Czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy – co nowego w projekcie rozporządzenia

Projekt rozporządzenia dostosowuje przepisy do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z dnia 9 marca 2022 r. oraz do Kodeksu pracy.

Do obecnie obowiązujących regulacji prawnych w zakresie czynników rakotwórczych i mutagennych wprowadzono substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu reprotoksycznym. Substancje reprotoksycznej mogą wywierać niekorzystny wpływ na funkcje seksualne i płodność, i tym samym mogą wywoływać poważne i nieodwracalne skutki dla zdrowia pracowników.

Regulacje zawarte w projekcie rozporządzenia skierowane są do pracodawców prowadzących działalność związaną z występowaniem czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Zmiany pozwolą na podejmowanie przez pracodawców działań w celu ochrony zdrowia przed czynnikami rakotwórczymi, mutagennymi lub reprotoksycznym. 

Rozporządzenie określa: 

• wykaz substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym i sposób ich rejestrowania
• sposób prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym 
• sposób prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach
• wzory dokumentów dotyczących poziomu narażenia pracowników na substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym oraz sposób przechowywania i przekazywania tych dokumentów do podmiotów właściwych do rozpoznawania lub stwierdzania chorób zawodowych
• szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym
• warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia pracowników zatrudnionych przy pracach z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym. 

Wszędzie tam, gdzie będzie używany czynnik rakotwórczy, mutagen lub substancja reprotoksycznym, pracodawca m.in. zobowiązany będzie do: 

• ograniczenia ilości czynnika rakotwórczego, mutagenu lub substancji reprotoksycznej w miejscu pracy
• utrzymywania na jak najniższym poziomie liczby pracowników, którzy są lub mogą być narażeni na działanie czynników rakotwórczych, mutagenów lub substancji reprotoksycznych
• projektowania tak procesów pracy i środków kontroli technicznej, aby uniknąć powstawania czynników rakotwórczych, mutagenów lub substancji reprotoksycznych w miejscu pracy lub ograniczenia ich powstawanie do minimum
• pozbywania się czynników rakotwórczych, mutagenów lub substancji reprotoksycznych w miejscu ich powstawania, miejscowego wyciągu lub do ogólnego systemu wentylacji w należyty sposób i zgodnie z wymogami ochrony zdrowia publicznego i środowiska
• stosowania właściwych metod i procedur pracy, w tym wykorzystania istniejących procedur pomiaru czynników rakotwórczych, mutagenów lub substancji reprotoksycznych, w celu wczesnego wykrywania nadmiernego zagrożenia powstałego w wyniku nieprzewidywalnego zdarzenia lub wypadku
• stosowania zbiorowego działania ochronnego lub tam, gdzie nie można uniknąć kontaktu, stosowanie indywidualnych działań ochronnych 
• stosowania środków higieny, szczególnie regularnego czyszczenia podłóg, ścian i innych powierzchni
• odgraniczenia miejsca zagrożone i stosowania odpowiednich znaków ostrzegawczych, włącznie ze znakami ,,zakaz palenia'' w miejscach, w których pracownicy są lub mogą być narażeni na działanie czynników rakotwórczych, mutagenów lub substancji reprotoksycznych
• określenia planu działania w nagłych wypadkach
• stosowania sposobów bezpiecznego przechowywania, przeładunku i transportu, szczególnie pojemników szczelnie zamkniętych i oznakowanych w sposób widoczny i czytelny
• stosowania sposobów bezpiecznego gromadzenia, przechowywania i usuwania odpadów przez pracowników z zastosowaniem pojemników szczelnie zamkniętych i oznakowanych w sposób czytelny i widoczny

W przypadku rozpoznania lub podejrzenia u pracownika zmian w stanie zdrowia, które stwarzają podejrzenie, że powstały w wyniku narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, pracodawca, na wniosek lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami będzie obowiązany zlecić przeprowadzenie dodatkowych badań stanu zdrowia tego pracownika oraz innych pracowników narażonych w podobny sposób. W zależności od rezultatów badań pracodawca będzie musiał dokonać weryfikacji wcześniejszej oceny tego narażenia. A jeśli wystąpi taka potrzeba pracodawca będzie musiał zastosować dodatkowe środki zapobiegawcze. 

Lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę̨ zdrowotną nad pracownikami jest zobowiązany zapoznać się z warunkami ich pracy i posiadać udokumentowane informacje dotyczące rodzaju i wielkości narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym. 

W przypadku wykonywania badań lekarz udziela informacji: 

• pracownikowi – o wynikach badań i ocenie jego stanu zdrowia oraz o zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej, jakiej powinien się poddać po ustaniu zatrudnienia przy pracach z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym
• pracodawcy, przedstawicielom pracowników oraz działającej w zakładzie pracy komisji bezpieczeństwa i higieny pracy – o ocenie stanu zdrowia pracowników, dokonanej z uwzględnieniem tajemnicy lekarskiej. 

Ponadto projekt rozporządzenia przewiduje, że pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym i przechowywać go przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu pracy ‒ przekazać właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu. 

Projekt rozporządzenia zawiera następujące załączniki i formularze:

• wykaz czynników oraz procesów technologicznych związanych z uwalnianiem substancji i mieszanin o działaniu rakotwórczym i mutagennym
• informacja o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym - w którym zawarto informację o stanowiskach pracy, stosowanych środkach profilaktycznych, opisu stanowisk pracy, charakterystykę narażeni na promieniowanie jonizujące, izotopowe

Projektowane rozporządzenie zastąpi rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy. 

Autorka: M. Sawicka