Dieta w stwardnieniu rozsianym

Co wybierać, a czego unikać przy stwardnieniu rozsianym?

Flawonoidy to związki znajdujące się w większej ilości w warzywach i owocach o barwie czerwonej lub fioletowej. Dobrym źródłem tych składników będą więc warzywa (zwłaszcza cebula czerwona, pomidory, papryka, brokuł) oraz owoce (jabłka, jagody, borówki, aronia, czarne porzeczki i ciemne winogrona). Występują też w niektórych zbożach czy nasionach roślin, głównie strączkowych, przyprawach oraz w czerwonym winie, zielonej herbacie, kawie i kakao. Z uwagi na ich udowodnione działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwmiażdżycowe są składnikami wzbudzającymi duże zainteresowanie również w kontekście stwardnienia rozsianego. Wydaje się, że ich obecność w diecie może mieć korzystny wpływ na stan zdrowia chorego. 

Dotychczas przeprowadzone badania wskazują, że spośród wszystkich składników pożywienia największy wpływ na działanie układu odpornościowego oraz rozwój i przebieg stwardnienia rozsianego prawdopodobnie mają tłuszcze. Wykazano, że niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe korzystnie oddziałują na przebieg SM. Natomiast spożywanie dużej ilości nasyconych kwasów tłuszczowych oraz kwasu arachidonowego wiąże się prawdopodobnie z większą zapadalnością na tę chorobę. Dlatego warto sięgać po produkty takie jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy, migdały, orzechy laskowe i tłuste ryby. Ograniczać należy natomiast produkty mleczne pełnotłuste (masło, sery, śmietana, mleko) na rzecz odtłuszczonych, unikać smalcu, oleju kokosowego i palmowego, tłustego mięsa i wędlin (np. baleron, salceson, słonina, kiełbasy) oraz produktów przetworzonych, np. słodyczy, pieczywa cukierniczego, słonych przekąsek i dań typu fast food. 

Niedobór witamin, szczególnie z grupy B, może powodować upośledzenie prawidłowego przewodnictwa nerwowego. Dlatego ważną rolę w leczeniu zaburzeń neurologicznych odgrywają witaminy z grupy B, głównie B₁, B₂, B₃, B₅, B₆ i B₁₂. O ewentualnej suplementacji decyduje lekarz, natomiast realizujemy zapotrzebowanie na te witaminy w całości z dietą. Znaleźć je można (z wyjątkiem witaminy B₁₂) zarówno w żywności pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Konieczna jest suplementacja witaminy D – standardowo przynajmniej 2000 j.m. lub zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego. 

Spośród składników mineralnych na szczególną uwagę zasługują magnez i potas, które biorą udział m.in. w przewodnictwie nerwowym i warunkują prawidłową pracę mięśni. Znaleźć je można w większości warzyw, w produktach zbożowych, nasionach roślin strączkowych, orzechach, kakao.

Warto zadbać także o regularność w spożyciu posiłków oraz odpowiednią wartość energetyczną diety, która pozwoli na utrzymanie prawidłowej masy ciała. 

Przykładowy jadłospis w diecie przy stwardnieniu rozsianym

ŚNIADANIE

Kakaowa owsianka z owocami jagodowymi

Składniki:

Płatki owsiane – 50 g (5 łyżek)
Jogurt naturalny (1,5% tł.) – 150 g (1 opakowanie)
Borówki amerykańskie (lub jagody świeże albo mrożone) – 150 g (3 garści)
Migdały – 15 g (1 łyżka)
Kakao 16% (proszek) – 10 g (1 łyżka) 

Sposób przygotowania:

1. Płatki zalać ciepłą wodą i poczekać, aż namiękną. Wsypać kakao i posiekane migdały. Wymieszać.
2. Do gotowej owsianki dodać jogurt.
3. Posypać borówkami.

II ŚNIADANIE

Kanapki z twarożkiem 

Składniki:

Bułka pełnoziarnista – 80 g (1 sztuka)
Ser twarogowy półtłusty – 60 g (0,3 opakowania)
Rzodkiewka – 30 g (2 sztuki)
Jogurt naturalny (1,5% tł.) – 20 g (1 łyżka)
Szczypiorek – 10 g (2 łyżeczki)
Bazylia (suszona) – 4 g (1 łyżeczka)
Pieprz czarny mielony – 1 g (szczypta)
Sól biała – 1 g (szczypta)

Sposób przygotowania:

1. Twarożek rozdrobnić widelcem i dodać łyżkę jogurtu.
2. Wymieszać z pokrojoną rzodkiewką i szczypiorkiem.
3. Doprawić do smaku.
4. Twarożek podawać z bułką.

OBIAD

Dorsz pieczony w papilotach z kaszą i warzywami

Składniki:

Dorsz świeży, filet bez skóry – 120 g (1 porcja)
Kasza jęczmienna perłowa (sucha) – 60 g (4 łyżki)
Cukinia – 150 g (0,5 sztuki)
Pomidor – 120 g (1 sztuka)
Passata pomidorowa (przecier) – 50 g 
Oliwa z oliwek – 10 g (1 łyżka)
Sos sojowy ciemny – 10 g (1 łyżka)
Bazylia (świeża) – kilka listków
Tymianek (świeży) – 1 łodyżka
Tymianek – 4 g (1 łyżeczka)
Sól biała – 1 g (szczypta)
Pieprz czarny mielony – 1 g (szczypta)     

Sposób przygotowania:

1. Kaszę ugotować według instrukcji na opakowaniu. Odcedzić, przesypać do garnka i wymieszać z sosem sojowym.
2. Piekarnik nagrzać do temp. 200 stopni. Wyciąć 2 większe kawałki z papieru do pieczenia. Na jednej połowie każdego arkusza położyć kaszę, na wierzchu kawałek ryby 
   doprawionej solą, pieprzem, tymiankiem i posmarowanej oliwą. Wierzch posmarować passatą pomidorową.
3. Przykryć rybę plasterkami cukinii i pomidora, posypać świeżymi ziołami.
4. Zawinąć paczuszki i wstawić do piekarnika.
5. Piec przez 20 minut.

PODWIECZOREK

Maliny z orzechami i płatkami

Składniki:

Maliny (świeże lub mrożone) – 180 g (3 garści)
Orzechy włoskie – 25 g (1,5 łyżki)
Płatki gryczane – 10 g (1 łyżka)

Sposób przygotowania:

1. Płatki zalać odrobiną wody i odczekać chwilę, aż zmiękną. 
2. Maliny wymieszać z płatkami (można je delikatnie rozgnieść lub zblendować na mus).
3. Całość posypać orzechami i wymieszać. 

KOLACJA

Krem brokułowy z ryżem, koperkiem i słonecznikiem

Składniki:

Brokuł – 250 g (0,5 sztuki)
Por – 70 g (0,5 sztuki)
Ryż brązowy – 50 g (3,5 łyżki)
Seler korzeniowy – 30 g (0,5 plastra)
Pietruszka, korzeń – 25 g (0,5 sztuki)
Koper ogrodowy – 24 g (1 pęczek)
Marchew – 23 g (0,5 sztuki)
Jogurt naturalny (1,5% tł.) – 20 g (1 łyżka)
Słonecznik nasiona, łuskane – 10 g (1 łyżka)
Oliwa z oliwek – 5 g (0,5 łyżki)
Czosnek – 5 g (1 ząbek)
Papryka słodka (mielona, wędzona) – 3 g (0,5 łyżeczki)
Kurkuma – 3 g (0,5 łyżeczki)
Liść laurowy – 1 g (1 listek)
Sól biała – 1 g (szczypta)
Pieprz czarny mielony – 1 g (szczypta) 

Sposób przygotowania:

1. W garnku na oliwie podsmażyć pokrojony w plasterki por. Dodać pokrojoną marchewkę, pietruszkę i seler.
2. Dodać brokuł podzielony na różyczki. Zalać całość wodą tak, aby przykryła warzywa.
3. Dodać koper, przyprawy i wyciśnięty ząbek czosnku.
4. Gotować około 20 minut. W międzyczasie ugotować ryż zgodnie z instrukcją na opakowaniu.
5. Wyjąć liście laurowe i zblendować na krem.
6. Na suchej patelni uprażyć ziarna słonecznika.
7. Na talerzu zupę posypać ziarnami słonecznika i wędzoną papryką.
8. Polać odrobiną jogurtu. Podawać z ugotowanym ryżem.

PODSUMOWANIE JADŁOSPISU

Energia 2010 kcal
Białko 96,5 g
Tłuszcz 63,5 g
Nasycone kwasy tłuszczowe 12 g
Węglowodany 234 g
Cukry proste 59 g
Cholesterol 81,5 mg
Błonnik pokarmowy 62 g

dr Katarzyna Wolnicka, mgr Klaudia Wiśniewska

Piśmiennictwo

1. Zawada M. Potencjalne czynniki patogenne w stwardnieniu rozsianym. Postęp Hig Med Dośw 2012; 66: 758–770.
2. Fitzgerald KC, Tyry T, Salter A et al. Diet quality is associated with disability and symptom severity in multiple sclerosis. Neurology 2018; 90(1): 111.
3. Saresella M, Mendozzi L, Rossi V et al. Immunological and clinical effect of diet modulation of the gut microbiome in multiple sclerosis patients: a pilot study. Front Immunol 2018; 8: 1391.
4. Dąbrowska-Bender M, Mirowska-Guzel D. Żywienie chorych na stwardnienie rozsiane – przegląd piśmiennictwa. Pol Przegl Neurol 2015; 11(3): 136–151.