Badania w chorobach serca

Chorób układu sercowo-naczyniowego jest bardzo dużo i są one najczęstszą przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych. Prawidłowa diagnostyka schorzeń serca obejmuje odpowiednie badanie przedmiotowe, podmiotowe pacjenta oraz szereg badań dodatkowych, które dobierane są w zależności od manifestowanych objawów klinicznych. Choroby układu sercowo-naczyniowego bardzo często rozwijają się latami, początkowo bez nasilonych objawów klinicznych. Jednakże część z nich możliwa jest do wykrycia na wczesnym etapie poprzez odpowiednie badania co może zahamować ich progres i przedłużyć życie pacjenta.

Do badań układu sercowo-naczyniowego zaliczamy zarówno badania laboratoryjne, obrazowe oraz czynnościowe serca.

Badania serca powinny być dobrane zgodnie z obecnym stanem klinicznym, niektóre z nich jako badania przesiewowe, inne do odpowiedniej diagnostyki oraz monitorowania stanu pacjenta. Badania przesiewowe serca powinny obejmować grupy pacjentów zwiększonego ryzyka incydentu sercowo-naczyniowego. Do tej grupy zaliczamy pacjentów:

• Z nadwagą, otyłością
• Powyżej 40 roku życia
• Zaburzeniami gospodarki węglowodanowej (cukrzyca, stan przedcukrzycowy)
• Hiperlipidemią aterogenną
• Palaczy
• Pacjentów z siedzącym trybem życia
• Nadużywających alkohol
• Z rodzinnym obciążeniem chorobami serca

Diagnostyka układu sercowo-naczyniowego powinna być przeprowadzona u pacjentów objawowych. Do najczęstszych objawów zaliczamy:

• Omdlenia, zasłabnięcia, utrata przytomności
• Ból w klatce piersiowej
• Osłabiona tolerancja wysiłku
• Duszność, spłycony oddech
• Obrzęki obwodowe
• Uczucie kołatania serca, tachykardia, rzadziej bradykardia
• Dysregulacja ciśnienia tętniczego krwi

Badania wykorzystywane w ocenie pracy serca możemy podzielić według kilku grup. Wyróżniamy badania inwazyjne oraz nieinwazyjne, badania czynnościowe, obrazowe oraz laboratoryjne.

Badania laboratoryjne mające zastosowanie w schorzenia serca zaliczamy:

• Lipidogram (cholesterol całkowity, HDL, LDL, nie-HDL, TG) – badanie to służy do oceny gospodarki lipidowej. Zaburzenia pod postacią tzw. Dyslipidemii Aterogennej (podwyższone stężenie trójglicerydów (TG ≥ 150 mg/dl) ; obniżone stężenie cholesterolu HDL (HDL ≤ 40 mg/dl u mężczyzn; HDL ≤ 45/50 mg/dl u kobiet) oraz podniesione stężenie cholesterolu LDL ) w zdecydowany sposób zwiększają ryzyko epizodów sercowo naczyniowych. Ponadto wartość cholesterolu nie-HDL obecnie jest wykorzystywana do oceny ryzyka incydentu sercowo-naczyniowego w ocenie skali SCORE-2.
• CK-MB – jest sercowym izoenzymem kinazy kreatynowej.  Wykorzystywany jest w diagnostyce zawału serca. Inne przyczyny wzrostu CK-MB obejmują: zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie wsierdzia, osierdzia, a także choroby mięśni poprzecznie prążkowanych.
• Troponina – jest kluczowym badaniem w diagnostyce zawału mięśnia sercowego. Podwyższone wartości troponiny obserwuje się już w ciągu 4 godzin od zawału i mogą utrzymywać się nawet przez 10 dni.  
• NT-proBNP – jest to hormon uwalniany przez komórki mięśnia sercowego podczas wzrostu napięcia. Badanie to wykorzystywane jest w diagnostyce niewydolności serca.

Pozostałe badania obrazowe oraz czynnościowe serca obejmują:

• EKG, którego wyróżniamy 3 typy
  • Spoczynkowe – najczęściej wykonywane, podstawowe badanie funkcjonowania serca.
  • Wysiłkowe – badanie wykonywane przez lekarza kardiologa, polegające na wykonywaniu EKG w trakcie aktywności fizycznej, najczęściej ergometr lub bieżnia
  • Hoter EKG – jest badaniem polegającym na 24 godzinnym monitorowaniu pracy serca za pomocą urządzenia – holtera, które pacjent nosi z sobą przez cały dzień. Badanie to w bardzo dokładny sposób potrafi zobrazować pracę serca.
• Echo serca – jest odmiana badania ultrasonograficznego, w którym lekarze (kardiolog, radiolog) dokonuje bezpośredniej oceny mięśnia sercowego w tym jego wielkość, budowę, obecność płynu w worku osierdziowym, funkcję zastawek oraz ocenia frakcję wyrzutową (EF), która ma kluczowe znacznie w ocenie wydolności serca
• RTG klatki piersiowej – mimo, że badanie jest stricte wykorzystywane do diagnostyki schorzeń serca, to oceniając zdjęcie RTG jesteśmy w stanie ocenić sylwetkę serca, która może być nieprawidłowa w wielu schorzeniach m.in. przeroście serca, tętniakach aorty itp.
• Rezonans magnetyczny serca – jest specjalistycznym badaniem serca, która pozwala ocenić zarówno przepływ krwi przez naczynia oraz serca, a także obecność nowotworów, płynu w worku osierdziowym oraz blizn po przebytych zawałach serca.
• Koronarografia – jest inwazyjnym badaniem, które w najdokładniejszy sposób obrazuje nam pracę tętnic nasierdziowych. Badanie polega na wprowadzeniu cewnika, przez który do tętnic wieńcowych wstrzykiwany jest kontrasty. Kolejno przy pomocy RTG ocenia się drożność naczyń tętniczych.

Badania w chorobach serca - najważniejsze informacje

Reasumując schorzenia układu sercowo-naczyniowego stanowią obecnie jeden z największych problemów zdrowotnych na całym świecie. Badań serca jest bardzo dużo i nie wszystkie są dedykowane dla każdego pacjenta. Przy wyborze odpowiedniego pakietu lekarz kieruje się obrazem klinicznym oraz stanem ogólnym pacjenta, w tym schorzeniami przewlekłymi. Najprostsze badania serca takie jak regularne pomiary ciśnienia tętniczego, EKG spoczynkowe oraz badania laboratoryjne (lipidogram) są refundowane przez NFZ w ramach lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Od 1.10.2022r w ramach opieki koordynowanej będzie możliwość wykonania w ramach POZ takich badań jak holter EKG, holter ciśnieniowy oraz echo serca. Decyzja co do rodzaju badań oraz konieczności ich wykonania zawsze leży po stronie lekarza.

Konsultacja: dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas; prof.UMW 

Bibliografia

1. Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik, Interna Szczeklika 2021
2. It4u Wytyczne ESC 2021 dotyczące diagnostyki i leczenia ostrej i przewlekłej niewydolności serca Available online: https://ptkardio.pl/wytyczne/44-wytyczne_esc_2021_dotyczace_diagnostyki_i_leczenia_ostrej_i_przewleklej_niewydolnosci_serca (accessed on 17 July 2022).
3. Kostkiewicz, M. Kardiologia Po Dyplomie - Znaczenie Badań Obrazowych w Diagnostyce i Ustalaniu Post Available online: https://podyplomie.pl/kardiologia/14994,znaczenie-badan-obrazowych-w-diagnostyce-i-ustalaniu-postepowania-u-chorych-z-niewydolnoscia-serca (accessed on 17 July 2022).
4. Kardiologia Po Dyplomie - Przegląd Wskazań Do Wykonania Badania Serca Metodą Rezona Available online: https://podyplomie.pl/kardiologia/16084,przeglad-wskazan-do-wykonania-badania-serca-metoda-rezonansu-magnetycznego-czesc-1 (accessed on 17 July 2022).
5. Baranowski, R.; Wojciechowski, D.; Kozłowski, D.; Kukla, P.; Kurpesa, M.; Lelakowski, J.; Maciejewska, M.; Średniawa, B.; Wranicz, J.K. Kardiol. Pol. 2016, 74, 812–819, doi:10.5603/KP.2016.0119.