Siła różnorodności, czyli jak wykorzystywać potencjał wielopokoleniowych zespołów w pielęgniarstwie

Zrozumienie różnic pokoleniowych jest kluczem do budowania harmonijnej współpracy w zespołach pielęgniarskich. Jednocześnie, takie podejście może powodować zagrożenie w postaci przyjmowania zachowań oraz oczekiwań opartych na stereotypach i niecelowym tworzeniu podgrup, co przekłada się negatywnie na jakość współpracy całego zespołu.  Dlatego, artykuł ten ma na celu przybliżenie charakterystyki poszczególnych pokoleń w pielęgniarstwie, zidentyfikowanie wyzwań związanych ze współpracą oraz przedstawienie praktycznych strategii, które mogą pomóc w stworzeniu zintegrowanych i efektywnych zespołów pielęgniarskich.

Pracownicy różnych generacji, od Baby Boomers po Pokolenie Z, wnoszą do zespołów swoje unikalne doświadczenia, umiejętności i perspektywy. Różnorodność pokoleniowa w środowisku pielęgniarskim przynosi zarówno wyzwania, jak i możliwości. Ogromnym potencjałem jest to, że współpraca międzypokoleniowa może prowadzić do synergii, gdzie mocne strony jednej grupy kompensują słabości innej, tworząc bardziej efektywne i zintegrowane zespoły.

Różnorodność pokoleniowa w pielęgniarstwie jest wyraźnie widoczna w obecnym systemie ochrony zdrowia. Na ryc. 1. zaprezentowana została charakterystyka grup pokoleniowych w polskim pielęgniarstwie. Każde pokolenie wnosi do zawodu swoje unikalne wartości, perspektywy i podejście do pracy. Poniżej opisane sylwetki przedstawicieli różnych pokoleń – Krysi, Grażyny, Ani i Kuby pozwolą rozpoznać i zrozumieć kluczowe wartości i motywy pracowników reprezentujących grupę zawodową pielęgniarek. 

Ryc. 1. Podział na pokolenia (Pawlak i współ., 2022)

Krysia (Siostra Krysia) – Pielęgniarka z Pokolenia Baby Boomers

Krysia to doświadczona pielęgniarka, która jest przykładem wartości swojego pokolenia – Baby Boomers. Urodzona między 1945 a 1964 rokiem, całe swoje życie zawodowe poświęciła pracy w jednym szpitalu, co świadczy o jej lojalności i zaangażowaniu. Przez lata zdobyła ogromne doświadczenie, które ceni zarówno ona, jak i jej współpracownicy.

Krysia ukończyła liceum medyczne, gdzie duży nacisk kładziono na umiejętności praktyczne. Dzięki temu, że pracuje od tak dawna, jest mistrzynią w wykonywaniu wielu procedur i jest niezastąpiona w sytuacjach kryzysowych.

W pracy Krysia charakteryzuje się silnym poczuciem obowiązku. Preferuje hierarchiczne struktury zarządzania, co daje jej poczucie porządku i stabilności. Lubi osobiście rozmawiać z pacjentami i współpracownikami, wierząc, że bezpośrednia komunikacja jest kluczem do zrozumienia i efektywnej opieki. Odczuwa dyskomfort, kiedy potrzebuje pomocy i ceni sobie samowystarczalność. Dlatego, jeśli tylko nie czuje absolutnej konieczności nie prosi o wsparcie innych. Jej ogromne doświadczenie i wiedza są nieocenione dla młodszych kolegów, którzy często korzystają z jej rad i wskazówek. W zamian za to, czasami odwdzięczają się wsparciem w zakresie sprawnego wykonywania zadań w elektronicznych systemach.

Grażyna – Pielęgniarka z Pokolenia X

Grażyna to pielęgniarka urodzona między 1965 a 1980 rokiem. Dorastała w czasach dynamicznych zmian społecznych i gospodarczych, co wykształciło w niej niezależność i pragmatyzm. Dzięki tym cechom jest ceniona przez współpracowników i pacjentów za swoją zdolność do szybkiego przystosowywania się do nowych sytuacji i wyzwań.

Stara się nadążyć za najnowszymi technologiami medycznymi i potrafi korzystać z elektronicznej dokumentacji medycznej, ale nie jest w tym tak biegła jak jej młodsi współpracownicy. Dodatkowo, Grażyna ukończyła rok temu studia pomostowe, ma dwie specjalizacje i nie ukrywa, że chce uczyć się dalej. Jej umiejętność łączenia tradycyjnego pielęgniarstwa z nowoczesnymi technologiami sprawia, że ma doskonały potencjał do bycia mentorem dla innych pielęgniarek. Jej pragmatyzm pozwala skutecznie rozwiązywać problemy, a niezależność sprawia, że potrafi działać samodzielnie i podejmować trafne decyzje.  

Grażyna ceni sobie równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Średnio uznaje autorytet Oddziałowej, co wynika z jej dużej potrzeby samodzielności i niechęci do hierarchicznych środowisk pracy. Woli pracować w bardziej płaskich strukturach organizacyjnych, gdzie komunikacja jest bezpośrednia, a hierarchia mniej wyraźna. Dzięki temu czuje się bardziej autonomiczna i ma większy wpływ na swoje miejsce pracy.

Ania – Pielęgniarka z Pokolenia Y

Ania to energiczna pielęgniarka z Pokolenia Y, urodzona między 1981 a 1996 rokiem. Dorastała w erze cyfrowej, co ukształtowało jej doskonałe zrozumienie technologii i otwartość na nowe doświadczenia. Jej podejście do pracy wyróżnia się elastycznością i gotowością do nauki.

Ania zdobyła wykształcenie pielęgniarskie w czasach, gdy nowoczesne technologie były integralną częścią edukacji. Dzięki temu jest biegła w korzystaniu z elektronicznych systemów zarządzania pacjentami oraz innych cyfrowych narzędzi medycznych. Jej umiejętność poruszania się w cyfrowym świecie sprawia, że jest cennym wsparciem w zarządzaniu dokumentacją medyczną i wprowadzaniu innowacyjnych rozwiązań w miejscu pracy. Prosto po studiach rozpoczęła kilka kursów specjalistycznych i jak tylko spełniał kryterium stażu pracy rozpoczęła specjalizację.

W pracy Ania ceni sobie rozwój osobisty i różnorodność. Jest otwarta na nowe wyzwania i zawsze chętna do nauki nowych umiejętności. Szuka lepszych rozwiązań, zadaje pytania i nie cierpi odpowiedzi „bo tak się robi”. Pracuje dobrze w zespołach, gdzie jej komunikatywność i umiejętność współpracy są wysoko cenione. Oczekuje nie tylko natychmiastowej informacji zwrotnej, co pozwala jej szybko dostosowywać się do oczekiwań i poprawiać swoje umiejętności, ale również pochwał i adekwatnej gratyfikacji za swoją pracę. 

Ania jest mniej lojalna wobec jednego pracodawcy niż starsze pokolenia. Regularnie przegląda Internet w poszukiwaniu nowych możliwości, które pozwolą jej rozwijać się zawodowo i osobiście. Ważna jest dla niej równowaga między pracą a życiem prywatnym, dlatego stara się znaleźć czas na swoje pasje i zainteresowania poza pracą.

Kuba – Pielęgniarz z Pokolenia Z

Kuba to najmłodszy przedstawiciel zespołu, pielęgniarz z Pokolenia Z, urodzony po 1997 roku. Jego pokolenie jest znane z akceptacji różnorodności i zaawansowania technologicznego, co czyni Kubę niezwykle biegłym w korzystaniu z nowoczesnych narzędzi i technologii. Wychowany w świecie stałego dostępu do informacji, Kuba szybko adaptuje się do zmian i jest na bieżąco z najnowszymi trendami w medycynie.

Kuba zdobywał wykształcenie pielęgniarskie, korzystając z najbardziej zaawansowanych technologii edukacyjnych. Online learning i dostęp do szerokiego spektrum informacji wpłynęły na jego umiejętności i oczekiwania względem pracy. Jest doskonale zaznajomiony z nowoczesnymi systemami zarządzania pacjentami i technologiami medycznymi.

W pracy Kuba ceni sobie szybki rozwój kariery i różnorodność. Jest ambitny i dąży do ciągłego doskonalenia swoich umiejętności, dlatego aktywnie uczestniczy w kursach i szkoleniach. Ma szacunek do różnorodności, co sprawia, że dobrze współpracuje z zespołami z różnych środowisk. Jest otwarty na perspektywę innych, ale jednocześnie potrzebuje wsparcia przy podejmowaniu ryzykownych decyzji. 

Kuba jest świadomy znaczenia zdrowia psychicznego i dba o to, by jego miejsce pracy promowało te wartości. Dzięki temu jest w stanie utrzymać wysoką motywację i zaangażowanie w swoje obowiązki. Ceni sobie elastyczność pracodawcy dzięki czemu może zachować równowagę pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym. Lubi mieć jasne cele oraz otrzymywać zwięzłą informację zwrotną odnośnie do swoich działań. Wybrany zawód jest dla niego narzędziem także do rozwoju osobistego. Oczekuje bycia wysłuchanym oraz szacunku, co może być trudne dla starszych współpracowników, wg których „na szacunek trzeba sobie zasłużyć”. Ważnym aspektem w jego podejściu pracy, co budzi niezrozumienie innych jest to, że skupia się na doświadczaniu i umiejętnościach, przez co mniej przykuwa uwagę do swojego wyglądu.

Każde pokolenie wnosi swoje mocne strony i unikalne podejścia do pracy w pielęgniarstwie

Różnorodność doświadczeń i umiejętności może prowadzić do konfliktów, ale również stwarza możliwości dla wzajemnego uczenia się i współpracy. W poniższych punktach zostały zawarte wskazówki jak wykorzystać różnorodność pokoleniową w celu wzmacniania środowiska pracy pielęgniarek:

1. Promowanie wzajemnego uczenia się i mentoringu

Tworzenie i wdrażanie mentoringu międzypokoleniowego, w którym doświadczone pielęgniarki (Baby Boomers i Pokolenie X) są mentorami dla młodszych koleżanek/kolegów (Pokolenie Y i Pokolenie Z) dzieląc się swoją wiedzą i najlepszymi praktykami to działanie na obustronną korzyść: pracowników i pracodawcy. W zamian za mentoring prowadzony przez doświadczonych pracowników, młodsze pielęgniarki mogą pomóc starszym w adaptacji do nowych technologii i nowoczesnych praktyk. Planowanie obsad dyżurowych tak, aby pracownicy mogli uczyć się od siebie nawzajem jest ważnym działaniem wspierającym potencjał różnorodności pokoleniowej. 

2. Rozwijanie inkluzywnego i szanującego środowiska pracy

Inicjowanie tematu i prowadzenie otwartego dialogu w zakresie różnic pokoleniowych jest ważne w celu redukowania stereotypowego postrzegania przedstawicieli określonych grup. Integracja zespołu powinna polegać na nieformalnych szkoleniach w zakresie różnic generacyjnych skupionych na docenianiu unikalnego wkładu każdej generacji i budowaniu kultury wzajemnego szacunku. Ważnym aspektem komunikacji jest regularne udzielanie informacji zwrotnej, aby wszyscy członkowie zespołu czuli się zauważeni i doceniani. 

3. Dostosowywanie stylów zarządzania i przywództwa

Managerowie powinni przyjąć elastyczne podejście do zarządzania, które uwzględnia różnorodne potrzeby i preferencje wielopokoleniowych zespołów. Ważnym punktem zarządzania i organizacji pracy są działania, w których członkowie zespołów z wszystkich pokoleń są zaangażowani w procesy decyzyjne, co sprzyja poczuciu współodpowiedzialności i zaangażowania. Tworzenie zespołów zadaniowych z przedstawicielami wszystkich pokoleń, pozwala zapewniać uwzględnienie różnorodnych perspektyw w tworzeniu polityk i decyzji operacyjnych.

4. Wykorzystywanie technologii i innowacji

Wykorzystanie biegłości technologicznej Pokolenia Y oraz Z pozwala na wzmacnianie transformacji cyfrowej w ramach opieki zdrowotnej, przy jednoczesnym budowaniu poczucia kompetencji, samoskuteczności i bycia wartościowym członkiem zespołu przez przedstawicieli tych pokoleń. Zachęcanie młodszych pokoleń do działania powinno odbywać się równolegle z prowadzeniem szkoleń i zapewnianiem wsparcia, w tym zakresie dla przedstawicieli pokoleń Baby Boomers i X.

5. Elastyczność pracy oraz możliwości rozwoju

Kluczowym w celu wspierania potencjału przedstawicieli poszczególnych pokoleń jest tworzenie elastycznej struktury organizacyjnej, która może dostosować się do różnych potrzeb przedstawicieli poszczególnych pokoleń. Obejmuje to elastyczne godziny pracy w oparciu o uwzględnianie próśb grafikowych oraz spersonalizowane plany rozwoju zawodowego dostosowane do odpowiedniego etapu kariery danego pracownika. 

Strategiczne wykorzystanie mocnych stron każdej generacji pozwala zespołom pielęgniarskim na stworzenie synergicznego środowiska, gdzie różnorodne umiejętności i doświadczenia są wykorzystywane do poprawy opieki nad pacjentem i rozwijania innowacji w praktykach medycznych. Akceptacja różnorodności generacyjnej nie tylko poprawia dynamikę zespołu, ale także przygotowuje zespoły pielęgniarskie zarówno do sprostania wyzwaniom współczesnej opieki zdrowotnej jak i adaptacji do przyszłych wyzwań.

Bibliografia:

1. Bradley University. How leaders navigate generational differences in nursing. https://onlinedegrees.bradley.edu/blog/nurse-leadership-through-multi-generational-differences/. Dostęp 20.05.2024 r., godz. 16:10
2. Chicca J, Shellenbarger T. Strategies for working with Generation Z. American Nurse Today. 2019 24(2).: 48-50
3. Pawlak N, Serafin L, Czarkowska-Pączek B. Analysis of the influence of intergenerational differences on cross-generational cooperation among nurses. Pielęgniarstwo XXI w. 2021 Vol 21, 1(78): 45-49
4. Tan SHE, Chin GF. Generational effect on nurses' work values, engagement, and satisfaction in an acute hospital. BMC Nurs. 2023 Mar 30;22(1):88. doi: 10.1186/s12912-023-01256-2. PMID: 36997911; PMCID: PMC10061355.
5. Twenge JM. Pokolenia. Prawdziwe różnice między pokoleniami X, Y, Z, babyboomersami i cichym pokoleniem oraz co one oznaczają dla przyszłości zachodniego świata.
6. Van Rossem AHD. Nurses' generational stereotypes and self-stereotypes: a cognitive study. J Health Organ Manag. 2021 Sep 21; ahead-of-print(ahead-of-print). doi: 10.1108/JHOM-05-2021-0171. PMID: 34542247.