Drętwienie, pieczenie, mrowienie - czym jest ból neuropatyczny?

Czym jest ból neuropatyczny?

Ból neuropatyczny to specyficzny rodzaj bólu będący następstwem uszkodzenia lub dysfunkcji struktur układu nerwowego. Może dotyczyć części obwodowej czyli nerwów przewodzących bodźce czuciowe jak i części ośrodkowej – rdzenia kręgowego oraz mózgu.  Ze względu na jego pochodzenie może objawiać się całą gamą nieprzyjemnych, niejednorodnych odczuć. Możesz odczuwać go jako piekący, palący, kłujący, przeszywający, rozrywający, ściskający, czy podobny do przechodzenia prądu elektrycznego.

Ból ten ma zazwyczaj charakter przewlekły, może występować stale, ale może też być wywoływany konkretnymi bodźcami. Ze względu na jego niejednorodny obraz kliniczny rozpoznanie bywa trudne do postawienia [1,2].

Jakie są przyczyny bólu neuropatycznego?

Jest wiele czynników, które mogą destrukcyjnie wpływać na układ nerwowy. W niektórych przypadkach przyczyna bólu neuropatycznego pozostaje jednak nieznana. 

Obwodowe uszkodzenie nerwów może powodować cukrzyca. Częstą przyczyną jest również półpasiec, czyli choroba wywoływana przez tego samego wirusa co ospa wietrzna, w przebiegu której na skórze pojawiają się bolesne pęcherzyki. Ból neuropatyczny może pojawić się również po urazie, operacji, infekcji lub w przebiegu zakażenia HIV. Coraz częściej obserwuje się również neuropatię związaną z chorobą nowotworową oraz stosowanym leczeniem chemioterapeutycznym czy radioterapeutycznym. 

Ból neuropatyczny wywodzący się z ośrodkowego układu nerwowego jest natomiast często następstwem udaru mózgu, urazu rdzenia kręgowego czy chorób demielinizacyjnych takich jak stwardnienie rozsiane [3].

Objawy bólu neuropatycznego

Jedną z głównych przyczyn trudności w diagnostyce i terapii bólu neuropatycznego jest jego niejednorodny charakter. Ból może pojawiać się samoistnie lub być wywoływany przez różne bodźce np. zmianę temperatury. Typowe są zaburzenia czucia o charakterze:

• parestezji – wrażenia o charakterze palenia, pieczenia, mrowienia, kłucia
• dyzestezji – nieprawidłowe odczuwanie bodźców zwykle niebolesnych
• hiperalgezji – nadwrażliwość na bodźce bólowe
• hiperpatii – nadwrażliwość na dotyk
• allodynii – odczuwanie bólu na bodziec dotykowy, który normalnie nie jest bolesny

Ból neuropatyczny najczęściej lokalizuje się na stopach, łydkach, dłoniach i przedramionach. Jest to tak zwany objaw “skarpetek i rękawiczek”. Rzadziej zajmuje inne części ciała, ale również jest to możliwe [2,3].

Jak lekarz stawia diagnozę?

Największe znaczenie w diagnostyce bólu neuropatycznego ma dokładny wywiad oraz badanie neurologiczne. Lekarz może zadawać Ci pytania dotyczące lokalizacji, czasu trwania, charakteru, czynników przynoszących ulgę i nasilających ból. Badanie ma przede wszystkim zidentyfikować zaburzenia czucia dotyku, bólu, temperatury, ucisku i wibracji. Lekarz będzie przykładał przedmioty np. wacik czy wprawiony w wibrację kamerton widełkowy we wskazanej przez Ciebie lokalizacji oraz porównawczo po drugiej stronie. W celu oceny odczuwania bólu, może również ukłuć Cię specjalnie przygotowanym patyczkiem.  

Zebrane informację powinny być wystarczające do określenia neuropatycznego charakteru bólu. Czasami jednak, ze względu na niejednorodny obraz kliniczny, rozpoznanie jest trudne do ustalenia. Lekarz może w takim wypadku zlecić dalsze testy diagnostyczne, których celem będzie określenie charakteru bólu i przyczyny jego występowania [2].

Leczenie bólu neuropatycznego

Ból neuropatyczny może towarzyszyć chorym przez wiele lat, a nawet całe życie. Skuteczność leczenia jest niestety często niesatysfakcjonująca. Do leków o udokumentowanej skuteczności działania należą leki przeciwdepresyjne, przeciwdrgawkowe, opioidy, antagoniści receptora NMDA oraz lidokaina i kapsaicyna stosowane zewnętrznie, w formie plastrów. Lekarz ustala plan terapeutyczny na podstawie przyczyny bólu, dominujących objawów, chorób współistniejących i ewentualnych przeciwwskazań do wybranych terapeutyków. W przypadku braku efektów leczenia lub wystąpienia objawów niepożądanych, leki można zamieniać lub łączyć, tak aby indywidualnie dopasować najbardziej korzystny zestaw.

Ważne również jest leczenie przyczyn bólu neuropatycznego, czyli na przykład regularna kontrola glikemii u chorych na cukrzycę [4].

Ból neuropatyczny - najważniejsze informacje

Niejednorodny obraz kliniczny oraz nie do końca poznany mechanizm bólu neuropatycznego sprawiają, że pozostaje on dużym problemem społecznym i medycznym. Dla lekarzy stanowi wyzwanie terapeutyczne, natomiast u pacjentów powoduje dyskomfort i znacznie pogarsza jakość życia. 

Referencje

1. Beydoun, A. (2003) ‘Neuropathic pain: from mechanisms to treatment strategies.’, Journal of pain and symptom management, 25(5 Suppl), pp. 1–114.
2. Szczudlik, A. et al. (2014) ‘Rozpoznanie i leczenie bólu neuropatycznego: przegląd piśmiennictwa i zalecenia Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Towarzystwa Neurologicznego-część pierwsza*, Ból, 15(2), pp. 8–18. doi: 10.5604/1640324x.1115164.
3. Colloca, L. et al. (2017) ‘Neuropathic pain’, (Imi). doi: 10.1038/nrdp.2017.2.Neuropathic.
4. J., Zajaczkowska, R. and Leppert, W. (2017) ‘Pharmacotherapy of neuropathic pain’, Medycyna Paliatywna w Praktyce, 11(2), pp. 61–73.