Pielęgnacja i leczenie ran i powikłań wokół stomii

Jaka jest etiologia powikłań skórnych wokół stomii? 

Etiologia powikłań skórnych ma związek z czynnikami ogólnoustrojowymi, mechanicznymi i zakaźnymi. Zmiany skórne wokół stomii skutkują nieszczelnością sprzętu stomijnego, brakiem możliwości zachowania odpowiedniej higieny, występowaniem przykrego zapachu, większymi kosztami związanymi z zaopatrzeniem stomii, nasilonymi dolegliwościami bólowymi skóry w tej okolicy, a w konsekwencji zmniejszeniem aktywności społecznej bądź całkowitą izolacją chorego.  

Okołostomijne powikłania skórne mogą wystąpić w każdym okresie po operacji, zarówno wczesnym jak i późniejszym, mogą stanowić problem krótko-, ale również długoterminowy. Ich rozwój zawsze wywiera negatywny wpływ na akceptację stomii przez chorego oraz na jego jakość życia.  

Jakie błędy w postępowaniu podczas pielęgnacji stomii mogą przyczyniać się do powstawania zmian skórnych w jej okolicy? 

Jakie mogą być inne przyczyny zapalenia skóry wokół stomii? 

Jakie mogą być przyczyny powstawania ropnia i infekcji rany stomijnej? 

Infekcja rany stomijnej występuje najczęściej we wczesnym okresie po operacji i często jest związana z niedokładną hemostazą i krwiakiem lub nieszczelnym założeniem szwów wokół stomii. Ropień powinien być zdrenowany, rana powinna być na tyle zlokalizowana, żeby można było przylepić worek stomijny. 

Jak prawidłowo pielęgnować skórę wokół stomii? 

Dobrym środkiem pielęgnacyjnym stomii i skóry wokół niej jest zwykła woda z mydłem. Przy zmianie worka pacjent może się umyć wodą z mydłem, a następnie dokładnie wysuszyć skórę wokół stomii. Do wysuszenia skóry można używać miękkich gazików lub zwykłych papierowych ręczników. Do oczyszczania skóry można także używać specjalnych kosmetyków stomijnych, np. gazików do zmywania skóry. Pozwalają one skutecznie usunąć wszystkie zanieczyszczenia oraz pozostałości przylepca płytki. Do nawilżania skóry wokół stomii nie wolno używać żadnych olejków i maści, gdyż zmniejszają one przyczepność stosowanego sprzętu stomijnego. Przed założeniem nowego worka można skórę przetrzeć gazikiem z płynem ochraniającym, co powoduje że na skórze tworzy się warstwa ochronna, a także gazikiem z acetonem, który odtłuszcza skórę i reaguje z klejem, wspomagając przyleganie sprzętu. 

Jaką pielęgnację stomii włączyć w przypadku zmian zapalnych skóry? 

Powikłania skórne wokół stomii stwierdza się częściej u osób po 65. roku życia, u kobiet, w przypadku ileostomii. Częstość występowania powikłań skórnych w okolicy stomii jest większa w ciągu pierwszych 30 dni po operacji. Zaobserwowano również, że powikłania skórne powstające w późniejszym okresie od operacji, niezależnie od rodzaju stomii, przebiegają dużo łagodniej.  

Zapalenie skóry spowodowane podrażnieniem przez wyciekającą treść jelitową leczy się za pomocą pielęgnacyjnych preparatów stomijnych: past gojących i uszczelniająco-gojących oraz gazików z płynem ochraniającym. 

Pasty gojąco-uszczelniające stosuje się do gojenia i ochrony skóry, oraz wypełniania nierówności na skórze wokół stomii. Są one zalecane przy powikłaniach skórnych pojawiających się przy wszystkich rodzajach przetok. Uważa się, że u pacjentów z ileostomią warto je stosować także wtedy, gdy skóra wokół stomii nie jest w ogóle uszkodzona, bo zwiększa to pewność przylegania i wydłuża czas noszenia sprzętu. Na zmienioną chorobowo skórę stosuje się także maści gojące, które rozprowadza się po zmienionym chorobowo miejscu, pozostawia na ok. 15 min i następnie zmywa przed założeniem nowego sprzętu. Maści gojące mają tłustą konsystencję, dlatego nie można bezpośrednio przyklejać na nie sprzętu stomijnego. Pasty gojące przeznaczone są głównie dla pacjentów z kolostomią.  

W przypadku, gdy zapaleniu skóry towarzyszy wilgotny wysięk, zaleca się stosowanie stomijnych pudrów gojących, które przyspieszają proces gojenia oraz zwiększają przyczepność płytki.  

Istnieją sytuacje, kiedy podrażnienia skóry nie chcą się goić. Przyczyną może być współistniejące zakażenie bakteryjne lub grzybica skóry. W takich przypadkach wskazane jest wykonanie wymazu bakteriologicznego lub mykologicznego oraz miejscowe zastosowanie antybiotyków lub leków przeciwgrzybiczych.  

Zakażenia grzybicze są związane z ciepłym i wilgotnym środowiskiem pod polem klejowym sprzętu stomijnego. Zmiany charakteryzują się bolesnym zaczerwienieniem skóry i obecnością swędzących grudek lub krost. Leczenie obejmuje ogólnoustrojową antybiotykoterapię o szerokim spektrum działania, miejscowe zastosowanie maści przeciwgrzybiczych, oczyszczanie skóry za pomocą mydła antybakteryjnego oraz dokładne jej osuszanie. 

W przypadku alergicznego zapalenia skóry, wywołanego alergią na jeden ze składników użytych do produkcji sprzętu stomijnego, konieczne jest wyeliminowanie czynnika wywołującego alergię, a więc dobranie innego odpowiedniego dla chorego sprzętu stomijnego. Jeśli zmiany są duże, konieczne bywa zastosowanie miejscowo maści lub kremu zawierającego sterydy. 

Zapalenie mieszków włosowych jest spowodowane działaniem czynnika mechanicznego, najczęściej tarcia i pociągania za włosy w okolicy stomii podczas usuwania worka. Częściej występuje u mężczyzn ze względu na bardziej owłosioną skórę brzucha. Przyczyną zakażenia są bakterie z rodziny Staphylococcus aureus, Streptococcus, Pseudomonas aeruginosa lub grzyby. Zmiany zapalne pierwotnie mają postać krost, wtórnie natomiast może się rozwinąć rumień pokryty strupem. Towarzyszy im ból i świąd. Można zapobiec wystąpieniu stanu zapalnego, okresowo dokonując depilacji tej okolicy lub strzyżenia maszynką elektryczną, oczyszczając skórę wodą z użyciem mydła antybakteryjnego i używając środka ułatwiającego usuwanie przylepca. 

Jak zapobiegać powikłaniom skórnym w okolicy stomii? 

Wśród czynników wpływających na stan skóry wokół stomii wyróżnia się czynniki niemodyfikowalne, do których należą: wiek, płeć, czas od operacji wyłonienia stomii, rodzaj stomii, obecność pierwotnych zmian skórnych. Do czynników modyfikowalnych zapobiegających powstawaniu zmian skórnych w okolicy stomii możemy zaliczyć: wyznaczenie miejsca stomii przed zabiegiem operacyjnym, staranne przygotowanie chorych do operacji, dbałość o technikę operacyjną, edukację chorych, zindywidualizowany dobór zaopatrzenia stomijnego, odpowiednią pielęgnację skóry wokół stomii, dbałość o prawidłowe odżywianie i podaż płynów, zapewnienie systematycznych kontroli w warunkach ambulatoryjnych.  

Bibliografia