Zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową – jaka jest rola pielęgniarek

Choroby przenoszone drogą płciową stanowią istotny problem zdrowotny na świecie, dotykając milionów osób każdego roku. Ich rozprzestrzenianie się wpływa nie tylko na zdrowie jednostki, ale również na funkcjonowanie całych społeczności, generując koszty społeczne i ekonomiczne. Profilaktyka chorób przenoszonych drogą płciową jest kluczowa w ograniczaniu rozprzestrzeniania się zakażeń, a pielęgniarki odgrywają w niej niezwykle ważną rolę poprzez edukację, wsparcie oraz działania interwencyjne. W artykule przedstawiono podstawowe zasady profilaktyki oraz zaangażowanie pielęgniarek w tym procesie, podkreślając ich znaczenie w zapobieganiu i wczesnym wykrywaniu zakażeń.

Epidemiologia chorób przenoszonych drogą płciową

Choroby przenoszone drogą płciową dotykają ludzi na całym świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, co roku diagnozuje się ponad 1 milion nowych przypadków infekcji każdego dnia. 

Młode osoby, w szczególności w wieku od 16 do 24 lat, są najbardziej narażone na zachorowanie, co związane jest z częstszą inicjacją życia seksualnego, brakiem wiedzy na temat profilaktyki, ograniczonym dostępem do edukacji seksualnej oraz podejmowaniem ryzykownych zachowań seksualnych. Często młodzi ludzie nie mają dostępu do odpowiednich informacji, co sprawia, że nie są w pełni świadomi konsekwencji związanych z chorobami przenoszonymi drogą płciową. Dodatkowo, wpływ presji rówieśniczej oraz niedostateczne umiejętności komunikacyjne mogą prowadzić do podejmowania decyzji dotyczących życia seksualnego bez właściwego zabezpieczenia i przygotowania. Wczesna inicjacja seksualna, często bez odpowiedniego przygotowania i świadomości, sprzyja rozprzestrzenianiu się infekcji przenoszonych drogą płciową.

Jakie infekcje są najczęstsze?

Najczęstsze zachorowania dotyczą infekcji, takich jak:

  • chlamydioza - jest jedną z najczęstszych bakteryjnych infekcji przenoszonych drogą płciową, która, jeśli nieleczona, może prowadzić do powikłań, takich jak zapalenie narządów miednicy mniejszej u kobiet oraz niepłodność
  • rzeżączka - wywoływana przez bakterię Neisseria gonorrhoeae, również może powodować poważne powikłania, w tym niepłodność i zwiększone ryzyko zakażenia HIV
  • kiła - spowodowana przez krętka bladego, może prowadzić do poważnych uszkodzeń narządów wewnętrznych, jeśli nie zostanie odpowiednio leczona
  • zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) - są główną przyczyną raka szyjki macicy
  • zakażenia wirusem opryszczki (HSV) - powoduje nawracające, bolesne owrzodzenia, które mogą znacznie obniżać jakość życia pacjentów
  • zakażenia wirusem HIV - prowadzi do osłabienia układu odpornościowego, co bez odpowiedniego leczenia (terapia antyretrowirusowa) skutkuje rozwinięciem zespołu nabytego niedoboru odporności (AIDS).

Choroby te mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym bezpłodności, przewlekłych stanów zapalnych oraz powikłań w postaci nowotworów.

Jakie działania warto podejmować?

Jednym z najważniejszych zadań pielęgniarki w profilaktyce chorób przenoszonych drogą płciową jest prowadzenie edukacji zdrowotnej. Pielęgniarki mają bezpośredni kontakt z pacjentami, co pozwala im na indywidualne podejście do każdej osoby. Ich rolą jest przekazywanie rzetelnych informacji dotyczących metod zapobiegania zakażeniom, takich jak m.in.:

  • stosowanie prezerwatyw – są skutecznym środkiem ochrony przed wieloma chorobami przenoszonymi drogą płciową w tym HIV, chlamydiozą, rzeżączką i wirusem HPV. Ważne jest nie tylko ich stosowanie, ale również umiejętność prawidłowego użycia, aby zapewnić maksymalną ochronę. Inne metody antykoncepcji, nawet jeśli są skuteczne w zapobieganiu ciąży, nie chronią przed chorobami przenoszonym drogą płciową;
  • unikanie ryzykownych zachowań seksualnych, takich jak częsta zmiana partnerów seksualnych i brak zabezpieczenia w trakcie kontaktów seksualnych,
  • regularne badania kontrolne - umożliwiają wczesne wykrycie i leczenie infekcji. Regularne badania są szczególnie ważne w przypadku osób prowadzących aktywne życie seksualne, ponieważ wiele chorób przenoszonych drogą płciową może przebiegać bezobjawowo, a ich nieleczone postacie mogą prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. 

Pielęgniarki bywają pierwszym kontaktem dla pacjentów poszukujących pomocy w kwestiach związanych z chorobami przenoszonymi drogą płciową. Ich rola nie ogranicza się jedynie do udzielania informacji, ale również obejmuje wsparcie emocjonalne i psychologiczne, które jest kluczowe w przezwyciężaniu lęku i wstydu pacjentów. Pacjenci często odczuwają lęk, wstyd i poczucie izolacji związane z podejrzeniem infekcji, a pielęgniarki pomagają im w przełamywaniu tych barier poprzez empatyczne podejście, otwartość oraz uważne słuchanie. Dzięki budowaniu relacji opartej na zaufaniu, pielęgniarki mogą skutecznie zmotywować pacjentów do podjęcia działań profilaktycznych, takich jak regularne badania, szczere rozmowy z partnerami oraz stosowanie środków ochrony. Ponadto, pielęgniarki pełniąc rolę edukatorów, pomagając pacjentom zrozumieć znaczenie wczesnej interwencji i dbałości o zdrowie seksualne. 

Ważna rola szczepień ochronnych

W profilaktyce niektórych chorób przenoszonych drogą płciową, takich jak wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), kluczową rolę odgrywają szczepienia. Szczepienia te nie tylko zmniejszają ryzyko zakażenia, ale również odgrywają istotną rolę w ograniczaniu rozprzestrzeniania się wirusa w populacji. 

Pielęgniarki informują pacjentów na temat dostępnych szczepionek, ich skuteczności oraz konieczności przestrzegania harmonogramu szczepień. Szczególnie ważne jest docieranie do młodzieży i rodziców, aby informować o korzyściach płynących ze szczepienia jeszcze przed inicjacją życia seksualnego. Dzięki temu możliwe jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia nowotworów związanych z zakażeniem HPV, takich jak rak szyjki macicy, rak odbytu czy rak gardła. Pielęgniarki biorą udział w kampaniach szczepień, zarówno poprzez przeprowadzanie szczepień, jak i edukację pacjentów na temat ich znaczenia. 

Inne podejmowane działania

Pielęgniarki odgrywają istotną rolę w wczesnym wykrywaniu chorób przenoszonych drogą płciową poprzez przeprowadzanie wywiadów zdrowotnych oraz zachęcanie do wykonywania regularnych badań. Szybkie wykrycie infekcji umożliwia skuteczniejsze leczenie oraz ograniczenie rozprzestrzeniania się choroby na innych partnerów seksualnych. 

Pielęgniarki wspierają pacjentów w podejmowaniu decyzji dotyczących dalszego postępowania, zapewniając wsparcie emocjonalne oraz praktyczne informacje na temat leczenia i profilaktyki. Ważne jest również, aby pielęgniarki promowały świadomość dotyczącą zdrowia seksualnego jako integralnej części zdrowego stylu życia, co obejmuje zarówno edukację na temat anatomii i fizjologii, jak i budowanie umiejętności asertywności oraz podejmowania odpowiedzialnych decyzji dotyczących życia seksualnego. Pielęgniarki mogą wspierać pacjentów w rozwijaniu zdolności komunikacyjnych, które pomagają w otwartej rozmowie z partnerami o testowaniu, stosowaniu prezerwatyw oraz wspólnych działaniach na rzecz bezpiecznego seksu.



Źródła:

  1. Ludwikowska K., Karlikowska–Skwarnik M. Szenborn L. Choroby przenoszone drogą płciową u nastolatków. Forum Ginekologii kwiecień 2017 https://www.researchgate.net/publication/316511299 dostęp: 1.12.2024
  2. Persona-Śliwińska A. Jarząbek-Bielecka G. Kędzia W. Zapobieganie chorobom przenoszonym drogą płciową – aspekty seksuologii i medycyny rodzinnej. Medycyna Rodzinna 3/2019, s. 150-153 | DOI: 10.25121/MR.2019.22.3.150 dostęp: 1.12.2024