Szacowany czas czytania: 6 minut
Bąblowica – zakażenie mniej znanym tasiemcem
Bąblowica (inaczej echinokokoza) to choroba pasożytnicza będąca skutkiem zakażenia tasiemcem bąblowcowym jedno- (Echinococcus granulosus) lub wielojamowym (Echinococcus multilocularis). Nie jest to częste zjawisko - w Polsce obserwuje się kilkadziesiąt zachorowań rocznie, choć ze względu na trudności diagnostyczne i niską świadomość, dane te są prawdopodobnie zaniżone. Choroby nie można jednak lekceważyć. Drugi z wymienionych pasożytów jest uważany za jednego z dwóch najgroźniejszych na świecie dla człowieka (obok Plasmodium falciparum, czyli zarodźca sierpowatego malarii) [1, 3].
Jakie objawy sugerują bąblowicę?
Bąblowica przez wiele lat rozwija się bezobjawowo, a pierwotna zmiana jest najczęściej zlokalizowana w wątrobie. Może być wykryta przypadkowo podczas badań obrazowych zleconych z innego powodu. Czasem jednak powoduje objawy podobne do nowotworów narządów jamy brzusznej, szczególnie raka wątroby:
- dyskomfort w prawej części nadbrzusza (pod żebrami);
- uczucie pełności w żołądku;
- objawy nadciśnienia wrotnego (zbyt wysokiego ciśnienia krwi w naczyniach, którymi krew płynie z jelit do wątroby): poszerzenie żył w obrębie jamy brzusznej, obrzęki, wodobrzusze (nagromadzenie wolnego płynu wewnątrz brzucha i powiększenie jego obwodu);
- żółtaczka i towarzyszące jej: swędzenie skóry, jasne zabarwienie stolca, ciemny mocz.
Rosnąca torbiel może w pewnym momencie pęknąć i spowodować krwawienie wewnątrz jamy brzusznej lub anafilaksję, czyli szybko rozwijającą się reakcję nadwrażliwości organizmu. Obie te sytuacje mogą doprowadzić do śmierci.
Ponadto, w przypadku naciekania i zajęcia innych narządów, mogą dodatkowo wystąpić objawy wynikające z zaburzenia ich funkcji, np. kaszel i duszność (jeśli zajęte są płuca) lub padaczka (jeśli pasożyt trafił do mózgu) [1].
Jak dochodzi do zainfekowania tasiemcem bąblowcowym?
Dorosłe tasiemce bąblowcowe rozwijają się w organizmach drapieżników (przede wszystkim psów i lisów, choć żywicielami mogą być również koty, wilki i jenoty). Podczas wypróżnienia wydalają one jaja pasożyta, które stanowią postać inwazyjną, czyli formę zdolną do zainfekowania kolejnego żywiciela. Następuje to drogą pokarmową, tj. przez nieumyte ręce lub zanieczyszczone jedzenie (najczęściej grzyby i owoce leśne, np. borówki, maliny, poziomki, lecz skażone mogą zostać również warzywa z odwiedzanych przez dzikie zwierzęta przydomowych ogrodów). Nie jest za to możliwe zarażenie się od chorego człowieka [1, 2].
Szczególnie narażeni na kontakt z larwami są nie tylko weterynarze i myśliwi, ale również turyści spędzający urlop na łonie natury w okolicach Warmii i Mazur, Podlasia oraz województwa pomorskiego. Badania wykazują, że aż 1/3 lisów bytujących na tych terenach jest zakażona tasiemcem bąblowcowym, a w przyszłości obszar występowania tasiemców bąblowcowych ulegnie poszerzeniu. Wynika to z powiększania się populacji lisów (co z kolei jest w dużej mierze skutkiem skutecznego zwalczania wścieklizny wśród tych zwierząt) oraz zmiany klimatu [2, 3, 4].
Diagnostyka i leczenie bąblowicy
Podstawowymi badaniami w diagnostyce bąblowicy są metody obrazowe (USG, TK - tomografia komputerowa, MRI - rezonans magnetyczny). Zastosowanie znajduje również poszukiwanie skierowanych przeciwko tasiemcowi bąblowcowemu przeciwciał (we krwi), jego materiału genetycznego (w materiale klinicznym), lub samego pasożyta (w materiale histopatologicznym uzyskanym z wycinków chirurgicznych).
Leczenie bąblowicy może odbywać się wyłącznie w ośrodkach specjalistycznych. Najczęściej opiera się na długotrwałym (w niektórych przypadkach nawet bezterminowo) doustnym podawaniu odpowiedniego leku przeciwpasożytniczego i chirurgicznym wycięciu torbieli. Jeśli nie jest to możliwe, lekarz nakłuwa ją, pobiera treść i wstrzykuje do środka płyny toksyczne dla tasiemca bąblowcowego, które następnie ponowne pobiera. W rzadkich przypadkach podejmowana jest decyzja o samej obserwacji zmiany (bez interwencji).
Po zabiegu pacjent okresowo (najczęściej co pół roku) powinien poddawać się badaniom kontrolnym krwi i/lub USG w celu wykrycia ewentualnego nawrotu choroby [1, 5].
Czy da się uniknąć zakażenia tasiemcem bąblowcowym?
Nie istnieją swoiste, czyli ukierunkowane metody zapobiegania zakażeniu tasiemcem bąblowcowym. Podstawą pozostaje więc dbanie o codzienną higienę:
- dokładne mycie rąk oraz owoców i warzyw;
- stosowanie rękawic w przypadku pracy z ziemią (np. w ogrodzie);
- regularne odrobaczanie psów (co 3-6 miesięcy);
- ochrona posesji przed lisami poprzez jej ogradzanie i zabezpieczanie śmietników – obecne w nich resztki jedzenia mogą wabić dzikie zwierzęta [1, 2].
Opracowała Weronika Łyzińska
Zobacz też: tasiemiec
Referencje:
- [red.prow.] Gajewski P. Interna Szczeklika, Mały Podręcznik. Medycyna Praktyczna. Kraków, 2021/22.
- https://www.gov.pl/web/gis/uwazaj-na-bablowice (ostatni dostęp: 14.12.2022)
- Hołody-Zaręba J. Zagrożenie bąblowicą wielokomorową (alweokokozą) dla ludzi w Polsce. Przegl Epidemiol 2004; 58: 459-65.
- Di X et al. How climate, landscape, and economic changes increase the exposure of Echinococcus Spp. BMC Public Health. 2022 Dec 10;22(1):2315.
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/echinococcosis (ostatni dostęp: 14.12.2022)