Neuropatia z ucisku - czym jest, jak ją rozpoznać i leczyć?

Jak rozwija się neuropatia z ucisku?

Neuropatia uciskowa to uszkodzenie włókien nerwowych wywołane uciskiem na nerw. Do ucisku dochodzi w miejscu przebiegu nerwu przez okolice o ograniczonej przestrzeni, takie jak kanały lub otwory. Gdy w tym miejscu dojdzie do obrzęku lub rozrostu pozostałych struktur, np. tkanki mięśniowej, kostnej lub łącznej, zaczynają one naciskać na sąsiadujące tkanki, w tym na przebiegające włókna nerwowe. Długotrwały ucisk prowadzi do zaburzeń ukrwienia i stopniowego uszkodzenia nerwu z rozwojem charakterystycznych objawów [1]. 

Objawy neuropatii z ucisku

Nerwy, które ulegają stopniowemu uszkodzeniu, rozwijają objawy ubytkowe o charakterze:

• zaburzenia czucia,
• przeczulicy,
• mrowienia,
• ograniczenia ruchomości.

W przebiegu każdej neuropatii ból początkowo może mieć charakter niestały i nasilać się nocą. Na późniejszym etapie do objawów dołączają drętwienie i osłabienie mięśni, a dolegliwości nie ustępują w ciągu dnia. Dalszy rozwój neuropatii manifestuje się silnym bólem i zanikiem mięśni z trwałym upośledzeniem lub zniesieniem czucia.

Najczęstsze neuropatie uciskowe kończyny górnej

Wśród najczęściej występujących neuropatii kończyny górnej wyróżnia się zespół kanału nadgarstka (zespół cieśni nadgarstka) i zespół rowka nerwu łokciowego [2].

Zespół cieśni nadgarstka stanowi ponad 90% wszystkich neuropatii z ucisku [3]. Ucisk na nerw pośrodkowy (przebiegający w okolicy nadgarstka) rozwija się na podłożu stanu zapalnego w obrębie struktur odpowiedzialnych za ruch ręki. Neuropatia objawia się mrowieniem i bólami w obszarze nadgarstka i dłoni. Dolegliwości nasilają się w nocy lub w trakcie wysiłku. Chorzy skarżą się na trudności w wykonywaniu drobnych ruchów ręką. Zespół cieśni nadgarstka często dotyka stomatologów i pracowników linii produkcyjnej (ze względu na powtarzalne i długotrwałe precyzyjne ruchy angażujące nadgarstek) oraz kobiety w ciąży [4,5,6].

Drugą co do częstości neuropatią z ucisku kończyny górnej jest zespół rowka nerwu łokciowego. Do objawów zalicza się: ból i drętwienie oraz zaburzenia czucia od łokcia do małego palca. Ruchowo dochodzi do osłabienia przywodzenia i odwodzenia palców dłoni. Do powstania neuropatii predysponuje częste zginanie łokcia np. podczas długich rozmów telefonicznych [7]. Schorzenie częściej dotyka mężczyzn [2].

Najczęstsze neuropatie uciskowe kończyny dolnej

Neuropatie uciskowe kończyny dolnej występują znacznie rzadziej. W tej grupie wyróżniamy neuropatie w obszarze unerwienia uda oraz stopy.

Ucisk na nerw w obrębie uda wywołuje ból i mrowienie skóry części przednio-bocznej uda. Neuropatia częściej dotyka mężczyzn. Powodem neuropatii mogą być noszenie obcisłej odzieży lub forsowne ćwiczenia mięśni brzucha [8].

Drugą co do częstości neuropatią z ucisku kończyny dolnej jest neuropatia nerwu piszczelowego. Cechą charakterystyczną jest ból i drętwienie podeszwowej powierzchni stopy i palców, które promieniują w stronę łydki. Do jej powstawania predysponują czynności wywołujące obrzęk w obrębie kończyn dolnych, takie jak otyłość lub aktywność sportowa, np. bieganie, jogging [9].

Z kolei neuropatia nerwu strzałkowego objawia się piekącym bólem w okolicy bocznej goleni. Mogą jej towarzyszyć trudności z uniesieniem stopy ku górze, z opadaniem stopy włącznie. Neuropatia rozwija się wskutek częstego zakładania nogi na nogę, długotrwałej pozycji klęczącej podczas ćwiczeń lub pracy czy ucisku przez opatrunek gipsowy.

Diagnostyka neuropatii z ucisku

Rozpoznanie neuropatii opiera się przede wszystkim na podstawie zgłaszanych przez pacjenta dolegliwości. W celu potwierdzenia rozpoznania lekarz może przeprowadzić dodatkowe badania. Część z nich polega na wykonaniu przez pacjenta konkretnego ruchu lub przyjęciu określonej pozycji. Jeżeli czynności wywołują ból, potwierdza to obecność schorzenia. Do pozostałych badań zalicza się badania obiektywne, takie jak:

• obrazowe USG, 
• EMG (elektromiografia - diagnostyka czynności elektrycznej mięśni),
• ENG (elektroneurografia - diagnostyka czynności elektrycznej nerwu) [10]. 

Pierwsze z nich pozwala zobrazować ucisk nerwu. Pozostałe umożliwiają ocenę przewodzenia impulsu w mięśniach i nerwach, celem lokalizacji ucisku oraz stopnia uszkodzenia nerwu.

Leczenie neuropatii z ucisku

Leczenie uzależnione jest od miejsca i przyczyny powstania neuropatii. Wyróżnić można leczenie:

• farmakologiczne – podanie leków przeciwbólowych lub wstrzyknięcie leków sterydowych w miejscu ucisku,
• próbę usunięcia czynnika uszkadzającego,
• fizykoterapię,
• operacje odbarczające [11].

Neuropatia z ucisku - najważniejsze informacje

Neuropatia uciskowa jest schorzeniem dotykającym osoby z różnych grup zawodowych i podejmujące aktywność fizyczną. W chwili wystąpienia objawów ważna jest pilna konsultacja z lekarzem celem postawienia diagnozy i zahamowania postępu choroby. Im rozleglejsze i dłużej trwające jest uszkodzenie, tym powrót do pełnej funkcjonalności może zająć więcej czasu i wymagać intensywniejszej rehabilitacji.

Bibliografia:

1. Aboonq MS. Pathophysiology of carpal tunnel syndrome. Neurosciences (Riyadh). 2015;20(1):4-9.
2. Igielska – Bela B., Baczkowski B., Zespół rowka nerwu łokciowego – ewolucja technik leczenia operacyjnego; Ann Acad Med Gedan, 2016
3. Sevy JO, Varacallo M. Carpal Tunnel Syndrome. [Updated 2022 Feb 12]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448179/ (ostatni dostęp 19.09.2022)
4. Atzmon R, Eger G, Lindner D, Assaraf E, Lin E, Avissar E. [Carpal tunnel syndrome in pregnancy]. Harefuah. 2014 Nov;153(11):663-6, 686. Hebrew. PMID: 25563028.
5. Abichandani S, Shaikh S, Nadiger R. Carpal tunnel syndrome - an occupational hazard facing dentistry. Int Dent J. 2013;63(5):230-236. doi:10.1111/idj.12037
6. Möllestam K, Englund M, Atroshi I. Association of clinically relevant carpal tunnel syndrome with type of work and level of education: a general-population study. Sci Rep. 2021;11(1):19850.
7. Darowish M, Lawton JN, Evans PJ. Q:What is cell phone elbow, and what should we tell our patients?. Cleve Clin J Med. 2009;76(5):306-308 
8. Cheatham SW, Kolber MJ, Salamh PA. Meralgia paresthetica: a review of the literature. Int J Sports Phys Ther. 2013;8(6):883-893.
9. Antoniadis G, Scheglmann K. Posterior tarsal tunnel syndrome: diagnosis and treatment. Dtsch Arztebl Int. 2008;105(45):776-781.
10. Scura D, García-López B. Electrodiagnostic Evaluation Of Tarsal Tunnel Neuropathy. [Updated 2022 Jul 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563278/
11. “Nerve Compression Syndromes“     https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22137-nerve-compression-syndrome#management-and-treatment (ostatni dostęp 19.09.2022)