Hiperchloremia – znaczenie kliniczne i zadania zespołu pielęgniarskiego

Wróć do listy Data:
mgr Magdalena Sawicka

W kolejnym artykule z cyklu o niedoborach i nadmiarach elektrolitów, mikroelementów, witamin - praktycznie dla zespołów pielęgniarskich - poruszymy temat hiperchloremii. Hiperchloremia to stan, w którym stężenie jonów chlorkowych w surowicy krwi przekracza wartości prawidłowe (zwykle > 107 mmol/l). Choć bywa niedoceniana, ma istotne konsekwencje kliniczne – zwłaszcza w oddziałach intensywnej terapii, u pacjentów z chorobami nerek, układu pokarmowego czy po dużych interwencjach chirurgicznych.


Chlorki są głównymi anionami płynu pozakomórkowego. Ich stężenie wpływa na gospodarkę wodno-elektrolitową, równowagę kwasowo-zasadową i pracę układu nerwowego oraz mięśniowego. Zaburzenia ich poziomu mogą prowadzić do zmian w funkcjonowaniu wielu narządów.

Przyczyny hiperchloremii

  • nadmierna podaż chlorków - najczęściej w wyniku infuzji dużych objętości 0,9% NaCl u pacjentów odwodnionych lub we wstrząsie. Wysoka zawartość chlorków w tym płynie może prowadzić do jatrogennych zaburzeń równowagi elektrolitowej
  • utrata wodorowęglanów, np. przewlekła biegunka, przetoki jelitowe, intensywne odsysanie treści żołądkowej czy kwasica metaboliczna z utratą HCO₃⁻. Ubytek zasadowych jonów wymusza względny wzrost chlorków
  • zaburzenia czynności nerek, szczególnie w przebiegu przewlekłej choroby nerek, kwasicy nerkowej, a także w ostrej niewydolności nerek, gdzie dochodzi do upośledzonego wydalania chlorków
  • leki, m.in. inhibitory anhydrazy węglanowej, niektóre diuretyki oraz preparaty żywieniowe i płyny infuzyjne o wysokiej zawartości chlorków
  • stany kliniczne, np. odwodnienie, cukrzyca i towarzysząca jej kwasica ketonowa, ciężkie zakażenia, niewydolność oddechowa prowadząca do zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej (hiperchloremiczna kwasica metaboliczna).

Objawy hiperchloremii

Hiperchloremia często przebiega skrycie i jest wykrywana w rutynowych badaniach laboratoryjnych. Objawy kliniczne są niespecyficzne, ale obejmują:

  • osłabienie, senność, bóle głowy,
  • zaburzenia rytmu serca,
  • obniżenie ciśnienia tętniczego,
  • nasilenie objawów kwasicy metabolicznej (hiperwentylacja, zaburzenia świadomości).

W praktyce warto pamiętać, że hiperchloremia rzadko występuje w izolacji – często towarzyszy innym zaburzeniom elektrolitowym, takim jak hiperkaliemia czy hipermagnezemia, co może dodatkowo zwiększać ryzyko zaburzeń rytmu serca, pogłębiać osłabienie mięśniowe i zaburzenia świadomości. Dlatego interpretacja objawów powinna zawsze uwzględniać pełny jonogram i ocenę równowagi kwasowo zasadowej.

Typowe sytuacje kliniczne, w których obserwuje się hiperchloremię to m.in.: intensywna płynoterapia dużymi objętościami NaCl u pacjentów w stanie wstrząsu, sepsa i uogólniona odpowiedź zapalna, pobyty na oddziałach intensywnej terapii, a także okres po dużych zabiegach chirurgicznych, kiedy stosuje się liczne wlewy dożylne. 

Postępowanie

Działania pielęgniarek sprowadzają się do głównie do uważnej obserwacji pacjenta oraz podejmowania działań zapobiegawczych. Monitorowanie pacjenta nie sprowadza się jedynie do rutynowego mierzenia parametrów życiowych, lecz wymaga całościowej oceny klinicznej – od systematycznej obserwacji stanu świadomości, wydolności oddechowej i rytmu serca, przez kontrolę bilansu płynów, diurezy i wyglądu moczu, aż po analizę wyników badań laboratoryjnych, takich jak jonogram i gazometria. Dzięki temu możliwe jest szybkie wyłapanie subtelnych objawów pogarszającego się stanu pacjenta.

Równie istotna jest profilaktyka. Ważne, aby pielęgniarki zwracały uwagę na racjonalne stosowanie płynów infuzyjnych, minimalizując ryzyko jatrogennych zaburzeń elektrolitowych poprzez wybór płynów zrównoważonych. Ważnym elementem profilaktyki jest także edukacja pacjenta i jego rodziny – wskazywanie na znaczenie odpowiedniego nawodnienia, ostrzeganie przed samodzielnym nadużywaniem leków moczopędnych, czy uczenie rozpoznawania objawów odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. Opieka terapeutyczna obejmuje ścisłą współpracę z zespołem lekarskim przy modyfikacji leczenia, zapewnienie bezpiecznej infuzjoterapii oraz stałą obserwację działań niepożądanych podawanych leków i płynów. Pielęgniarki czuwają nad dostępem naczyniowym, dbają o prawidłowe tempo podaży płynów i zgłaszają wszelkie nieprawidłowości. 

Postępowanie w hiperchloremii powinno być wieloetapowe i zawsze dostosowane do przyczyny zaburzenia. Kluczowym elementem jest identyfikacja czynnika wywołującego, np. jeśli wynika ono z nadmiernej podaży chlorków, należy ograniczyć lub odstawić roztwory NaCl 0,9% i zastąpić je płynami zrównoważonymi. W stanach jatrogennych szczególne znaczenie ma zastosowanie płynów buforowanych, np. roztworu Ringera z mleczanami lub roztworów zawierających octan. Dzięki nim można wyrównać równowagę kwasowo zasadową i uniknąć dalszego pogłębiania kwasicy metabolicznej. W przypadku chorób podstawowych, takich jak kwasica ketonowa, niewydolność nerek czy sepsa, niezbędne jest leczenie przyczynowe – insulinoterapia, dializoterapia lub intensywna antybiotykoterapia.

Wsparcie pielęgniarskie ma charakter ciągły i obejmuje aspekty medyczne i opiekuńcze – poprzez monitorowanie skuteczności prowadzonych interwencji, prowadzenie dokumentacji, pomiarów parametrów życiowych, bilansu płynów i wyników badań laboratoryjnych, a także reagowanie na nagłe pogorszenie stanu pacjenta. 



Źródła:

  1. Jankowski M. Jaeschke R. Dożylne leczenie płynami. Medycyna Praktyczna 2025. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.IV.24.63. Dostęp: 12.09.2025
  2. Mach T. Szczepanek M. Choroba wątroby związana z alkoholem. Medycyna Praktyczna 2025. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.7.10. Dostep: 12.09.2025
  3. Sieradzki J. Szopa M. Płaczkiewicz-Jankowska M. Cukrzycowa kwasica i śpiączka ketonowa. Medycyna Praktyczna 2025. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.13.3.1. Dostęp: 12.09.2025

Słowa kluczowe

Wróć do listy Przejdź dalej