Hiperkalcemia - nadmiar wapnia

Wróć do listy Data:
mgr Magdalena Sawicka

W artykule z cyklu o niedoborach i nadmiarach elektrolitów, mikroelementów, witamin – praktycznie dla zespołów pielęgniarskich tym razem poruszymy temat: hiperkalcemii. Jest to problem kliniczny często spotykany na oddziałach internistycznych, onkologicznych oraz endokrynologicznych, dlatego istotne jest, aby pielęgniarki umiały szybko rozpoznać jego objawy oraz właściwie reagować.


Hiperkalcemia to stan podwyższonego poziomu wapnia we krwi, który występuje, gdy jego stężenie przekracza wartość 11,0 mg/dl (2,75 mmol/l). Wapń jest elektrolitem odgrywającym istotną rolę w wielu procesach fizjologicznych, w tym w skurczu mięśni, przewodnictwie nerwowym oraz krzepnięciu krwi. Hiperkalcemia pojawia się, gdy mechanizmy regulujące jego poziom zawodzą, powodując nadmierne uwalnianie wapnia z kości, zmniejszone jego wydalanie przez nerki lub zwiększoną absorpcję z przewodu pokarmowego. 

Przyczyny hiperkalcemii

Najczęstsze przyczyny hiperkalcemii:

  • choroby nowotworowe (zwłaszcza rak piersi, płuca, nerki oraz szpiczak mnogi) – uwalnianie wapnia z kości lub produkcja substancji o podobnym działaniu do parathormonu
  • nadczynność przytarczyc (pierwotna lub wtórna) – nadmierna produkcja parathormonu zwiększająca poziom wapnia we krwi
  • długotrwałe unieruchomienie pacjenta, gdzie brak aktywności fizycznej sprzyja uwalnianiu wapnia z kości
  • stosowanie leków, takich jak diuretyki tiazydowe, nadmiar witaminy D oraz niektóre leki przeciwpadaczkowe
  • zespół mleczno-alkaliczny (nadużycie leków zobojętniających sok żołądkowy zawierających wapń lub nadmierne spożycie produktów mlecznych)

Łagodna hiperkalcemia (<3,0 mmol/l) może przebiegać bezobjawowo. W umiarkowanej i ciężkiej lub szybko narastającej hiperkalcemii występują objawy, na które należy zwrócić uwagę:

  • ogólne osłabienie, zmęczenie, apatia, brak energii do codziennych aktywności
  • bóle mięśniowe i kostne wynikające z nadmiernej resorpcji wapnia z kości
  • nudności, wymioty, utrata apetytu, prowadzące do odwodnienia
  • uporczywe zaparcia wskutek obniżenia motoryki przewodu pokarmowego
  • zaburzenia rytmu serca (arytmie), objawiające się niemiarowością, tachycardia, nadciśnieniem tętniczym, bólem w klatce piersiowej, zawrotami głowy
  • zaburzenia neurologiczne: splątanie, dezorientacja, senność, a w ciężkich przypadkach nawet śpiączka

Diagnostyka hiperkalcemii

Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest badanie laboratoryjne krwi: wapń całkowity, wapń zjonizowany, poziom parathormonu (PTH), TSH, witaminy D, chlorków, fosforany, magnez, potas, parametry nerkowe: kreatynina, mocznik, gazometria. Istotne są również badania dodatkowe takie jak EKG (do oceny zaburzeń rytmu serca), RTG kości, USG przytarczyc czy badania obrazowe (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny), które pozwalają ustalić przyczynę stanu hiperkalcemii.

Leczenie hiperkalcemii

Leczenie hiperkalcemii polega głownie na obfitym nawadnianiu przez podawanie płynów dożylnych (najczęściej 0,9% NaCl) w celu zwiększenia wydalania wapnia przez nerki z jednoczesnym podawaniem leków moczopędnych (np. Furosemid). Podaje się również leki obniżające poziom wapnia: bisfosfoniany (np. kwas zoledronowy, pamidronowy), kalcytonina, glikokortykosteroidy (w przypadku chorób ziarniniakowych). W najcięższych przypadkach, gdy konieczne jest szybkie zmniejszenie bardzo dużego stężenia wapnia, można wykonać dializę. 

Hiperkalcemia - praktyczne wskazówki dla pielęgniarek

  • obserwacja pacjenta - regularne monitorowanie stanu świadomości, oraz zwracanie uwagi na pojawianie się objawów neurologicznych (dezorientacja, splątanie, senność), monitorowanie rytmu serca oraz regularna kontrola ciśnienia tętniczego i tętna co najmniej kilka razy dziennie
  • monitorowanie parametrów laboratoryjnych – pobieranie krwi na badania oraz systematycznie kontrolowanie poziomu wapnia w surowicy, uwzględniając także wartości elektrolitów (sód, potas, magnez, ocena parametrów nerkowych (kreatynina, mocznik) 
  • zapewnienie odpowiedniej opieki - zachęcanie pacjenta do intensywnego nawadniania lub prowadzenie nawadniania dożylnego (na zlecenie lekarskie), prowadzenie bilansu płynów
  • edukacja pacjenta i rodziny - dokładnie wyjaśnianie pacjentowi oraz rodzinie czym jest hiperkalcemia, jakie są jej objawy, możliwe konsekwencje zdrowotne 



Źródła:

Błachowicz A. Franek E. Hiperkalcemia — przyczyny i leczenie. Choroby Serca i Naczyń 2005, tom 2, nr 1, 51–56. https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/download/12225/10103 dostęp: 2.05.2025

Franek E. Drabczyk R Kokot F. † Hiperkalcemia. Medycyna Praktyczna 2024. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.1.6.2. Dostęp: 2.05.2025

Drabczyk R. Nadmiar wapnia (Hiperkalcemia): przyczyny, objawy i leczenie. Medycyna Praktyczna 2022. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/176020,hipokalcemia dostęp: 2.05.2025

Kokot F. (red.) Choroby wewnętrzne. Tom II. Wydanie VIII. PZWL 2004. Str 1278-1230

Interna Szczeklika 2022. Podręcznik chorób wewnętrznych. Red. Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik. Medycyna Praktyczna. Wydanie 13. 2022, str 2625-2626.



Wróć do listy Przejdź dalej