Zaświadczenia, które wypełnia lekarz POZ

Świadczenia gwarantowane - te druki może wypełnić lekarz POZ bez pobierania dodatkowych opłat [1,5]

1. Zaświadczenie związane z dalszym leczeniem - wydawane na życzenie pacjenta lub przekazywane choremu przed wizytą w poradni specjalistycznej, przed hospitalizacją czy planowanym zabiegiem. Zawiera najważniejsze informacje o chorobach przewlekłych, przebytych operacjach, stosowanych lekach czy uczuleniach. 
2. Zaświadczenie o stanie zdrowia wydawane w związku z uczestnictwem pacjenta w turnusach rehabilitacyjnych.
3. Wniosek o rehabilitację leczniczą w ramach prewencji rentowej ZUS - wypełniany przez lekarza POZ druk PR-4.
4. Zaświadczenie o stanie zdrowia (druk ZUS OL-9, KRUS N-14) - dla osób starających się o świadczenie rehabilitacyjne czy zasiłek pielęgnacyjny.
5. Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia wydawane dla potrzeb zespołu do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności.
6. Niezdolność do pracy, czyli ZUS ZLA - każdy lekarz ma prawo do orzekania o niezdolności do pracy i wystawienia potwierdzającego ją zaświadczenia dla pacjenta oraz dla opiekuna chorego, poza wyjątkowymi sytuacjami, gdy przywilej ten został czasowo zawieszony lub odebrany. Należy nadmienić, że nie jest to świadczenie obowiązkowe i lekarz może wykonywać swój zawód bez wystawiania ZUS ZLA. 
7. Zaświadczenie o stanie zdrowia dla osób chcących kontynuować naukę, kształcenie w publicznej szkole lub publicznej placówce artystycznej [4].
8. Od 2019 r. lekarz POZ ma możliwość wystawienia orzeczenia o zdolności do uprawiania sportu na podstawie bilansu zdrowia oraz dokumentacji medycznej. Dotyczy to dzieci i młodzieży do 19. r.ż. oraz zawodników między 19. a 23. r.ż. [2]. Przepisy określają także, od jakiego wieku dziecko może zacząć uprawiać daną dyscyplinę sportową [3]. 
9. Zaświadczenie dla celów pomocy społecznej (do miejskiego lub gminnego ośrodka pomocy społecznej - MOPS/GOPS) na potrzeby złożenia wniosku o uzyskanie zasiłku okresowego - jest to jedno z częstszych zaświadczeń wystawianych w POZ. W zaświadczeniu należy wpisać, że pacjent wymaga stałej opieki lekarskiej i przewlekle stosuje leki. 
10. Zaświadczenie o stanie zdrowia dla osób starających się o pełnienie funkcji rodziny zastępczej dla systemu pieczy zastępczej - lekarz przed wypełnieniem dokumentu ma prawo skierować pacjenta na konsultację psychologiczną lub/i psychiatryczną.
11. Zaświadczenie wydawane w celu ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie - lekarze POZ nie są uprawnieni do sporządzania obdukcji, która może zostać przedstawiona na rozprawie sądowej jako dowód w sprawie. Zadaniem lekarza POZ jest wydanie zaświadczenia, które uwzględni rodzaj obrażeń, ich wygląd oraz rozległość. Należy szczegółowo opisać doznane przez pacjenta uszkodzenia ciała. 
12. Zaświadczenie dla potrzeb medycyny pracy o zakończeniu leczenia w przypadku zwolnień trwających ponad miesiąc [7].

Świadczenia, które lekarz wystawia odpłatnie [5,6]

Za każde zaświadczenie, które nie zostało ujęte w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, powinien zapłacić pacjent lub odpowiednia instytucja. Cennik ustalany jest indywidualnie przez placówkę medyczną, a wysokość odpłatności określa regulamin przychodni. Poniżej przedstawiono kilka przykładowych zaświadczeń, które nie należą do świadczeń gwarantowanych w POZ. 

1. Orzeczenie o niezdolności do pracy dla celów rentowych - opłaca instytucja zlecająca, w tym przypadku ZUS lub KRUS.
2. Orzeczenia oraz zaświadczenia na zlecenie prokuratury lub sądu - opłacane są z budżetu państwa.
3. Zaświadczenie, że dziecko znajduje się pod stałą opieką lekarską w związku ze sprawą o alimenty - na wniosek rodzica.
4. Zaświadczenie do szkoły, usprawiedliwiające nieobecność z powodu choroby/wizyty u lekarza - wystawienie e-ZLA należy do świadczeń gwarantowanych, natomiast zaświadczenie usprawiedliwiające nieobecność już nie.
5. Zaświadczenie do urzędu pracy - usprawiedliwiające brak gotowości do podjęcia pracy z powodu choroby. 
6. Zaświadczenie do urzędu skarbowego - o stanie zdrowia i stosowanym leczeniu, do celów podatkowych.
7. Orzeczenie lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych [8] - dawna “książeczka sanepidowska”, zastąpiona obecnie orzeczeniem lekarskim, które zgodnie z przepisami może wypełnić lekarz POZ. 
8. Zaświadczenie o przeciwwskazaniach do używania pasów bezpieczeństwa - Rozporządzenie Ministra Zdrowia (Dz.U. 2015 poz. 674) nie określa specjalności lekarza wystawiającego zaświadczenie, więc pacjenci chętnie zwracają się z tym do lekarza POZ. 

Zastanów się, zanim podpiszesz

Wielokrotnie dla pacjenta to tylko wypełnienie druku przez “jakiegokolwiek” lekarza. Należy jednak zastanowić się, czy warto podbijać się własną pieczątką pod zaświadczeniem, którego wypełnienie nie należy do naszych kompetencji? Poniżej kilka przykładów problematycznych zaświadczeń. 

1. Zaświadczenie o braku przeciwwskazań do zabiegu - nie ma znaczenia, jaki to zabieg, po prostu nie należy wystawiać takiego dokumentu. Rolą lekarza POZ jest wydanie zaświadczenie o stanie zdrowia, bez oceny braku przeciwwskazań do zabiegu czy operacji. Ocena braku przeciwwskazań należy do anestezjologa lub lekarza przeprowadzającego zabieg.
2. Zaświadczenie o braku przeciwwskazań do zawodów sportowych - pacjent powinien otrzymać takie zaświadczenie od lekarza medycyny sportowej. 
3. Zaświadczenie o braku przeciwwskazań do podjęcia nauki dla kandydatów na studia - lekarz POZ wystawia zaświadczenie o stanie zdrowia w związku z kontynuowaniem nauki. Uczelnia wystawia skierowanie do lekarza medycyny pracy, który ocenia, na jakie czynniki będzie narażony uczeń w związku z podjęciem nauki w szkole wyższej i na tej podstawie zaświadcza o ewentualnym braku przeciwwskazań. 

Zaświadczenia, których żądanie jest bezpodstawne:

• o karmieniu piersią - art. 187 Kodeksu Pracy [9] jasno określa, że “§ 1. Pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie.”;
• poświadczenie, że dziecko po chorobie np. infekcji dróg oddechowych jest zdrowe i może wrócić do przedszkola - jeżeli placówka wymaga tego typu zaświadczenia, to oczywiście powinna za nie zapłacić. Inną kwestią jest fakt, że dzieci w wieku przedszkolnym chorują nawet kilkanaście razy w roku i lekarz nie może mieć pewności, czy dwa dni po ocenie stanu zdrowia nie wystąpi ponowna infekcja.

Autor: lek. Monika Rydz-Sawicka

Referencje:

1.    Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2004 Nr 210 poz. 2135), str. 29/384.

2.    Pediatria w praktyce lekarza POZ, Anna Dobrzańska, Łukasz Obrycki, Piotr Socha. Warszawa 2022; Orzekanie o zdolności do uprawiania sportu, str 168. 

3.    Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2016 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu i częstotliwości wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania tych orzeczeń.

4.    Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku, Prawo oświatowe.

5.    Zaświadczenia lekarskie w podstawowej opiece zdrowotnej. Marek Koenner, Anna Malinowska, Marcin Janczak. Gdańsk 2020.

6.    Narodowy Fundusz Zdrowia – Zaświadczenia - które za darmo, a które odpłatnie (ostatni dostęp 19.04.2023)

7.    Art. 229. Kodeks pracy. Badania profilaktyczne pracowników. 

8.    Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

9.    Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu finansowania kosztów badań, wydawania orzeczeń lub zaświadczeń związanych z orzekaniem o niezdolności do pracy dla celów rentowych, orzekaniem o niepełnosprawności, ustalaniem uprawnień w ramach ubezpieczeń społecznych.

10.    Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2019 roku w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadpodstawowych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników studiów doktoranckich, (Dz. U. z 2019 r. poz. 1651).

11.    Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks pracy.