Chlamydia
Chlamydia trachomatis jest najczęstszą przyczyną chorób przenoszonych drogą płciową. Bakterią można zarazić się wskutek bezpośredniego kontaktu z osobami zarówno objawowymi, jak i bezobjawowymi. Z uwagi na jej znaczne rozpowszechnienie w razie pojawienia się niepokojących objawów należy wykonać odpowiednią diagnostykę, gdyż nieleczone zakażenie może być przyczyną powikłań.
Chlamydia – informacje podstawowe
C. trachomatis to bakteria Gram-ujemna, która zasiedla głównie nabłonek walcowaty szyjki macicy, cewki moczowej i odbytnicy. W rzadszych przypadkach może znajdować się również w miejscach niezwiązanych z narządami płciowymi, tj. gardle i błonie śluzowej jamy ustnej. Bakteria ta jest przyczyną najczęściej zgłaszanej choroby przenoszonej drogą płciową, czyli chlamydiozy. Jej rozprzestrzenianie się w populacji jest podtrzymywane przez nierozpoznane i nieleczone przypadki zakażenia bezobjawowego u obu płci.
Przyczyny chlamydii
Bakteria ta należy do typowych patogenów przenoszonych drogą kontaktową w trakcie stosunków. Wyróżnia się kilkanaście typów serologicznych, które powodują różne choroby:
- serotypy D–K (nie-LGV) są przyczyną chlamydiowego (nierzeżączkowego) zapalenia dolnych dróg moczowo-płciowych, odbytu, gardła, spojówek i powikłań tych zapaleń;
- serotypy L1–L3 są czynnikiem etiologicznym ziarnicy wenerycznej pachwin;
- serotypy A–C wywołują endemiczne zapalenie spojówek (jaglicę).
Zakażenie przenosi się głównie przez bezpośredni kontakt błony śluzowej pokrytej nabłonkiem walcowatym z wydzieliną zakaźną w trakcie kontaktów seksualnych (genitalno-genitalnych, genitalno-analnych, oralno-genitalnych lub oralno-analnych) lub podczas porodu. Sugerowana jest również rzadka możliwość zakażenia pośredniego, np. poprzez przedmioty. Zakażenia układu moczowo-płciowego dotyczą przede wszystkim młodych dorosłych oraz osób mających wielu partnerów seksualnych. Częściej występują u kobiet, a z uwagi na swój niecharakterystyczny obraz długo mogą pozostać nierozpoznane.
Najbardziej czułymi badaniami wykrywającymi zakażenia chlamydiowe i rzeżączkowe są testy amplifikacji kwasów nukleinowych (testy NAAT). Najczęściej bakterie wykrywa się w badaniu w oparciu o wymaz z pochwy, kanału szyjki macicy lub cewki moczowej u kobiet i rowka zażołędnego lub cewki moczowej u mężczyzn. Niekiedy wymaz pobierany jest również z gardła lub odbytu.
Nieleczone zakażenia prowadzą do powikłań takich jak:
- przewlekły stan zapalny, który u kobiet może dotyczyć narządów miednicy mniejszej i w konsekwencji prowadzić do niepłodności;
- zapalenie okołowątrobowe;
- przewlekły zespół bólowy miednicy;
- ciąża pozamaciczna.
Zakażenie w trakcie ciąży zwiększa ryzyko poronienia, przedwczesnego pęknięcia błon płodowych oraz porodu przedwczesnego, może również przyczyniać się do niskiej masy urodzeniowej i zgonu noworodka.
W przypadku mężczyzn powikłania mogą obejmować zapalenie najądrza i jądra, a także prowadzić do niepłodności.
Poprzez stan zapalny i uszkodzenie naturalnej bariery antydrobnoustrojowej zakażenie chlamydią może również zwiększać podatność danej osoby na infekcję HIV w przypadku ekspozycji. W niektórych przypadkach może dojść do pojawienia się zespołu objawów o prawdopodobnym podłożu autoimmunologicznym i wystąpienia reaktywnego zapalenia stawów (zespół Reitera).
Innym zakażeniem przenoszonym drogą płciową wywoływanym przez C. trachomatis (o innym serotypie) jest ziarnica weneryczna pachwin. Jeśli chorobę pozostawi się nieleczoną, może ona prowadzić do objawów przewlekłych, w tym do tworzenia się przetok i zwężeń. Ponadto uważa się, że C. trachomatis stanowi przyczynę zapalenia płuc, zapalenia przedniego odcinka oczu i zapalenia spojówek u noworodków, wtrętowego zapalenia spojówek u dorosłych i jaglicy.
Chlamydia – epidemiologia
Zakażenie dróg moczowo-płciowych spowodowane przez C. trachomatis występuje często (u 3–5% osób aktywnych seksualnie). Blisko 40% przypadków nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej jest wywołanych przez C. trachomatis. Czynniki ryzyka dla mężczyzn i kobiet obejmują: brak stosowania prezerwatyw, niższy status socjoekonomiczny, zamieszkiwanie w obszarze miejskim oraz posiadanie licznych partnerów seksualnych. Obecnie zaleca się rutynowe badania przesiewowe u wszystkich aktywnych seksualnie kobiet ≤ 24. r.ż. oraz u kobiet ≥ 25. r.ż., które znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka z uwagi na posiadanie licznych partnerów lub nowego partnera seksualnego. Wszystkich chorych, u których wykryto zakażenie C. trachomatis, powinno się zbadać w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową. Okres wylęgania to 7–21 dni, a zakaźność podczas kontaktów seksualnych jest wysoka. Ryzyko przeniesienia infekcji pomiędzy partnerami seksualnymi może sięgać 75%.
Objawy chlamydii
Zakażenie bakterią może przez długi czas pozostać nierozpoznane. Najczęściej u kobiet występują:
- nieprawidłowa wydzielina z pochwy (tzw. upławy);
- krwawienie z pochwy (w tym krwawienie po stosunku);
- dolegliwości przy oddawaniu moczu – pieczenie, ból, świąd lub dyskomfort.
Często stwierdza się śluzowo-ropną wydzielinę z kanału szyjki macicy oraz podatność błony śluzowej szyjki na uszkodzenie.
W przypadku mężczyzn objawy mogą obejmować:
- wydzielinę z członka,
- świąd,
- dolegliwości przy oddawaniu moczu.
Jedynie 2–4% zakażonych mężczyzn zgłaszało jakiekolwiek objawy.
W przypadku zapalenia odbytnicy można obserwować wyciek z odbytu i dyskomfort w obrębie odbytnicy i odbytu.
Zakażenia w obrębie jamy ustnej i gardła są bezobjawowe.
W przypadku wystąpienia zespołu Reitera pojawiają się najczęściej objawy zapalenia stawów (częściej kończyn dolnych) z towarzyszącymi zapaleniami spojówek i układu moczowo-płciowego.
W ok. 20% przypadków występują łuszczycopodobne zmiany na skórze i błonach śluzowych, często zlokalizowane na dłoniach i stopach oraz na żołędzi prącia lub sromie.
W przypadku zakażeń u noworodków najczęściej dochodzi do rozwoju zapalenia spojówek i powiek oraz jaglicy, które objawiają się stanem zapalnym, zaczerwienieniem i obrzękiem, a nieleczone mogą doprowadzić do uszkodzenia wzroku i zaburzeń widzenia.
Leczenie chlamydiozy
Chlamydioza jest uleczalna, a leczenie obejmuje przede wszystkim stosowanie antybiotykoterapii. W przypadku zakażeń C. trachomatis antybiotykami z wyboru są doksycyklina, a także azytromycyna i erytromycyna. Terapia trwa zazwyczaj 7 dni. Wykonanie badania kontrolnego w celu potwierdzenia wyleczenia powinno się rozważyć po 3 tygodniach od zakończenia leczenia. Należy podkreślić, że leczeniem powinny być objęte wszystkie osoby pozostające w kontaktach seksualnych z chorym. Oporność bakterii na antybiotyki występuje bardzo rzadko, dlatego można stosować leczenie empiryczne.
Chlamydioza – profilaktyka
Najbardziej wiarygodnymi metodami prewencji są praktykowanie abstynencji seksualnej i pozostawanie w długotrwałym, wzajemnie monogamicznym związku. Należy unikać zachowań dużego ryzyka, takich jak stosunek seksualny bez zabezpieczeń lub posiadanie licznych partnerów seksualnych. Poza tym wykazano, że prawidłowe i stałe stosowanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko transmisji chorób przenoszonych drogą płciową. U noworodków stosuje się zabieg Credego, który polega na zakropleniu oczu noworodka roztworem azotanu srebra 1%. W ten sposób można skutecznie usunąć bakterie z powierzchni oka i uchronić dziecko przed rozwojem wielu chorób.
Piśmiennictwo:
- Choroszy-Król I, Bober T, Mądrzak-Frej M. Chlamydia trachomatis – aspekty kliniczne i terapeutyczne. Fam Med Primary Care Rev 2013; 15(3): 447–449.
- Darville T. Chlamydia trachomatis genital infection in adolescents and young adults. Adv Exp Med Biol 2006; 582: 85–100.
- Lanjouw E, Ouburg S, de Vries HJ i wsp. Europejskie zalecenia dotyczące postępowania diagnostycznego i leczniczego w zakażeniach Chlamydia trachomatis 2015. Przegl Dermatol 2017; 104: e1–e17.
- Serwin AB, Majewski S, Żaba R i wsp. Komentarz Grupy Ekspertów Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego dotyczący postępowania w zakażeniach Chlamydia trachomatis. Przegl Dermatol 2017; 104(3): 344–347.
- Witkin SS, Minis E, Athanasiou A i wsp. Chlamydia trachomatis: the persistent pathogen. Clin Vaccine Immunol 2017; 24(10): e00203–e00217.