Narodowy Program Chorób Układu Krążenia na lata 2022-2032 – podsumowanie

Narodowy Program Chorób Układu Krążenia to program wieloletni na lata 2022-2032 wprowadzający kompleksowe zmiany w polskiej kardiologii i dziedzinach pokrewnych związanych z chorobami układu krążenia (ChUK). Strategia została przyjęta przez Radę Ministrów w drodze uchwały nr 247z dnia 6 grudnia 2022 r., która weszła w życie w dniu 28 grudnia 2022 r.

Narodowy Program Chorób Układu Krążenia na lata 2022-2032 jest kompleksową narodową strategią kardiologiczną. Stanowi odpowiedź na obecny i prognozowany wzrost zachorowań na choroby układu krążenia i wynikające z tego skutki w postaci wysokiej umieralności. Program ma na celu zapewnienie wysokiej jakości świadczeń zdrowotnych, których celem jest wydłużenie życia oraz poprawa jakości życia pacjentów, jak również obniżenie umieralności i zmniejszenie różnic regionalnych w zachorowalności i umieralności na choroby układu krążenia.

Program stanowi reformę polskiej kardiologii, kardiochirurgii, chirurgii naczyniowej, angiologii, neurologii i innych dziedzin pokrewnych związanych z chorobami układu krążenia.

Cele programu

Celami nadrzędnymi Programu są:

• Obniżenie zachorowalności i umieralności z powodu chorób układu krążenia, w tym obniżenie nadumieralności mężczyzn w wieku produkcyjnym (25–64 lata) oraz zbliżenie wskaźników stanu zdrowia (długość trwania życia, liczba zgonów oraz chorobowość) do średnich wskaźników w EU–27;
• Zmniejszenie różnic regionalnych w zachorowalności i umieralności z powodu chorób układu krążenia związanej z dostępnością do świadczeń zdrowotnych;
• Zredukowanie poziomu klasycznych czynników ryzyka chorób układu krążenia w populacji z uwzględnieniem społeczno-ekonomicznych nierówności w zdrowiu;
• Poprawa organizacji badań naukowych w kardiologii oraz zwiększenie potencjału badań naukowych i projektów innowacyjnych w zakresie między innymi identyfikacji populacji najbardziej narażonych na ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia oraz głównych przyczyn rozwoju chorób układu krążenia, a także wypracowania rozwiązań diagnostyczno-terapeutycznych.

Choroby układu krążenia - Polska na tle Europy

Pomimo tego, że w Europie, liczba zgonów z powodu chorób układu krążenia systematycznie spada, 

to na przestrzeni ostatnich 10 lat niezmiennie zajmuje 1. miejsce wśród przyczyn zgonów. Spośród chorób układu krążenia przyczyną największej liczby zgonów w Polsce – podobnie jak w całej Europie – jest choroba niedokrwienna serca, która np. w 2016 r. stanowiła przyczynę 10 proc. wszystkich zgonów (w porównaniu z 12 proc. w UE). Choroba niedokrwienna serca jest również główną przyczyną przedwczesnych zgonów i istotną przyczyną niepełnosprawności.

Założenia programu

Wprowadzony pod koniec 2022 roku Narodowy Program Chorób Układu Krążenia koncentruje się na działaniach w 5 kluczowych obszarach - inwestycjach w kadry, edukację i profilaktykę, pacjenta, naukę i innowacje oraz system opieki kardiologicznej.

1. Inwestycje w kadry - oczekiwanymi rezultat:
   • Zwiększenie wiedzy i umiejętności studentów medycyny w zakresie promocji zdrowia, profilaktyki kardiologicznej i wczesnego wykrywania chorób serca i naczyń, a także studentów pielęgniarstwa, położnictwa i fizjoterapii z zakresu promocji zdrowia, profilaktyki i opieki nad chorym na choroby układu krążenia, w trakcie i po zakończeniu leczenia kardiologicznego
   • Rozszerzenie zakresów szkoleń, w szczególności dla lekarzy odbywających specjalizację w dziedzinach związanych z chorobami układu krążenia, dla lekarzy medycyny rodzinnej i medycyny pracy, a także pielęgniarek i innego personelu medycznego
   • Zwiększenie umiejętności profilaktycznych, diagnostycznych i terapeutycznych personelu medycznego
   • Zwiększenie liczby lekarzy posiadających specjalizacje z obszaru chorób układu krążenia.
2. Inwestycje w edukację, profilaktykę i styl życia – oczekiwanymi rezultatami są: 
   • zmniejszony odsetek kobiet i mężczyzn z nadmierną masą ciała, 
   • zwiększony odsetek dziewcząt i chłopców w wieku 15 lat deklarujących niepalenie wyrobów tytoniowych,
   • ograniczone spożycie alkoholu poniżej 9,6 litrów na statystycznego Polaka
   • zmniejszony odsetek osób z nierozpoznanym nadciśnieniem tętniczym;
   • zmniejszone średnie wartości ciśnienia tętniczego w populacji polskiej o 2-3 mm Hg.
3. Inwestycje w pacjenta – oczekiwanymi rezultatami są:
   • Wprowadzenie nowych metod badań przesiewowych, w szczególności w kierunku wczesnego wykrywania tętniaków aorty brzusznej, piersiowej, czy piersiowo-brzusznej, oraz pozostałych genetycznie uwarunkowanych chorób serca w celu poprawy stanu diagnozowania populacji polskiej w zakresie między innymi mutacji genetycznych w hipercholesterolemii rodzinnej;
   • Wzmocnienie opieki nad populacją pacjentów z wysokim i bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym lub wymagających specjalistycznej opieki;
   • Poprawa wyników leczenia zaburzeń lipidowych, w szczególności pacjentów z cukrzycą, jak również stopień kontroli ciśnienia tętniczego u 60-70% pacjentów leczonych na nadciśnienie tętnicze.
4. Inwestycje w naukę i innowacje - oczekiwanymi rezultatami są:
   • zwiększenie udziału pacjentów z chorobami układu krążenia w badaniach klinicznych wczesnych faz realizowanych w Polsce
   • zwiększenie liczby badań klinicznych dla populacji z chorobami układu krążenia z 7% do 14% względem wszystkich badań klinicznych rejestrowanych w danym roku do realizacji w Polsce;
   • zwiększenie odsetka niekomercyjnych badań klinicznych realizowanych w Polsce w stosunku do wszystkich rejestrowanych badań z obecnych 2% do min. 5%, a do poziomu min. 10%;
   • wprowadzenie rozwiązań legislacyjnych dotyczących prowadzenia badań genetycznych i biobankowania ludzkiego materiału biologicznego dla celów naukowych oraz zbudowanie sieci biobanków kardiologicznych działających przy Centrach Doskonałości Kardiologicznej i doprowadzenie do otwarcia badań klinicznych opartych o biomarkery, nakierowanych na terapie celowane;
   • zaangażowanie Centrów Doskonałości Kardiologicznej do działań związanych z wprowadzaniem innowacyjnych procedur i technologii medycznych połączonych z kompleksową opieką kardiologiczną i kardiochirurgiczną nad pacjentami;
   • zwiększenie dostępności terapii kardiologicznych refundowanych na terenie UE;
   • inicjowanie i realizowanie projektów badawczo-naukowych i rozwojowych z zakresu edukacji zdrowotnej, promocji zdrowia i profilaktyki w zakresie ChUK, z uwzględnieniem przeciwdziałania nierównościom w zdrowiu;
   • stworzenie jednolitego systemu danych o chorobach serca i naczyń w ramach prowadzonych rejestrów medycznych.
5. Inwestycje w system opieki kardiologicznej - oczekiwanymi rezultatami są:
   • zwiększenie dostępu pacjentów z chorobami układu krążenia do koordynowanej opieki kardiologicznej, w szczególności przez opracowanie kompleksowego systemu opieki nad pacjentem z chorobami układu krążenia, a także opracowanie i wdrożenie standardów i wytycznych postępowania diagnostyczno-terapeutycznego
   • poprawa metod diagnostycznych w systemie opieki kardiologicznej nad pacjentem z chorobami układu krążenia 
   • zmiana finansowania świadczeń opieki zdrowotnej przez NFZ – płacenie za rezultat i jakość, nie tylko zależne od długości hospitalizacji, lecz także od wykonanych procedur, z możliwością ich łączenia; zwiększenie roli świadczeń ambulatoryjnych, w tym w realizacji procedur diagnostycznych;
   • wprowadzenie efektywnego systemu kontroli w celu zapewnienia przestrzegania standardów i wytycznych postępowania diagnostyczno-terapeutycznego dla pacjentów kardiologicznych;
   • zwiększenie i wyrównanie dostępu do rehabilitacji kardiologicznej
   • umożliwienie pacjentom i pracownikom medycznym uzyskanie dostępu do kompleksowej informacji o sposobie, miejscu i skuteczności diagnostyki i leczenia kardiologicznego oraz oceny jakości leczenia w poszczególnych ośrodkach współpracujących w ramach Krajowej Sieci Kardiologicznej;

Poniżej przedstawiono najważniejsze działania, wpisujące się w zadania Narodowego Programu Chorób Układu Krążenia, które zostały podjęte w 2022 r. uporządkowane według pięciu kluczowych obszarów Programu:

W zakresie inwestycji w kadry: 

• dokonano przeglądu i aktualizacji standardów kształcenia na kierunku lekarskim i lekarsko-dentystycznym, 
• przygotowano projekty standardów kształcenia, przygotowujących do wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej do dalszych analiz
• dokonano zmiany programów specjalizacji w dziedzinie kardiologii i dziedzinach pokrewnych z chorobami układu krążenia oraz medycyny rodzinnej i medycyny pracy. 
• wprowadzono nowy katalog umiejętności zawodowych lekarzy i lekarzy dentystów, podlegających certyfikacji i przez polskie towarzystwa naukowe i państwowe instytuty badawcze. 

W zakresie inwestycji w edukację, profilaktykę i styl życia m.in.: prowadzono program pilotażowy „Profilaktyka 40 PLUS” oraz kontynuowano kampanię społeczną „Planuję Długie Życie” . Prowadzono również międzynarodowe prace nad systemem przyjaznego etykietowania żywności w zakresie znakowania żywności informacją o wartości odżywczej produktu z przodu opakowania. 

Opracowano także wymagania obowiązujące przy prowadzeniu żywienia szpitalnego dzieci i młodzieży, kobiet w ciąży oraz w okresie laktacji. 

W zakresie inwestycji w pacjenta:

• wprowadzono nowy kwartalny i roczny dodatek motywacyjny dla świadczeniodawców, realizujących świadczenia zdrowotne w ramach profilaktyki chorób układu krążenia związany z poziomem ich wykonania, a także współczynnik korygujący związany z polepszeniem jakości i zwiększeniem dostępności udzielanych świadczeń (w odniesieniu do programu pilotażowego „Profilaktyka 40 PLUS”)
• ustawą z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 240), wprowadzono zmiany umożliwiające skierowanie pracownika na badania profilaktyczne. 

W obszarze inwestycji w naukę i innowacje:

• wprowadzono system informacji o badaniach klinicznych (Clinical Trials Information System, CTIS). Podjęto decyzję o rezygnacji z opracowywania polskiej wyszukiwarki badań klinicznych na rzecz promocji europejskiej wyszukiwarki za pośrednictwem Agencji Badań Medycznych,

W obszarze inwestycje w system opieki kardiologicznej: prowadzono program pilotażowy opieki nad świadczeniobiorcą w ramach sieci kardiologicznej, który został przyjęty w 2021 r.

Głosowanie nad przyjęciem sprawozdania planowane jest w bloku głosowań na kolejnym, czerwcowym posiedzeniu Sejmu. O kolejnych etapach realizacji programu z pewnością będziemy pisali.

Źródło:

1. Sejm gov.pl – posiedzenie Sejmu: https://www.youtube.com/watch?v=uNbN4Lq4MaA ; Dostęp: 8.06.2024
2. Narodowy Program Chorób Układu Krążenia na lata 2022-2032 https://www.gov.pl/web/zdrowie/narodowy-program-chorob-ukladu-krazenia2 Dostęp: 8.06.2024.
3. Uchwała nr 247 Rady Ministrów z dnia 6 grudnia 2022 r. w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pn. Narodowy Program Chorób Układu Krążenia na lata 2022-2032 https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP20220001265/O/M20221265.pdf ; Dostęp: 8.06.2024