowa - doksycyklina (2×100 mg) lub amoksycylina (1,5–2,0 g/24h) lub cefuroksym 2×500 mg przez 14 -28 dni;
  • kardioborelioza -  doksycyklina (2×100 mg) lub amoksycylina (1,5–2,0 g/24 h) lub ceftriakson (2,0/24 h) przez 28-30 dni;
  • zapalenie stawów - doksycyklina (2×100 mg) lub ceftriakson (2,0/24 h) przez 28-30 dni; 
  • neuroborelioza - w zależności od postaci w terapii zaleca się –  doksycyklinę (2x 100 mg) przez 14 – 28 dni lub ceftriakson  2,0 g/dobę i.v. przez 14 – 28 dni;
  • przewlekłe zanikowe zapalenie skóry - doksycyklina (2×100 mg) lub ceftriakson (2.0 g/dobę) lub amoksycylina (1,5–2,0 g/24 h) lub cefuroksym (2×500 mg) [3].

Warto pamiętać, że każde zachorowanie należy zgłosić do powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej [4]. 

Podsumowanie

W leczeniu boreliozy ważne jest postępowanie zgodnie z wytycznymi medycyny opartej na faktach (EBM). Należy uświadamiać pacjentów na temat prawidłowego leczenia tej choroby, a także przypominać im o zasadach jej profilaktyki [2]. Warto pamiętać, że profilaktyczna antybiotykoterapia poekspozycyjna w większości przypadków nie jest wskazana a przedłużone leczenie nie przynosi korzyści klinicznych [3].


Autor: lek. med. Agnieszka Daszkiewicz, specjalista medycyny rodzinnej

Referencje:

1. Glauser W. Combatting Lyme disease myths and the "chronic Lyme industry". CMAJ. 2019 Oct 7;191(40):E1111-E1112. doi: 10.1503/cmaj.1095806. Erratum in: CMAJ. 2019 Dec 16;191(50):E1389. PMID: 31591102; PMCID: PMC6779530.

2. https://podyplomie.pl/medical-tribune/26348,jak-leczyc-borelioze-konca-sporu-nie-widac  (ostatni dostęp 30.06.2023)

3. Pancewicz, S., Moniuszko-Malinowska, A., Garlicki, A., Sambor, G., Czupryna, P., & Dunaj, J. (2018). Diagnostyka i leczenie boreliozy z Lyme. Standardy Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych.

4. Interna Szczeklika 2022. Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.

5. Smoleńska, Z., Matyjasek, A., & Zdrojewski, Z. (2016). Borelioza — najnowsze rekomendacje w diagnostyce i leczeniu. Forum Reumatologiczne, 2(2), 58–64. 

Słowa kluczowe

Wróć do listy Przejdź dalej