Szacowany czas czytania: 6 minut
Helicobacter pylori - badania
Helicobacter pylori (Campylobacter pylori) jest to spiralna, Gram-ujemna bakteria, która w drodze ewolucji wytworzyła mechanizmy umożliwiające jej zasiedlenie błony śluzowej żołądka – środowiska skrajnie kwaśnego, dla większości organizmów toksycznego. W obrębie żołądka bakteria ta wykazuje zdolności do neutralizacji kwasu żołądkowego (obniżając jego pH) oraz produkcję toksyny. W odpowiedzi na trwającą infekcję indukowany jest stan zapalny błony śluzowej żołądka, który może prowadzić do powstania wrzodów, a nawet nowotworu żołądka.
Zakażenie bakterią najczęściej odbywa się drogą oralno-oralną (np. pocałunki, picie i jedzenie wspólne) a także fekalno-oralną. Według badań w Polsce nawet 40-60% ludzi może być zakażonych H.pylori. Czynniki predysponujące do zakażenia obejmują: niski status ekonomiczny, brak odpowiedniej higieny, picie nieprzegotowanej wody, osoby spożywające często alkohol oraz palacze papierosów. Dodatkowo uważa się, że wpływ mogą mieć czynniki genetyczne.
Zakażenie bakterią najczęściej przebiega w sposób bezobjawowy, infekcja w taki sposób może trwać nawet latami, a wykrywana jest wtedy, gdy u pacjenta dojdzie już do rozwoju wrzodów żołądka i/lub dwunastnicy. U części pacjentów mogą pojawić się dolegliwości sugerujące zakażenie H. pylori, które obejmują:
- Bóle brzucha, zwłaszcza nadbrzusza
- Brak apetytu
- Odbijanie
- Mdłości
- Zgaga
- Wzdęcia
Późnym etapem zakażenia H.pylori jest choroba wrzodowa żołądka, która charakteryzuje się bólami brzucha, zwłaszcza nadbrzusza, które pojawiają się około 30 minut po spożyciu posiłku. Dolegliwości nasilają się przy niewłaściwej diecie m.in. ostre przyprawy, alkohol, papierosy.
W diagnostyce Helicobacter pylori możliwe jest wykorzystanie metod inwazyjnych oraz nieinwazyjnych.
Inwazyjne metody diagnostyczne wymagają wykonania badania endoskopowego żołądka – gastroskopii. Do badań inwazyjnych zaliczamy:
- Test ureazowy – do jego wykonania konieczne jest pobranie wycinka błony śluzowej żołądka (najlepiej kilka, z różnych miejsc). Kolejno wycinki te umieszcza się na płytce z mocznikiem oraz odpowiednim barwnikiem. Jeśli w wycinku obecny jest Helicobacter pylori to dochodzi do rozkładu mocznika co powoduje zmianę zabarwienia płytki. Wynik dostępny jest zwykle w ciągu 30 minut. Badanie to charakteryzuje się wysoką czułością 90-95%. Oczywiście mogą zdarzyć się wyniki fałszywie dodatnie oraz ujemne.
- Histopatologia wynika z części odźwiernikowej żołądka – badanie mikroskopowe fragmentu błony śluzowej żołądka.
- Hodowla bakteryjna – rzadko stosowane badanie, zarezerwowane jedynie do określenia antybiotykooporności w przypadku nieskutecznych poprzednich antybiotykoterapii.
Metody nieinwazyjne obejmują:
- Test oddechowy (mocznikowy test oddechowy) – w tym badaniu również wykorzystywana jest zdolność rozkładania mocznika przez Helicobater pylori.
Na początku pacjent wdmuchuję przez rurkę powietrze do próbówek. Kolejno spożywa płyn zawierający mocznik z dodatkiem izotopu 14C (węgla). Izotop ten jest promieniotwórczy jednak ilość dostarczanego promieniowania jest tak niska, ze nie stanowi zagrożenia (mniej niż przy 1 zdjęciu RTG). W przypadku ciężarnych oraz dzieci wykorzystuje się nieradioaktywny izotop 13C. W przypadku obecności H. pylori dochodzi do rozkładu mocznika do dwutlenku węgla oraz amoniaku. Po 10 minutach kolejny raz pacjent wdmuchuje powietrze przez rurkę. Następuje ocena proporcji stężeń odpowiednich izotopów węgla, na podstawie której ocenia się obecność lub brak H. pylori. Test ten jest wykorzystywany zarówno do diagnostyki zakażenia jak i oceny skuteczności leczenia.
Przed wykonaniem tego badania pacjent powinien odstawić leki (inhibitory pompy protonowej) oraz co najmniej 6 godzien przed badaniem pozostać na czczo.
- Antygen H.pylori w kale – badanie to jest jednym z podstawowych wykonywanych do diagnostyki oraz oceny skuteczności eradykacji H.pylori. Do badania wykorzystuję się próbkę kału, gdzie przy wykorzystaniu metod immunochemicznych wykrywane są antygeny H. pylori. Czułość i swoistość testu waha się pomiędzy 90-97%.
- Kolejną metodą jest ocena przeciwciał przeciwko H.pylori oznaczone z surowicy. Są to badania o zdecydowanie niższej czułości i swoistości – około 80%. Nie są rutynowo stosowane w diagnostyce infekcji H.pylori. W diagnostyce najczęściej określa się przeciwciała klasy IgG oraz IgA. Obecność tych drugich nie świadczy o aktywnym zakażeniu ponieważ mogą się one utrzymywać nawet do roku po przechorowaniu infekcji.
Helicobacter pylori - najważniejsze informacje
Reasumując, infekcja Helicobacter pylori najczęściej przebiega w sposób bezobjawowy lub skąpoobjawowy a jej manifestacje kliniczne mogą być niespecyficzne. Długo utrzymujące się zakażenie może być przyczyna rozwoju choroby wrzodowej a nawet raka żołądka. W diagnostyce złoty standard stanowi test ureazowy wykonany w trakcie gastroskopii. W przypadku przeciwwskazań do wykonania gastroskopii można posłużyć się testami nieinwazyjnymi, z których największą czułość oraz swoistość mają oddechowy test ureazowy oraz antygen H.pylori w kale.
Konsultacja: dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas; prof.UMW
Bibliografia
- Ferwana, M.; Abdulmajeed, I. Alhajiahmed i in., Accuracy of Urea Breath Test in Helicobacter Pylori Infection: Meta-Analysis. „World Journal of Gastroenterology 2015, 1305–1314.
- Wiercińska, L.M. Helicobacter pylori (H. pylori) - objawy zakażenia bakterią, testy i leczenie Available online: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/134806,helicobacter-pylori (accessed on 12 July 2022).
- Diagnostyka zakażenia Helicobacter pylori Available online: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.V.28.1.3. (accessed on 12 July 2022).
- Uotani, T.; Graham, D.Y. Diagnosis of Helicobacter Pylori Using the Rapid Urease Test, „Annals of Translational Medicine. 2015, 1–7.