Trauma i zespół stresu pourazowego (PTSD) - kogo dotyka i dlaczego?

Czym jest PTSD i jakie są czynniki ryzyka jego rozwoju?

PTSD, czyli zespół stresu pourazowego, jest zaburzeniem psychicznym zaliczanym do grupy zaburzeń lękowych. Może wystąpić u osób, które doświadczyły lub były świadkami traumatycznego dla nich zdarzenia, takiego jak np. poważny wypadek, wojna czy gwałt. Zdarzenie może mieć także charakter pośredni, np. u osoby, która dowiaduje się o niespodziewanej śmierci kogoś bliskiego [1, 2]. Co więcej, dla wielu osób trwająca do dziś pandemia COVID-19 i jej skutki okazały się przyczyną rozwoju zespołu stresu pourazowego [3].

Czynniki ryzyka rozwoju PTSD

Wbrew obiegowej opinii mówiącej o tym, że PTSD diagnozowano początkowo głównie u mężczyzn - zwłaszcza weteranów wojennych, choroba ta może wystąpić u wszystkich ludzi, bez względu na płeć, narodowość czy wykształcenie.

Choć trudno przewidzieć, u kogo w odpowiedzi na traumę może rozwinąć się PTSD, to istnieją pewne czynniki, które zwiększają ryzyko rozwoju choroby. Są to m.in. [2,4]:

• wcześniejsze traumatyczne przeżycia, szczególnie w wieku dziecięcym 
• historia występowania PTSD w rodzinie 
• trauma związana z wykorzystaniem seksualnym 
• współistniejące uzależnienia
• historia depresji, zaburzeń lękowych czy innych zaburzeń psychicznych

Objawy i kryteria rozpoznania PTSD

Wbrew obiegowej opinii mówiącej o tym, że PTSD diagnozowano początkowo głównie u mężczyzn - zwłaszcza weteranów wojennych, choroba ta może wystąpić u wszystkich ludzi, bez względu na płeć, narodowość czy wykształcenie.

Choć trudno przewidzieć, u kogo w odpowiedzi na traumę może rozwinąć się PTSD, to istnieją pewne czynniki, które zwiększają ryzyko rozwoju choroby. Są to m.in. [2,4]:

• wcześniejsze traumatyczne przeżycia, szczególnie w wieku dziecięcym 
• historia występowania PTSD w rodzinie 
• trauma związana z wykorzystaniem seksualnym 
• współistniejące uzależnienia
• historia depresji, zaburzeń lękowych czy innych zaburzeń psychicznych

Leczenie PTSD

Należy podkreślić, że leczenie PTSD jest długotrwałym i złożonym procesem, w którym efekty nie przychodzą z dnia na dzień. 

Ważna jest szybka reakcja 

Szybka reakcja, już przy pierwszych, nawet łagodnych objawach PTSD jest kluczowa. Pozwala zapobiec narastaniu objawów i ograniczyć negatywny wpływ choroby na życie zawodowe czy rodzinne [2,4]. 

Ponadto, niekontrolowany i nieleczony zespół stresu pourazowego może prowadzić do rozwoju wielu chorób somatycznych, chociażby ze strony układu krążenia czy nerwowego, a także znacznie zwiększa ryzyko rozwoju uzależnień czy podejmowania prób samobójczych [2,4].

Psychoterapia czy farmakologia?

Podstawą leczenia zespołu stresu pourazowego jest praca z psychologiem - wg badań największą skutecznością charakteryzuje się terapia ekspozycyjna i terapia poznawczo-behawioralna (CBT) [1, 5].

W cięższych przypadkach PTSD może być konieczne wspomaganie psychoterapii za pomocą leków. Wówczas w farmakoterapii lekami pierwszego rzutu są leki przeciwdepresyjne, głównie z tzw. grupy SSRI, np. fluoksetyna czy sertralina, a także leki przeciwlękowe [1,2]. 

Warto jeszcze raz podkreślić, że przywrócenie stabilności psychicznej w przebiegu PTSD prowadzi do uregulowania trybu życia i zmniejszenia nasilenia uciążliwych objawów takich jak bezsenność czy drażliwość. Podejrzenie zespołu stresu pourazowego u nas samych czy naszych bliskich powinno być impulsem do skorzystania z profesjonalnej pomocy psychologa - gabinet specjalisty jest miejscem, w którym można zyskać wsparcie i uzyskać poczucie bezpieczeństwa.

Opracowała lek. dent. Martyna Kotulska