Zawał mięśnia sercowego

Czym jest zawał mięśnia sercowego?

Zawał serca (a szerzej mówiąc - ostre zespoły wieńcowe) to przejaw choroby niedokrwiennej serca. Najczęstszą przyczyną choroby niedokrwiennej serca jest miażdżyca tętnic wieńcowych (tętnic, które doprowadzają krew do tkanek sercowych) [2].

O zawale mówimy, kiedy dochodzi do nagłego niedokrwienia serca, a w rezultacie do martwicy komórek mięśnia sercowego. Najczęściej jest to wynikiem powstania skrzepliny na uszkodzonej blaszce miażdżycowej [2]. Może wystąpić zarówno u osób, które doświadczały wcześniej dolegliwości związanych z chorobą niedokrwienną serca, jak i być jej pierwszym objawem [3].

Kto jest narażony na zawał serca?

Na część czynników ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych niestety nie mamy wpływu. Są to m.in. wiek, płeć męska, historia chorób w rodzinie [4].

Natomiast szereg z nich może być skutecznie modyfikowany za pomocą zmiany stylu życia lub farmakoterapii:

• mała aktywność fizyczna,
• nieodpowiednie odżywianie,
• nadwaga i otyłość,
• palenie papierosów,
• wysokie ciśnienie tętnicze,
• stan przedcukrzycowy lub cukrzyca,
• dyslipidemia [4].

Objawy zawału serca

Głównym objawem zawału serca jest ból w klatce piersiowej - zwykle bardzo silny, może być odczuwany jako gniotący, dławiący, ściskający. Najczęściej lokalizuje się zamostkowo, ale możesz mieć problem ze wskazaniem dokładnego miejsca odczuwanego bólu. Może promieniować do szyi, żuchwy, lewego barku i ramienia czy nadbrzusza. Oddychanie czy zmiana pozycji ciała nie mają wpływu na intensywność bólu [5, 6]. 

Bólowi mogą towarzyszyć takie objawy jak:

• nudności i wymioty,
• wzmożona potliwość,
• duszność,
• poczucie osłabienia, zasłabnięcie lub omdlenie,
• kołatanie serca [6].

Należy pamiętać, że u niektórych osób - w starszym wieku, z cukrzycą, a także u kobiet - ból może być mniej charakterystyczny i nasilony [3,6].

Co zrobić w przypadku bólu w klatce piersiowej?

Jeżeli u Ciebie lub Twojego bliskiego wystąpiły opisane wyżej objawy i nie ustępują w kilka minut po zaprzestaniu wysiłku lub przyjęciu nitrogliceryny podjęzykowo - nie zwlekaj! Wezwij Zespół Ratownictwa Medycznego [5, 6] - zadzwoń pod numer 999 lub 112. 

Po zebraniu wywiadu i zbadaniu pacjenta, w celu diagnostyki zawału serca wykonuje się (często kilkukrotnie) podstawowe badania, czyli EKG oraz oznaczenie poziomu troponin (enzymów sercowych). Na szpitalnym oddziale ratunkowym mogą zostać zlecone także inne badania np. echokardiografia lub testy mające na celu wykluczenie innych przyczyn dolegliwości [6].

Postępowanie w przypadku zawału serca

Wybór terapii w przypadku zawału serca zależy m.in. od:

• stanu ogólnego i obciążeń pacjenta,
• wyniku EKG,
• utrzymywania się objawów,
• obecności powikłań zawału np. mechanicznego uszkodzenia serca lub arytmii [6].

Strategia inwazyjna

Polega na wykonaniu koronarografii i następnie przywróceniu przepływu krwi przez tętnicę poprzez przezskórną interwencję wieńcową (PCI). Podczas tego zabiegu przez tętnicę w kończynie górnej wprowadzany jest cewnik, następnie ocenia się tętnice wieńcowe i można udrożnić naczynie za pomocą balonu i założenia stentu [6]. PCI wykonuje się w pracowniach hemodynamicznych, które obecnie są szeroko dostępne na terenie całej Polski (już w 2017 było ich aż 161) [7].

Lekarz ocenia, czy i jak szybko pacjent wymaga koronarografii.

U części chorych zamiast PCI wykonuje się pomostowanie aortalno-wieńcowe tzw. by-passy [6]. Jest to operacja kardiochirurgiczna polegająca na wszczepieniu połączeń (naczyń pobranych od pacjenta), które łączą tętnice wieńcowe z aortą, omijając zwężenie.

Leczenie farmakologiczne

W przypadku zawału stosuje się szereg leków:

• leki przeciwpłytkowe,
• leczenie przeciwkrzepliwe,
• azotany - środki rozszerzające naczynia wieńcowe;
• β-blokery - zwalniają pracę serca, zmniejszając zapotrzebowanie komórek na tlen; w przypadku przeciwwskazań można zastosować blokery kanałów wapniowych,
• inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE-I)/blokery receptora angiotensyny (sartany),
• statyny - lek obniżający stężenie LDL - “złego cholesterolu”,
• leki przeciwbólowe - w razie potrzeby [6].

Dalsze leczenie zawału serca

Dzięki dostępności pracowni hemodynamicznych liczba przypadków ostrych zespołów wieńcowych, w których w ciągu 7 dni wykonano PCI, wzrastała w latach 2014-2018, wynosząc na końcu tego okresu 66% [1].

Niestety, dane dotyczące dalszej opieki nie są aż tak optymistyczne - w 2018 r. jedynie 28% pacjentów z OZW rozpoczęło rehabilitację kardiologiczną w ciągu 90 dni od początku hospitalizacji. Odsetek ten jednak wzrasta, głównie dzięki wdrożeniu programu Koordynowanej Opieki Specjalistycznej (KOS) dla pacjenta po zawale [1]. Wśród pacjentów objętych KOS-zawał ryzyko zgonu jest 30% niższe, jednak w wielu miejscach Polski wciąż dotyczy zbyt małego odsetka chorych po zawale [8].

Większość leków wymienionych w punkcie “Leczenie farmakologiczne” należy stosować przewlekle [6].

Niezwykle istotna jest zmiana stylu życia i optymalne leczenie chorób towarzyszących. Na każdym etapie choroby możemy wpływać na czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego [6].

Dodatkowo, jeżeli pacjent tego wymaga - należy udrożnić inne naczynia wieńcowe lub wszczepić stymulator, kardiowerter-defibrylator lub terapię resynchronizującą [6, 8].

Referencje

1. NFZ o zdrowiu. Choroba niedokrwienna serca. Warszawa, kwiecień 2020.
2. Choroba niedokrwienna serca. w: Gajewski P. Interna Szczeklika, Mały Podręcznik. Medycyna Praktyczna. Kraków, 2021/22.
3. https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/wywiady/228343,zawal-w-godzine (ostatni dostęp: 15.08.2022)
4. Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych. w: Gajewski P. Interna Szczeklika, Mały Podręcznik. Medycyna Praktyczna. Kraków, 2021/22.
5. Typowy przewlekły zespół wieńcowy. w: Gajewski P. Interna Szczeklika, Mały Podręcznik. Medycyna Praktyczna. Kraków, 2021/22.
6. Ostre zespoły wieńcowe. w: Gajewski P. Interna Szczeklika, Mały Podręcznik. Medycyna Praktyczna. Kraków, 2021/22.
7. https://www.rp.pl/zdrowie/art9650101-zawal-serca-zlota-godzina-do-pracowni (ostatni dostęp: 15.08.2022)
8. https://www.rynekzdrowia.pl/Polityka-zdrowotna/Kardiologia-Program-KOS-zawal-sprawdza-sie-ale-korzysta-z-niego-mniej-niz-20-proc-chorych,225360,14.html  (ostatni dostęp: 15.08.2022)