Alergie - czy można się ich pozbyć?

Podział alergii

Ze względu na czas występowania, alergie dzielimy na:

• sezonowe (najczęściej na pyłki roślin)
• całoroczne (np. roztocza kurzu domowego)

Inny podział uwzględnia reakcje:

• IgE zależne (atopowe, nieatopowe).
• IgE niezależne (zależne od limfocytów, eozynofili)

Objawy alergii

Alergia może objawiać się różnorodnie - w zależności od wywołującego ją czynnika. Najczęstsze manifestacje to:

• katar,
• zaczerwienienie, łzawienie, obrzęk powiek,
• zmiany skórne: świąd skóry, suchość, wysypka, rumień,
• duszność, kaszel, świszczący oddech,
• nudności, wymioty, biegunka (głównie w przypadku alergii pokarmowych) [1].

W przypadku ciężkiej manifestacji alergii, jaką jest wstrząs anafilaktyczny (w przebiegu np. alergii na jad owadów błonkoskrzydłych, orzechy, alergii na antybiotyki) może dojść do spadku ciśnienia tętniczego, tachykardii (przyspieszenia czynności serca), kaszlu, duszności, utraty przytomności, zaczerwienienia skóry i obrzęku, zaburzeń z przewodu pokarmowego: nudności, wymiotów, biegunki. 

Wstrząs anafilaktyczny jest stanem zagrażającym życiu, wymaga natychmiastowej interwencji, podania domięśniowo adrenaliny i wezwania pogotowia ratunkowego.

Diagnostyka alergii

• Punktowe testy skórne - najbardziej popularne i najczęściej stosowane, warunkiem ich wykonania jest możliwość współpracy z pacjentem oraz zaprzestanie stosowania leków, które wpływają na wynik testu. Nazwa pochodzi od sposobu aplikacji alergenów na skórę - jeśli w miejscu nałożenia powstanie rumień/bąbel wskazuje to na alergię. 
• Płatkowe testy skórne - nazywany także testem naskórkowym, używany jest do diagnozowania nadwrażliwości kontaktowej, która może powstać nawet po kilku dniach od ekspozycji na czynnik alergizujący. 
• Próby prowokacyjne - badania sprawdzające odpowiedź organizmu na działanie alergenów. Wykonuje się próby donosowe, dospojówkowe, pokarmowe, dooskrzelowe. Najczęściej wykorzystywane w diagnostyce alergii pokarmowych. 
• Oznaczenie we krwi swoistych IgE - badanie polegające na oznaczeniu poziomu przeciwciał w organizmie pacjenta. Metoda ta nie jest wystarczająca do postawienia diagnozy i ma jedynie wartość pomocniczą.

Leczenie i profilaktyka alergii

Osoby, które mają zdiagnozowane alergie bardzo często doświadczają znacznego dyskomfortu i obniżenia jakości życia. Istnieją jednak skuteczne metody, które pozwalają na radzenie sobie z dolegliwościami i znaczne złagodzenie objawów. 

Nie należy jednak stosować preparatów przeciwalergicznych bez konsultacji z lekarzem, ponieważ nieumiejętne dobranie leków może doprowadzić do groźnych działań niepożądanych np. w przypadku leków wziewnych - chrypki, przyspieszenia rytmu serca, drżenia mięśniowe, w przypadku nieadekwatnego stosowania kropli do oczu ze sterydem - wysuszenia śluzówki oka oraz zwiększonego ryzyko jaskry i zaćmy. Czas oraz intensywność leczenia zależą od rodzaju alergii. W przypadku alergii całorocznych, leczenie jest przewlekłe, długoterminowe i dostosowane do pacjenta w zależności od nasilenia objawów i obecności zaostrzeń. 

• Unikanie alergenów - jedyna w pełni skuteczna metoda. Stosunkowo łatwa w przypadku alergii pokarmowych, często jednak niewykonalna w przypadku alergii wziewnych.
• Leczenie miejscowe - 1. linia leczenia, opierająca się na stosowaniu m.in. kropli nawilżających do oczu (np. krople nawilżające, krople zawierające sterydy), preparatów wziewnych (w przypadku manifestacji z dróg oddechowych np. GKS, krótkodziałające ß2-mimetyki), leków podawanych donosowo (gdy obecne są objawy w postaci kataru siennego np. azelastyna, kromoglikan sodu, nafazolina).
• Leczenie farmakologiczne - stosowanie leków antyhistaminowych (I i II generacji). Ich działanie polega na blokowaniu między innymi receptorów H1, które powodują zahamowanie histaminy - mediatora reakcji zapalnej. 
• Immunoterapia alergenowa (odczulanie) - nie jest metodą pierwszego wyboru, ponieważ nie w każdym przypadku jest skuteczna. Stosowana, gdy efektów leczenia farmakologicznego są niezadowalające. Warunkiem jest wykrycie swoistych przeciwciał IgE przeciwko konkretnym alergenom we krwi pacjenta. Metoda ta prowadzi do zmniejszenia wrażliwości na alergeny i, w konsekwencji, do znacznej redukcji, bądź nawet całkowitej eliminacji objawów. Należy w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że do takiej terapii kwalifikuje lekarz alergolog [3]. Najczęściej stosowana jest w alergii na jad owadów błonkoskrzydłych oraz w astmie. Istnieją jednak obiecujące doniesienia informujące o istotnej skuteczności w alergicznym zapaleniu spojówek oraz w alergii na pokarmy [4].
• Omalizumab - rekombinowane humanizowane przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko IgE – stosowany w ciężkiej bądź umiarkowanej astmie. W ostatnim czasie opublikowano kilka badań wskazujących na skuteczność omalizumabu w leczeniu alergicznego nieżytu nosa oraz w leczeniu alergii pokarmowej. Doniesiono również, że omalizumab zapewnia korzyści kliniczne w małej grupie pacjentów z przewlekłą pokrzywką autoimmunologiczną [5].
• Adrenalina - w przypadku wstrząsu anafilaktycznego niezbędne jest podanie domięśniowo adrenaliny (najczęściej w przednio-boczną część uda) oraz jak najszybsze wezwanie wykwalifikowanej pomocy medycznej. Osobom, u których wystąpił w życiu wstrząs anafilaktyczny, zaleca się noszenie przy sobie EpiPenu z adrenaliną. 

Pomimo niezaprzeczalnego dyskomfortu, jakim jest alergia, rokowanie jest optymistyczne. Współczesna medycyna, przy odpowiednio dobranych metodach leczenia, jest w stanie poprawić komfort życia i zmniejszyć dolegliwości u alergików.

Referencje:

1. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/wartowiedziec/57548,alergia ostatni dostęp 13.12.2021
2. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/wartowiedziec/57553,rozpowszechnienie-chorob-alergicznych-na-swiecie ostatni dostęp 13.12.2021
3. Kowalski M. Wskazania do immunoterapii alergenowej – algorytm kwalifikacji. Alergologia Polska - Polish Journal of Allergology. 2018;5(3):129-132. doi:10.5114/pja.2018.78590.
4. https://www.mp.pl/alergologia/streszczenia-badan/przeglad/84879,perspektywy-leczenia-farmakologicznego-chorob-alergicznych, ostatni dostęp 13.12.2021
5. Galli SJ, Tsai M. IgE and mast cells in allergic disease. Nat Med. 2012;18(5):693-704. doi:10.1038/nm.2755