D-dimery

D-dimery - materiał do badania

Oznaczenie D-dimerów wykonuje się z krwi żylnej. Do badania pacjent nie musi być na czczo, więc może być wykonane o każdej porze dnia i nocy, co jest częstą praktyką z uwagi na jego wartość diagnostyczną w przypadku podejrzenia zmian zakrzepowo-zatorowych.

Obecnie coraz częściej spotyka się również urządzenia do szybkiej oceny stężenia d-dimerów (testy ilościowe). W zależności od producenta materiałem badawczym jest krew żylna, włośniczkowa (z nakłucia palca) lub osocze. Wynik uzyskiwany jest w przeciągu kilku minut i szczególnie przydatny jest w ramach Szpitalnych oddziałów Ratunkowych oraz Izb przyjęć, gdzie nierzadko szybko należy wykonać oznaczenie d-dimerów. Urządzenia te również mają zastosowanie w podstawowej opiece zdrowotnej, jednakże nie są one refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Urządzenia te (w zależności od producenta) są przeznaczone do stosowania przez profesjonalistów, jak i do użytku domowego.

Badanie to nie jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Skierowanie na badanie może zostać wydane przez poradnię specjalistyczną np. kardiologiczną, hematologiczną, pulmonologiczną.

Wartości referencyjne D-dimerów

Stężenie D-dimerów są zależne od wieku pacjenta. Dla osób do 50 roku życia prawidłowa wartość nie powinna być większa niż 500 ug/l (ng/ml). Kolejno wartość ta wzrasta o 100 ug/l na każde 10 lat życia.  Warto jednak pamiętać, że w zależności od zastosowanej metody wartości referencyjne mogą różnić się w poszczególnych laboratoriach.

Oznaczenie D-dimerów na szczególne znacznie w przypadku podejrzenia incydentów zakrzepowo-zatorowych, które mogą obejmować takie choroby jak: żylną chorobę zakrzepowo-zatorową, zakrzepicę żył głębokich, zatorowość płucną oraz zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC).

W związku z tym objawy, które świadczą o konieczności oznaczenia D-dimerów obejmują:

• Ból w klatce piersiowej, nierzadko z towarzysząca dusznością
• Nasilony kaszel, krwioplucie
• Znacznie zmniejszona tolerancja wysiłku
• Ból, zaczerwienienie, obrzęk kończyny, towarzyszące ocieplenie kończyny,
•  Krwotok z jamy ustnej

Należy pamiętać, że d-dimery mogą być również podniesione w przebiegu stanów niezwiązanych z krzepnięciem. Podniesione stężenie d-dimerów obserwujemy również w przypadku:

• Toczących się stanów zapalnych w organizmie (np. infekcja, zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe)
• Choroby nowotworowej
• Ostry zespół wieńcowy (OZW)
• Udar mózgu
• Ostrego niedokrwienia kończyny
• Schorzeń wątroby
• Przewlekłej choroby nerek
• Ciąży
• Po rozległy urazie
• Po rozległym zabiegu operacyjnym
• Rozległych żylaków
• Rzucawka oraz stan przedrzucawkowy

Należy również pamiętać, że w przypadku utrzymującego się podwyższonego stężenia czynnika reumatoidalnego (RF) może dojść do fałszywie dodatniego wyniku d-dimerów.

Stężenie d-dimerów w zakresie normy pozwala nam na wykluczenie toczącego się procesu zakrzepowo-zatorowego. Natomiast wysokie stężenie d-dimerów nie stanowi podstawy do rozpoznania choroby. Każdorazowo podniesiony wynik d-dimerów wymaga przeprowadzenia dodatkowych badań oraz zestawienie ich z obrazem klinicznym oraz badaniem fizykalnym pacjenta. Nie zawsze wartości powyżej normy świadczą o chorobie, szczególną uwagę należy zachować w przypadku oceny badania u ciężarnych oraz pacjentów geriatrycznych.

D-dimery - najważniejsze informacje

Reasumując, z uwagi na niską swoistość d-dimery powinny być wykonywane jedynie na konkretne zlecenie lekarza. Wartości prawidłowe pozwalają nam na wykluczenie procesu zakrzepowo-zatorowego, jednakże wartości powyżej nie oznaczają występowania choroby. Przed postawieniem ostatecznej diagnozy zawsze konieczne jest zestawienie wyniku z wywiadem lekarskim, pełnym badaniem lekarskim, a w razie konieczności z dodatkowymi badaniami laboratoryjnymi oraz obrazowymi. Szczególna uwagę należy zachować w interpretacji wyniku badań u pacjentów starszych (powyżej 70 roku życia), u których fizjologicznie dochodzi do wzrostu stężenia d-dimerów bez uchwytnej przyczyny.

Konsultacja: dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas; prof.UMW

Bibliografia

1. Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik, Interna Szczeklika 2021
2. Linkins, L.-A.; Takach Lapner, S. Review of D-Dimer Testing: Good, Bad, and Ugly. Int. J. Lab. Hematol. 2017, 39 Suppl 1, 98–103, doi:10.1111/ijlh.12665.
3. Olson, J.D. D-Dimer. In Advances in Clinical Chemistry; Elsevier, 2015; pp. 1–46.
4. K. Rośniak- Bąk i in., Przydatność kliniczna i diagnostyczna oznaczeń D–dimeru w różnych stanach chorobowych, „Folia Medica Lodziensia", nr 43 (1) 2016.
5. K. Chojnowski, Dimer D — diagnostyczny i rokowniczy marker żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, „Hematologia", nr 2 (1) 2010.