Czy oznaczanie przeciwciał w diagnostyce alergii ma sens?

Czym jest alergia?

Zanim przejdziemy do tematu oznaczania przeciwciał w diagnostyce alergii, należy mieć świadomość, czym właściwie jest alergia. Nazwą tą określa się nadwrażliwość organizmu na obecne w środowisku substancje - alergeny [1,2]. Uczulać mogą składniki pokarmu, pyłków roślin, organizmów zwierząt i leków [2]. 

Wyróżniamy kilka typów nadwrażliwości, które prowadzą do objawów reakcji alergicznej. I typ nadwrażliwości związany jest z tzw. przeciwciałami klasy IgE. Przy pierwszym kontakcie z alergenem limfocyty B (komórki układu odpornościowego) produkują specyficzne dla niego przeciwciała IgE, które następnie wiążą się z receptorami na powierzchni komórek zwanych mastocytami, biorącymi udział w wywołaniu reakcji zapalnej. Gdy dochodzi do kolejnego kontaktu z alergenem, łączy się on z przeciwciałem, prowadząc do uwolnienia mediatorów reakcji zapalnej. Mechanizm ten dotyczy takich chorób jak katar sienny, astma, atopowe zapalenie skóry, alergie pokarmowe, alergie na jady zwierząt. Istnieje również typ IV nadwrażliwości tzw. reakcja późna, o nieco odmiennych mechanizmie. Występuje ona w przypadku alergii na leki, alergii na metale, niektórych alergii pokarmowych [1].

Jak zdiagnozować alergię?

Podstawę do rozpoczęcia diagnostyki alergii stanowi wystąpienie jej objawów. Dlatego lekarz przeprowadza dokładny wywiad dotyczący objawów takich jak:

• wodnisty wyciek z nosa,
• kichanie,
• obstrukcja nosa,
• świąd,
• łzawienie,
• zmiany skórne,
• objawy z przewodu pokarmowego [3].

Zapyta także o okoliczności występowania, sezonowość i nasilenie objawów [3].

Do potwierdzenia alergii wziewnej stosuje się punktowe testy skórne i, w drugiej kolejności, oznaczanie swoistych przeciwciał IgE. W przypadku alergii pokarmowych wykorzystywane są próby eliminacyjne i prowokacyjne, niekiedy także punktowe testy skórne i oznaczenie swoistych IgE. Płatkowe testy skórne są przydatne w diagnostyce alergii kontaktowych [3].

Badanie IgE swoistych dla alergenu

W przypadku alergii IgE zależnych badaniem wykorzystywanym w diagnostyce jest oznaczenie przeciwciał specyficznych dla danego alergenu we krwi pacjenta (test serologiczny) [1].

Testy serologicznie są szczególnie przydatne w przypadku istnienia przeciwwskazań do przeprowadzenia testów skórnych, np. u kobiet w ciąży, pacjentów z nasilonymi zmianami skórnymi i chorobami skóry, chorych, u których może wystąpić reakcja anafilaktyczna na alergen. Ich przewagę nad punktowymi testami skórnymi stanowi również brak wpływu stosowanych leków antyhistaminowych i miejscowych glikokortykosteroidów na wynik badania, a także mniejsza potrzeba współpracy ze strony pacjenta (szczególnie istotne w przypadku dzieci). Testy skórne cechują się większą czułością od testów serologicznych (czyli zdolnością do wykrywania alergii) [1].

Badanie całkowitego IgE

Możliwe jest również oznaczenie całkowitego stężenia przeciwciał IgE, jednak ma ono znikomą przydatność w diagnostyce alergii. Podwyższone stężenie IgE nie jest charakterystyczne dla alergii i może występować także w przypadku wielu innych schorzeń. Należą do nich m.in. choroby pasożytnicze, chłoniaki, zapalenia naczyń. Również palenie papierosów może podwyższać poziom IgE. U niektórych pacjentów, mimo objawów alergii, nie stwierdza się zwiększonego stężenia IgE [1].

Oznaczanie IgG

Coraz większą popularność zyskują testy w kierunku nietolerancji pokarmowych oparte na oznaczaniu stężenia przeciwciał IgG. Szereg towarzystw naukowych z dziedzin alergologii i immunologii wydał oświadczenia odradzające przeprowadzenie tych testów. Przeciwciała IgG przeciwko antygenom pokarmowym bardzo często występują we krwi, mimo braku objawów nietolerancji. Co więcej, obecność niektórych klas IgG może być związana z tolerancją danego antygenu. Testy IgG mają bardzo małą czułość i specyficzność. Dotychczas nie ustalono też wartości referencyjnych (norm) dla tej metody [4].

Podsumowanie

Odpowiadając na tytułowe pytanie - zależy, jaki rodzaj przeciwciał. Badanie IgG nie jest potwierdzoną naukową metodą w diagnostyce alergii, natomiast oznaczanie IgE swoistych dla alergenów znajduje zastosowanie szczególnie w przypadku istnienia przeciwwskazań do przeprowadzenia testów skórnych. Należy pamiętać, że każda metoda diagnostyczna ma swoje wskazania i ograniczenia.

Referencje

1. https://medica.radom.pl/wp-content/uploads/2018/09/Diagnostyka-Laboratoryjna-Chorob-Alergicznych.pdf (ostatni dostęp: 28.12.2022)
2. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/wartowiedziec/57548,alergia (ostatni dostęp: 28.12.2022)
3. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/lista/81858,alergie-metody-diagnostyczne (ostatni dostęp: 28.12.2022)
4. https://www.damianparol.com/testy-igg-na-nietolerancje-pokarmowe-to-pseudodiagnostyka/ (ostatni dostęp: 28.12.2022)