Najczęstsze choroby pasożytnicze

Czym są choroby pasożytnicze?

Choroby pasożytnicze to schorzenia wywołane obecnością pasożytów. Organizmy te wykorzystują osobniki innych gatunków - w tym przypadku człowieka - jako źródło pokarmu oraz środowisko życia i mogą negatywnie wpływać na stan zdrowia zakażonych osób. Pasożyty mogą bytować praktycznie w każdej części naszego organizmu. Uszkadzają tkanki i narządy, a także wydzielają szkodliwe substancje, które mogą powodować reakcje alergiczne, odczyny zapalne czy niedokrwistość. Zakażenie pasożytem nie zawsze jednak wywołuje objawy. U niektórych osób symptomy pojawiają się dopiero w specyficznych warunkach np. w stanach obniżonej odporności [1].

Pasożyty mogą dostać się do organizmu człowieka np. w wyniku spożycia zanieczyszczonej wody lub pokarmu, ukąszenia owadów, kąpieli w zakażonych zbiornikach wodnych czy poprzez kontakt ze zwierzętami domowymi. Rozprzestrzenianiu się chorób pasożytniczych sprzyjają brak higieny oraz (coraz bardziej popularne) podróże zagraniczne [1].

Najczęstsze choroby pasożytnicze w Polsce

W Polsce najczęstsze choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego wywoływane są przez owsiki i lamblie jelitowe. Do częstych zakażeń skóry należą natomiast wszawica i świerzb [2]. Nie można jednak zapominać, że człowiek narażony jest na zakażenie kilkuset różnymi gatunkami pasożytów [1].

• Owsica to najczęstsza choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego w Polsce. Do zakażenia dochodzi poprzez połknięcie jaj, które mogą znajdować się pod paznokciami, na pościeli, ubraniu czy jedzeniu. Najczęściej dotyka dzieci. Szczególnie narażone są te przebywające na co dzień w dużych skupiskach np. w szkołach z internatem czy w domach dziecka. Owsica może objawiać się świądem odbytu, nasilającym się w nocy, a w ciężkich przypadkach - brakiem łaknienia, stanem zapalnym skóry, pogorszeniem rozwoju dziecka i bladością. Najczęściej jednak przebiega bezobjawowo [2]. 
• Giardioza (lamblioza) to choroba wywoływana przez pierwotniaka Giardia lamblia. Do zakażenia może dojść w trakcie korzystania z zanieczyszczonych odchodami zbiorników wodnych, przez picie skażonej wody lub używanie jej do mycia naczyń [3]. Zakażenie lambliami może przebiegać bezobjawowo, ale mogą mu też towarzyszyć biegunki, objawy alergiczne, żółtaczka lub niedokrwistość. Nieleczona giardioza prowadzi do wyniszczenia organizmu i opóźnienia rozwoju dzieci [2]. 
• Świerzb to choroba wywoływana przez roztocze - świerzbowca ludzkiego. Zakażenie przenosi się w wyniku bezpośrednich kontaktów z chorymi osobami lub za pośrednictwem należących do nich przedmiotów, np. pościeli. Do typowych objawów świerzbu należą nasilony świąd oraz różowe grudki, pęcherzyki i widoczne na skórze szaroczarne korytarze. Zmiany umiejscowione są najczęściej między palcami rąk, w okolicach nadgarstków, stawów skokowych, dołów pachowych i pachwinowych, piersi, pasa, pępka, pośladków i narządów płciowych [2].
• Wszawica to choroba występująca najczęściej u dzieci. Do zakażenia może dojść w wyniku kontaktu z osobą chorą lub jej odzieżą. Choroba łatwo się przenosi, stąd narażone są nawet dzieci skrupulatnie przestrzegające higieny. Głównym objawem zakażenia jest dokuczliwy świąd skóry głowy. Wszy bytują na owłosionej skórze, na której mogą pojawić się drobne czerwone plamki, zadrapania a także zmiany wypryskowe i ropne [2]. 

Diagnostyka chorób pasożytniczych

Człowiek może się zarazić szeregiem różnych pasożytów - od tych o mikroskopijnych rozmiarach, aż po te widoczne gołym okiem [1]. Niektóre choroby np. wszawicę czy świerzb można rozpoznać na podstawie prezentowanych symptomów klinicznych [2]. Objawy zakażenia mogą być jednak bardzo niespecyficzne, a rozpoznanie trudne do postawienia. W diagnostyce chorób pasożytniczych wykorzystuje się różne badania - zarówno laboratoryjne, jak i obrazowe. W przypadku podejrzenia zakażenia przewodu pokarmowego, lekarz może zlecić kilkukrotne badanie kału lub wymaz z okolicy odbytowej. Przydatne bywają również badania endoskopowe - gastroskopia i kolonoskopia, które mogą wykazać obecność pasożytów w przewodzie pokarmowym lub odkryć inną przyczynę występujących objawów. Badania krwi zalecane są w przypadku podejrzenia konkretnych gatunków pasożytów. Warto pamiętać, że nie istnieje badanie krwi, które mogłoby wykryć wszystkie zakażenia pasożytnicze naraz [4].

Leczenie chorób pasożytniczych

W terapii zakażeń pasożytniczych wykorzystuje się przede wszystkim metody farmakologiczne. Ich rodzaj uzależniony jest od wykrytego gatunku pasożyta. W przypadku zakażeń przewodu pokarmowego często zaleca się leki takie jak:

• albendazol - stosowany m.in. w leczeniu owsicy, giardiozy, glistnicy, 
• aetronidazol - zalecany w m.in. w giardiozie, pełzakowicy,
• prazykwantel - stosowany w leczeniu zakażeń tasiemcami [2,5]. 

Innego leczenia będą wymagały natomiast zakażenia skóry. W terapii wszawicy zaleca się preparaty na bazie dimetykonu, 2% permetrynę w postaci szamponu lub 10% benzoesan benzylu. W przypadku zakażenia świerzbowcem zaleca się maść siarkową, maść Wilsona, 5% permetrynę, 10% benzoesan etylu lub krotamiton. Warto pamiętać, że leczeniu powinni zostać poddani wszyscy domownicy [2].

Jak zapobiegać chorobom pasożytniczym?

Aby zminimalizować ryzyko choroby, warto pamiętać o:

• przestrzeganiu zasad higieny - dokładnym myciu rąk, szczególnie przed jedzeniem, 
• unikaniu surowego lub półsurowego mięsa, 
• dokładnym myciu warzyw i owoców,
• używaniu osobnych ręczników i szczotki do włosów,
• częstej zmianie pościeli i ręczników,
• systematycznym myciu zabawek,
• unikaniu zabaw w potencjalnie zanieczyszczonej piaskownicy [1,6].

Referencje

1. Hadas E, Derda M. (2014). Pasożyty - zagrożenie nadal aktualne (Parasites are still dangerous).. Problemy Higieny i Epidemiologii. 95. 6-13. 
2. Popielska J, Marczyńska M. (2012) Najczęstsze zarażenia pasożytnicze w Polsce. Pediatr Dypl. 2012;16(5):33-41
3. Jasonek J, Szenborn L, Kuchar E. (2008) Praktyczne aspekty rozpoznawania i leczenia najczęstszych chorób pasożytniczych. Family Medicine & Primary Care Review. 2008;10:887–892.
4. https://www.cdc.gov/parasites/references_resources/diagnosis.html [ostatni dostęp 21.12.2022]
5. Korzeniewski K. (2016) Choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego w Polsce.Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 1, 423–431.
6. https://www.nfz.gov.pl/gfx/nfz/userfiles/_public/aktualnosci/aktualnosci_oddzialow/ulotka._profilaktyka_chorob_pasozytniczych_-_owsica_wszawica_swierzb.pdf [ostatni dostęp 21.12.2022]