Szacowany czas czytania: 8 minut
Kaszel - kiedy zgłosić się do lekarza?
Pod pojęciem kaszlu należy rozumieć nasiloną, odruchową czynność wydechową, która ma na celu oczyszczenie górnych dróg oddechowych [1]. Zwykle jest on obserwowany w postaci tak zwanych napadów kaszlu i należy pamiętać, że są one w istocie bardzo potrzebne. Czynność ta ma bowiem na celu oczyszczenie krtani, tchawicy oraz dużych oskrzeli z wydzielin - zarówno tych wytwarzanych przez człowieka (śluz), jak i zgromadzonych szkodliwych substancji, ciał obcych czy wreszcie organizmów zakaźnych, w tym bakterii [1].
Powodem do niepokoju nie powinien być kaszel związany z infekcją - u większości osób obserwuje się go nawet do 3 tygodni po “zwykłym” przeziębieniu [1]. Należy też pamiętać, że ten sam manewr wydechowy może zostać wywołany świadomie - oczywiście nie stanowi w ten sposób niepokojącego objawu, a jest jedynie sposobem na samodzielne dbanie o higienę układu oddechowego.
Istotne jest odróżnianie kaszlu od innych czynności takich jak chrząkanie czy kichanie. Sam kaszel można natomiast zaklasyfikować jako “mokry” (produktywny, z odkrztuszaniem wydzieliny) lub “suchy” (nieproduktywny).
Czas trwania kaszlu - czy ma znaczenie?
W zależności od czasu trwania kaszlu, można go podzielić na trzy grupy [1, 2]:
- ostry - trwający do 2-3 tygodni, zwykle samoograniczający się (czyli ustępujący bez żadnych interwencji czy leczenia),
- podostry - trwający od 2-3 do 8 tygodni,
- przewlekły - trwający 8 tygodni lub dłużej.
Ostry kaszel jest spowodowany najczęściej infekcją wirusową dróg oddechowych. Należy traktować go jako zupełnie naturalny element choroby - nie oznacza to oczywiście, że należy go lekceważyć. Wśród innych przyczyn mogących powodować ostre napady kaszlu wymienia się także alergie, zaostrzenie astmy oskrzelowej, ekspozycję na zanieczyszczenia środowiska czy aspirację ciała obcego do dróg oddechowych, zwłaszcza przez dzieci [1, 2].
Podostry kaszel najczęściej ma związek z infekcjami - może być zarówno krótkotrwałą “pozostałością” po chorobie, jak i jej objawem, na przykład w zapaleniu płuc.
Przewlekły kaszel może być spowodowany między innymi przyczynami takimi jak [1, 2, 4]:
- przewlekły nieżyt nosa skutkujący spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła,
- palenie papierosów oraz bierne narażenie na dym tytoniowy,
- zanieczyszczenia powietrza,
- przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
- astma oskrzelowa,
- choroba refluksowa przełyku,
- zespół obturacyjnego bezdechu sennego,
- mukowiscydoza,
- kaszel polekowy, na przykład jako efekt przyjmowania niektórych leków przeciwnadciśnieniowych,
- infekcje.
W przypadku towarzyszącego pogorszenia słuchu, warto pamiętać, że kaszel może być spowodowany na przykład zaleganiem woskowiny w obrębie przewodu słuchowego zewnętrznego.
Czy przewlekły kaszel sugeruje raka?
Przewlekły kaszel często jest, zwłaszcza przez palaczy lub ich bliskich, utożsamiany z rakiem płuc. Choć w istocie kaszel może być objawem nowotworu, to należy pamiętać, że przyczyn tej dolegliwości jest znacznie więcej.
W kontekście raka płuca niepokój powinny wzbudzić przede wszystkim duszność, ból w klatce piersiowej, częste zapalenia płuc, krwioplucie czy chrypka [3]. Nie należy jednak zapominać, że istotnym czynnikiem wpływającym zarówno na przewlekły kaszel, jak i procesy nowotworowe, jest palenie papierosów (lub ekspozycja na dym papierosowy) [1].
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Kaszel ostry lub podostry, który jest wyraźnie związany z infekcją, nie powinien być powodem do obaw i sam w sobie nie musi skłaniać nas do wizyty u lekarza. Oczywiście warto pamiętać, że inne towarzyszące mu objawy mogą wymagać wizyty u lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej.
Niepokój powinny wzbudzić przede wszystkim dolegliwości takie jak duszność, krwioplucie czy utrata przytomności [4]. W takim wypadku należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza w celu poszerzenia diagnostyki.
Co do zasady, każdy kaszel przewlekły - czyli taki, który trwa dłużej niż 8 tygodni - jest wystarczającym powodem do zgłoszenia się do lekarza. Oprócz wymienionych wyżej, największą uwagę należy zwrócić na dolegliwości towarzyszące, takie jak [4]:
- w przypadku palaczy - kaszel występujący od niedawna lub zmiana charakteru kaszlu,
- chrypka,
- gorączka,
- schudnięcie niepowiązane ze zmianą stylu życia,
- obrzęki obwodowe, czyli na przykład podudzi, stóp,
- kłopoty z połykaniem,
- towarzyszące kasłaniu wymioty,
- nawracające zapalenie płuc.
Czy należy zwalczać kaszel?
Kaszel “mokry”, produktywny jest korzystny dla organizmu, dlatego nie należy go zwalczać, a jedynie ułatwić odkrztuszanie wydzieliny (jeśli zajdzie taka potrzeba, z pomocą leków) [4]. W warunkach domowych może być to dbanie o odpowiednią wilgotność w pomieszczeniach, w których przebywamy. W ramach prewencji występowania kaszlu, warto zadbać, zwłaszcza w okresie grzewczym, o jakość powietrza, na przykład z pomocą oczyszczacza.
W przypadku kaszlu “suchego”, nieproduktywnego zaleca się przede wszystkim leczenie przyczynowe i dopiero przy braku efektu, wskazane jest zastosowanie leczenia przeciwkaszlowego.
Opracował Paweł Pobudejski
Referencje
- Chung KF, Pavord ID. Prevalence, pathogenesis, and causes of chronic cough. Lancet. 2008 Apr 19;371(9621):1364-74. doi: 10.1016/S0140-6736(08)60595-4. PMID: 18424325.
- Rüttermann V. Diagnostik bei akutem und chronischem Husten in der hausärztlichen Versorgung [Diagnostics of acute and chronic cough in primary care]. Internist (Berl). 2020 Jan;61(1):5-12. German. doi: 10.1007/s00108-019-00719-6. PMID: 31912164.
- Krajowy Rejestr Nowotworów - Nowotwory płuca i opłucnej, Objawy. https://onkologia.org.pl/pl/nowotwory-pluca-i-oplucnej-objawy [ostatni dostęp: 13.12.2022 r.]
- Interna Szczeklika - mały podręcznik. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.16. [ostatni dostęp: 13.12.2022 r.]