Biegunka podróżnych - czym jest i jak jej uniknąć?

Biegunka podróżnych to dolegliwość, o której mówimy w przypadku zaobserwowania w trakcie podróży (lub wkrótce po niej) co najmniej trzech nieuformowanych stolców w ciągu doby [1]. Zwykle towarzyszą jej również inne dolegliwości: od bólu brzucha o charakterze skurczowym, przez wymioty i uczucie silnego parcia na stolec, aż po gorączkę [1, 2, 3].

Rocznie na biegunkę podróżnych cierpi nawet 11 milionów osób, a w zależności od kierunku może dotyczyć ona nawet kilkudziesięciu procent podróżujących [1, 2].

Istnieje wiele potocznych określeń na biegunkę podróżnych - turyści w Egipcie często mówią o “klątwie Faraona”, odwiedzających Meksyk dopada “zemsta Montezumy”, zaś wizytujących rejony Turcji - “zemsta Sułtana”.

Objawy biegunki podróżnych

Dolegliwości żołądkowo-jelitowe związane z biegunką podróżnych zwykle rozpoczynają się 2-3 dni po przybyciu w nowe miejsce, choć warto nadmienić, że osoby planujące dłuższy pobyt są narażone na nawracające dolegliwości. Nawet co piąty turysta jest zmuszony spędzić dobę lub dwie w łóżku, a 40% podróżujących musi zmienić plan wizyty - mimo to tylko 1% osób doświadczających choroby trafia do szpitala [1]. 

Biegunka podróżnych zwykle nie ma ciężkiego przebiegu i częściej bywa uciążliwa niż realnie zagrażająca zdrowiu. Jednak nie wolno jej bagatelizować i należy czujnie obserwować swoje objawy, aby w razie potrzeby zgłosić się do lekarza z prośbą o pomoc.

Co powoduje biegunkę podróżnych?

Biegunkę podróżnych może powodować wiele czynników, a odpowiedzialny za dolegliwości patogen nie zawsze jest identyfikowany. Najczęściej są to jednak bakterie, wśród których niechlubny prym wiedzie szczep enterotoksyczny Escherichia coli. Często obserwuje się także infekcje spowodowane przez bakterie z rodzajów Salmonella oraz Shigella [1].

Należy jednak pamiętać, że prawdopodobieństwo poszczególnych czynników etiologicznych zmienia się zależnie od lokalizacji - na przykład w Azji relatywnie często obserwuje się zakażenia bakterią Campylobacter jejuni [1]. Możliwe są także infekcje wirusowe, a nawet pasożytnicze.

Od czego zależy wystąpienie biegunki podróżnych?

Częstość występowania dolegliwości wykazuje dużą zależność od regionu. Potencjalne kierunki podróży można podzielić na [1]:

  • niskiego ryzyka - północna i centralna Europa, Stany Zjednoczone, Kanada, Japonia, Australia i Nowa Zelandia - ryzyko doświadczenia biegunki podróżnych wynosi około 5%,
  • średniego ryzyka - południowa i wschodnia Europa, Rosja, Chiny, Izrael, Karaiby, Republika Południowej Afryki - ryzyko doświadczenia biegunki podróżnych wynosi około 15-20%,
  • wysokiego ryzyka - kraje Bliskiego Wschodu, południowa i południowo-wschodnia Azja, Ameryka Środkowa, Ameryka Południowa, rozwijające się kraje Afryki - ryzyko doświadczenia biegunki podróżnych wynosi 20-60% lub więcej.

Prawdopodobieństwo zależy także od temperatury, pory roku, aktywności, jakimi zajmiemy się w czasie wyjazdu oraz, co istotne, osobniczej zależności. Warto jednak nadmienić, że ośrodek wyższej klasy (np. drogi hotel zamiast taniego zakwaterowania) nie gwarantuje zmniejszonego ryzyka biegunki podróżnych [1].

Jak uniknąć biegunki podróżnych?

Choć nie możesz mieć pewności, że unikniesz biegunki podróżnych, to przestrzeganie pewnych zasad diametralnie zmniejsza ryzyko pojawienia się uporczywych dolegliwości [1]:

  • regularnie i dokładnie myj ręce, szczególnie przed posiłkiem - w razie braku dostępu do bieżącej wody i mydła korzystaj z własnych odkażaczy do rąk,
  • uważnie sprawdzaj jedzenie, które spożywasz - pod kątem świeżości, stopnia dogotowania i higieny podania,
  • pamiętaj o obróbce termicznej pokarmów - zwłaszcza wody.

Jeśli tylko to możliwe, jedz i pij tylko [1]: 

  • świeżo przyrządzone, gorące posiłki - jeśli musisz przechować je na później, zadbaj o odpowiednio niską temperaturę,
  • owoce, które można obrać,
  • surowe warzywa nadające się do dokładnego umycia (w przegotowanej lub butelkowanej wodzie),
  • pokarmy suche, takie jak chleb,
  • butelkowaną (najlepiej gazowaną) lub przegotowaną wodę - wykorzystaj ją także do mycia rąk, owoców czy mycia zębów i twarzy.

Staraj się unikać surowych lub niedogotowanych owoców morza oraz wody “surowej”, z kranu lub innego, niepewnego źródła. Tyczy się to również basenów - unikaj nurkowania oraz połykania wody. Pamiętaj, że kostki lodu również stanowią zagrożenie! 

Potencjalną przyczyną biegunki podróżnych może być także spożycie mleka lub produktów mlecznych, w tym lodów. Co ciekawe, badania wskazują, że samodzielnie przygotowane jedzenie jest mniej ryzykowne niż to zamówione w restauracji czy kawiarni [1].

Leczenie biegunki podróżnych

Podstawą postępowania w czasie biegunki podróżnych jest odpowiednie nawadnianie się. Należy zaznaczyć, że nie ma potrzeby, aby odstawiać pokarmy w czasie trwania objawów; chyba, że ich spożycie utrudniają nudności/wymioty. 

Choroba jest samoograniczająca i do ustąpienia dolegliwości zwykle nie jest konieczne włączenie leków. Badania wskazują jednak, że skuteczne jest przyjmowanie antybiotyków, które skracają czas trwania choroby i zmniejszają nasilenie objawów [1, 3]; należy rozważyć jednoczesne przyjmowanie leków przeciwbiegunkowych.

Jeśli wybierasz się w rejon o wysokim ryzyku biegunki podróżnych i obawiasz się uciążliwych dolegliwości żołądkowo-jelitowych w czasie podróży, porozmawiaj o tym ze swoim lekarzem rodzinnym, który może przepisać Ci odpowiednie leki w celu samodzielnego ich przyjmowania w razie wystąpienia objawów [1].

Referencje:

  1. Al-Abri SS, Beeching NJ, Nye FJ. Traveller's diarrhoea. Lancet Infect Dis. 2005 Jun;5(6):349-60. doi: 10.1016/S1473-3099(05)70139-0. PMID: 15919621.
  2. Steffen R. Epidemiologic studies of travelers' diarrhea, severe gastrointestinal infections, and cholera. Rev Infect Dis. 1986 May-Jun;8 Suppl 2:S122-30. doi: 10.1093/clinids/8.supplement_2.s122. PMID: 3523708.
  3. De Bruyn G, Hahn S, Borwick A. Antibiotic treatment for travellers' diarrhoea. Cochrane Database Syst Rev. 2000;2000(3):CD002242. doi: 10.1002/14651858.CD002242. PMID: 10908534; PMCID: PMC6532602.