Szacowany czas czytania: 12 minut
Amylaza we krwi i moczu
Amylaza jest enzymem trawiennym biorącym udział w rozkładzie cukrów złożonych (polisacharydów) do jego prostszych postaci – oligosacharydów (maltozy). Wyróżnia się kilka rodzajów tego enzymu w zależności od miejsca jego produkcji. Amylaza głównie produkowana jest przez trzustkę (amylaza trzustkowa) oraz gruczoły ślinowe (amylaza ślinowa). Ponadto komórki wydzielnicze śluzówki jelita cienkiego, komórki gruczołu mlekowego oraz komórki jądra i jajników wykazują zdolność do produkcji amylazy. Wydalanie amylazy odbywa się przez nerki wraz z moczem oraz częściowo przez przewód pokarmowy. Izoenzym S (ślinowy) nie ulega filtracji przez nerki dlatego w warunkach prawidłowych nie powinien znajdować się w moczu.
W związku z powyższym ocena poziomu amylazy możliwa jest zarówno w surowicy, jak i moczu.
Amylaza we krwi i moczu - materiał badawczy
Amylaza w surowicy ocenia się z krwi żylnej pobranej, najczęściej z żyły łokciowej. Do badania pacjent powinien przyjść na czczo (co najmniej 8 godzin bez jedzenia). W dniu badania, rano, zalecane jest wypicie szklanki wody niegazowanej, podobnie jak przed każdym pobraniem krwi. Nie ma przeciwwskazań do wykonania badania.
Amylaza w moczu oceniana jest z porannej próbki moczu, pobrana ze środkowego strumienia. Mocz należy oddać do jałowego pojemnika wcześniej zakupionego w aptece. Przed oddaniem moczu należy zadbać o higienę miejsc intymnych. Po pobraniu moczu należy jak najszybciej dostarczyć próbkę do laboratorium. Nie ma przeciwwskazań do wykonania tego badania.
Normy referencyjne amylazy we krwi i moczu
Wartości prawidłowe zależne są od zastosowanej metody.
W przypadku amylazy z krwi zakres referencyjny wynosi 25 - 125 U/l.
Wartość amylazy z moczu nie powinna przekraczać 650 U/l.
Jednakże wynik każdorazowo powinien być analizowany przez lekarza w odniesieniu do obrazu klinicznego oraz norm podanych przez laboratorium.
Interpretacja wyników amylazy we krwi i moczu
Obniżony poziom amylazy zarówno w krwi jak i moczu jest rzadkim zjawiskiem i może wynikać z stosowania niektórych leków. Ponadto niskie stężenia amylazy obserwowane są w przebiegu śluzowych nowotworów torbielowatych trzustki oraz surowiczych nowotworów torbielowatych trzustki oraz mukowiscydozy. Obniżone stężenie amylazy możliwe jest również w przypadku piorunującego zapalenia trzustki, kiedy w krótkim czasie dochodzi do zniszczenia niemalże całości miąższu trzustki.
Podniesione wartości amylazy zarówno w moczu, jak i krwi może wskazywać na:
- Ostre zapalenie trzustki
- Zaostrzenie przewlekłego zapalenia trzustki
- Nowotwór trzustki (wewnątrzprzewodowe brodawkowate nowotwory śluzowe trzustki)
- Pozapalne (rzekome) torbiele trzustki
- Dysfunkcję zwieracza Oddiego (miejsce w obrębie dwunastnicy, gdzie uchodzi przewód trzustkowy oraz przewód żółciowy wspólny – przewodu transportujące enzymy trawienne z trzustki oraz żółć z wątroby)
- Choroby ślinianek (nowotwór, kamienie)
- Perforacja wrzodu dwunastnicy lub żołądka
- Niedrożność jelit
- Zapalenie pęcherzyka żółciowego
- Przewlekła choroba nerek
- Choroby wątroby
- Nowotwory złośliwe: płuc, tarczycy, wątroby, jelita grubego, jajnika, stercza
- Alkoholizm
- Świnkę
W ocenie stężenia amylazy bardzo istotna jest również wartość bezwzględna. Im wyższa wartość, tym większe prawdopodobieństwo ostrego zapalenia trzustki. Ponadto należy pamiętać, ze najwyższe stężenie tego enzymu obserwowane jest w przeciągu 6-12 godzin od pojawienia się pierwszych objawów, kolejno obserwowany jest gwałtowny spadek, a wartości powyżej wskaźników referencyjnych mogą utrzymywać się przez 3-4 dni.
Z uwagi na wiele przyczyn doprowadzających do wzrostów stężenia amylazy w surowicy oraz moczu każdorazowo konieczne jest zestawienie wyniku badania z obrazem klinicznym oraz badaniem lekarskim.
Badanie amylazy powinno być zalecono dla pacjentów, u których podejrzewamy choroby trzustki, wątroby, nerek oraz jelit. Ponadto u osób nadużywających alkohol. Wśród objawów klinicznych, które wskazują na konieczność oceny amylazy należy wymienić:
- Nagły, silny ból brzucha, głównie zlokalizowany w nadbrzuszu, z towarzyszącą gorączką, dreszczami, wymioty, zatrzymanie gazów i stolca – podejrzenie ostrego zapalenia trzustki
- Nawracający ból brzucha, ból nasilający się po jedzeniu tłuszczy, biegunki tłuszczowe, spadki masy ciała, wzdęcia – przewlekłe zapalenie trzustki
- Bóle w podbrzuszu, wzdęcia, żółtaczka – schorzenia wątroby i/lub pęcherzyka żółciowego
Konsultacja: dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas; prof.UMW
Bibliografia
- Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik, Interna Szczeklika 2021
- Caquet Rene, 250 badań laboratoryjnych. Kiedy zlecać. Jak interpretować, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2, 2011, ISBN 9788320041200.
- Małecka-Panas, P. dr H. Dysfunkcja zwieracza Oddiego Available online: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/pecherzyk/65531,dysfunkcja-zwieracza-oddiego (accessed on 1 July 2022).
- Hyla-Klekot Lidia, Kokot Franciszek, Kokot Stefan, Badania laboratoryjne. Zakres norm i interpretacja, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 5, 2015, ISBN 9788320043013.