Zakażenia wirusami grypy w grupach ryzyka

Charakterystyka wirusów grypy

Wirusy grypy należą do ortomyksowirusów, posiadają materiał genetyczny w postaci segmentowanego, jednoniciowego kwasu RNA. Segmentowany materiał genetyczny ułatwia mutowanie, co powoduje konieczność corocznego szczepienia się. Wyróżniamy cztery typy patogenów:

• wirus grypy A,
• wirus grypy B,
• wirus grypy C,
• wirus grypy D.

Są one transmitowane drogą kropelkową wraz z wydzielinami z dróg oddechowych (np. podczas kaszlu czy kichania). Typem A zakazić się mogą ludzie i zwierzęta (ptactwo wodne, świnie, konie, foki), typem B - tylko ludzie, typem C - ludzie i świnie, zaś typem D jedynie świnie. Największą uwagę należy zwrócić na wirus grypy A, z racji tego, że jest najczęstszym czynnikiem etiologicznym grypy u ludzi.

Wirus wnika do komórek nabłonka górnych i dolnych dróg oddechowych, łącząc się z ich receptorami za pomocą hemaglutynin powierzchniowych. W komórkach szybko się replikuje, prowadząc do ich lizy. Powoduje to uszkodzenie, obrzęk, a nawet martwicę nabłonka, który staje się podatny na wtórne zakażenia bakteryjne. Proces ten umożliwia namnożonym wirusom rozprzestrzenianie się do kolejnych komórek nabłonka. W wyniku tego dochodzi do intensywnej produkcji cytokin prozapalnych, co odpowiada za powstawanie objawów grypy.

Czym różni się grypa od potocznego "przeziębienia"?

Przede wszystkim czynnikiem chorobotwórczym. "Przeziębieniem" nazywamy infekcje wirusowe, spowodowane przez wirusy grypopodobne, np. adenowirusy. W diagnostyce różnicowej kierujemy się odmiennym charakterem i nasileniem objawów. W przypadku przeziębienia mówimy o łagodnych, sporadycznych bólach głowy, stanach podgorączkowych, wodnistym katarze, bólach gardła z suchym (przechodzącym w produktywny), łagodnym kaszlem oraz niewielkim osłabieniu i bólach mięśniowych o umiarkowanym nasileniu. Przy grypie natomiast objawy są bardziej nasilone. Bóle głowy są częstsze i silniejsze, występuje wysoka gorączka, a kaszel jest intensywniejszy. Charakterystyczne są nasilone bóle stawowo-mięśniowe i uczucie zmęczenia, z kolei katar i ból gardła pojawiają się sporadycznie..

Którzy pacjenci należą do grupy ryzyka zachorowania na grypę?

Szczególnie narażeni są:

• pacjenci poniżej 5. roku życia i powyżej 65. roku życia,
• ciężarne,
• pacjenci z chorobami kardiologicznymi,
• pacjenci z zaburzeniami odporności (onkologiczni, po transplantacjach, dializowani, chorzy na AIDS czy cukrzycę).

Jakie są powikłania grypy?

Możemy je podzielić ze względu na układ, którego dotyczą. W praktyce klinicznej obserwuje się powikłania:

• oddechowe (zapalenia płuc i oskrzeli - grypowe lub wtórne bakteryjne, zaostrzenie astmy),
• neurologiczne (zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie ucha środkowego - zwłaszcza u dzieci),
• kardiologiczne (zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, zaostrzenie istniejących przewlekłych chorób kardiologicznych).

Szczególną uwagę należy zwrócić na wtórne do grypy, bakteryjne zapalenie płuc, które może być stanem zagrożenia życia nawet u osób spoza wyżej wymienionych grup ryzyka.

Profilaktyka

W zakresie profilaktyki grypy dysponujemy szczepionkami, które są zalecane zwłaszcza u pacjentów z omówionych grup ryzyka. W naszym kraju dostępne są szczepionki inaktywowane, zawierające cząstki wirusa grypy albo jego białka powierzchniowe. Ich skład jest cyklicznie modyfikowany w zależności od dominującej w danym sezonie mutacji wirusa. W związku z tym zalecane jest szczepienie coroczne. Skuteczność szczepionek ocenia się na poziomie 40 - 70%, w zależności od sezonu i zaszczepionej populacji. Przeznaczone są dla osób od 6. miesiąca życia (u dzieci należy zwracać uwagę na skład szczepionki).