Obturacyjny bezdech senny (OBS)

Obturacyjny bezdech senny (OBS) - informacje podstawowe

Obturacyjny bezdech senny (OBS) to zaburzenie snu polegające na występowaniu bezdechów i spłyceń oddechu wpływających na sen u chorego. Przyczyną bezdechów jest zapadanie się tkanek miękkich gardła i blokowanie przepływu powietrza. Wielokrotne wybudzenia w każdej godzinie snu powodują jego nieefektywność, co prowadzi do wielu poważnych konsekwencji, takich jak np. wypadki komunikacyjne, powikłania sercowo-naczyniowe (nadciśnienie tętnicze, zawał serca, udar), cukrzyca typu 2.

Przyczyny obturacyjnego bezdechu sennego (OBS)

Zapadanie się górnych dróg oddechowych w czasie snu wynika ze zmniejszonego napięcia mięśni utrzymujących drożność gardła w czasie czuwania. Do wystąpienia bezdechów predysponuje otyłość. Im większa otyłość, tym większa szansa na wystąpienie OBS – zwiększenie masy ciała o ok. 10% zwiększa ryzyko OBS sześciokrotnie. Zdecydowana większość chorych z OBS jest otyła lub ma nadwagę. Do występowania bezdechów predysponują również nieprawidłowości w budowie nosogardła lub twarzoczaszki, np. krótka żuchwa, powiększenie migdałków, wydłużony lub powiększony języczek, wysoko wysklepione lub wąskie podniebienie, skrzywienie przegrody nosowej, polipy nosa i inne.

Bezdechy i objawy OBS mogą się nasilać z powodu zażywanych przez pacjenta substancji, np. alkoholu, niektórych narkotyków, leków nasennych (np. benzodiazepin).

OBS występuje częściej u chorych obciążonych innymi chorobami, np. w niewydolności serca, przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP), niedoczynności tarczycy, akromegalii, chorobie Parkinsona i innych.

Epidemiologia obturacyjnego bezdechu sennego (OBS)

OBS jest chorobą bardzo częstą. Częściej występuje u mężczyzn, a ryzyko jej wystąpienia rośnie z wiekiem. Szacuje się, że może występować nawet u ok. 14% mężczyzn i 5% kobiet. U kobiet ryzyko choroby po menopauzie zrównuje się z ryzykiem u mężczyzn. Częstość występowania choroby ciągle rośnie, co prawdopodobnie wiąże się z coraz większym problemem otyłości w społeczeństwie (co wydaje się potwierdzać duża częstość występowania choroby w USA).

Objawy obturacyjnego bezdechu sennego (OBS)

Do objawów charakterystycznych dla OBS należą:

• senność w ciągu dnia;
• łatwe zasypianie podczas oglądania filmów (w domu, kinie), w teatrze, na zebraniu; szczególnie niebezpieczna jest senność w trakcie prowadzenia pojazdów, która może być przyczyną wypadków;
• poczucie nieefektywnego snu – chory budzi się niewyspany;
• chrapanie – objaw często zgłaszany przez partnera pacjenta;
• dławienie, nierówny oddech w czasie snu – objaw często zgłaszany przez partnera pacjenta;
• poranna suchość w ustach – wskutek oddychania przez otwarte usta;
• poranne bóle głowy.

Diagnostyka obturacyjnego bezdechu sennego (OBS)

Podstawą diagnostyki jest dokładnie zebrany wywiad nasuwający podejrzenie choroby. Senność można oceniać i obiektywizować np. przy pomocy skali Epworth. Podejrzenie OBS powinno być potwierdzone badaniem polisomnograficznym (PSG).

Badanie polega na rejestracji przepływu powietrza w drogach oddechowych, ruchów klatki piersiowej i brzucha, wysycenia krwi tlenem (saturacji), tętna i aktywności elektrycznej mózgu, czyli EEG. Badanie najczęściej jest wykonywane w pracowni, gdzie pacjent spędza noc. Badanie bez EEG bywa wykonywane w warunkach domowych przy pomocy przenośnych urządzeń i nazywane jest poligrafią – nie pozwala ono na identyfikację wybudzeń, więc w razie wątpliwego wyniku należy wykonać pełne badanie PSG.

Najważniejszy parametr w wyniku PSG to tzw. wskaźnik AHI (ang. apnea-hypopnea index) lub RDI (ang. respiratory disturbance index) – są to wskaźniki mówiące o liczbie „zdarzeń” takich jak bezdechy i spłycenia oddechu na godzinę snu. Wartość 4 i mniej to wynik fizjologiczny, pomiędzy wartościami 5 a 14 mówi się o łagodnym, 15 a 30 – umiarkowanym i powyżej 30 – ciężkim OBS.

Poza samym rozpoznaniem chorzy wymagają identyfikacji przyczyny zaburzeń snu. Chorzy otyli wymagają odpowiedniej opieki specjalistycznej (dietetyk, internista, diabetolog, bariatra). Wszyscy chorzy powinni być konsultowani przez laryngologa celem ustalenia ewentualnych wskazań do leczenia laryngologicznego.

Leczenie obturacyjnego bezdechu sennego (OBS)

Chorzy otyli powinni podlegać kompleksowej opiece w celu normalizacji masy ciała, co może zaowocować ustąpieniem bezdechów. Chorzy zakwalifikowani do leczenia laryngologicznego również mogą odnieść korzyść w postaci ustąpienia lub zmniejszenia liczby bezdechów po korekcji zidentyfikowanego problemu.

Wskazane jest zaprzestanie spożywania alkoholu i palenia tytoniu. W miarę możliwości należy unikać stosowania leków nasennych i zmniejszających napięcie mięśni, np. benzodiazepin.

Chorzy z co najmniej umiarkowanym OBS lub łagodnym OBS z nasilonymi objawami lub towarzyszącymi chorobami serca, lub cukrzycą typu 2 mają wskazania do leczenia przy pomocy aparatów CPAP (ang. continuous positive airway pressure, stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych). Są to niewielkie urządzenia (z łatwością mieszczące się na szafce nocnej) do stosowania w domu. Wytwarzają one ciągłe dodatnie ciśnienie poprzez podmuch powietrza przekazywany przez rurkę i maskę [obejmującą nos lub nos i usta (tzw. maska twarzowa)] do dróg oddechowych pacjenta, co zapobiega ich zapadaniu się. Ciśnienie, dobór maski i inne parametry powinny być ustalone przez lekarza.

Dostępne są również urządzenia służące do wysuwania żuchwy lub języka, co ma zapobiegać ich cofaniu się podczas snu. Są one mniej skuteczne niż CPAP i stosuje się je u osób lżej chorych lub nietolerujących leczenia CPAP.

U osób, u których bezdechy wiążą się ze spaniem w pozycji na plecach, można stosować urządzenia wymuszające pozycję do spania na boku. Domowym sposobem może być wszycie w piżamę np. piłeczki tenisowej na plecach, która uwierając, nie pozwala spać na wznak.

Profilaktyka obturacyjnego bezdechu sennego (OBS)

Do działań profilaktycznych należą dbanie o prawidłową masę ciała, unikanie alkoholu i palenia tytoniu. W przypadku wystąpienia objawów należy się zgłosić do lekarza celem przeprowadzenia diagnostyki, zwłaszcza w przypadku osób wykonujących zawody wymagające skupienia – kierowców, motorniczych, pilotów itd.

Należy unikać szeroko reklamowanych tabletek i sprayów przeciwko chrapaniu. Są one nieskuteczne i często zawierają substancje, których nie należy stosować na stałe.

Piśmiennictwo

1. Dempsey JA i wsp. Pathophysiology of sleep apnea. Physiol Rev 2010; 90(1): 47–112.
2. Peppard PE i wsp. Increased prevalence of sleep-disordered breathing in adults. Am J Epidemiol 2013; 177(9): 1006–1014.
3. Kapur VK i wsp. Clinical practice guideline for diagnostic testing for adult obstructive sleep apnea: an American Academy of Sleep Medicine clinical practice guideline. J Clin Sleep Med 2017; 13(3): 479–504.
4. Qaseem A i wsp. Management of obstructive sleep apnea in adults: a clinical practice guideline from the American College of Physicians. Ann Intern Med 2013; 159(7): 471–483.