Zdrowie w podróży

Artykuł zawiera wskazówki jak zachować zdrowie w podróży, jakich jednostek chorobowych możesz się spodziewać, co spakować do apteczki podróżnej.

Wyjeżdżasz na wakacje? Świetnie! Odpoczynek jest bardzo ważny, ale musisz pamiętać, że podróże, a szczególnie wyprawy w odległe, tropikalne miejsce, mogą oznaczać wystąpienie problemów ze zdrowiem przy ograniczonym dostępie do opieki medycznej. Warto więc zastosować odpowiednią profilaktykę podróżną i zabezpieczyć się na tę okoliczność za pomocą dobrze zorganizowanej, podręcznej, wyjazdowej apteczki. Najczęstsze choroby, dotykające osób podróżujących, w zależności od miejsca naszej wycieczki, to biegunka podróżnych, malaria (Afryka), cholera (Afryka, Azja, Ameryka Łacińska), denga, WZW A (głównie Afryka, Azja, Ameryka Łacińska, Europa Wschodnia, wyspy Oceanii), WZW B, dur brzuszny (min. Indie), polio, japońskie zapalenie mózgu [1].

Biegunka podróżnych

Najczęstszą dolegliwością turystów jest biegunka podróżnych, szczególnie w krajach, w których panują złe warunki sanitarne. Biegunka podróżnych to zespół objawów żołądkowo-jelitowych, które powstają najczęściej w wyniku spożycia zanieczyszczonych mikrobiologicznie pokarmów lub napojów (w tym wody). Najczęściej spowodowana jest infekcją bakteryjną (E.Coli), ale mogą ją również wywołać wirusy oraz pasożyty (ameboza, lamblioza, glistnica) [2].

Miejsca o największym ryzyku zachorowania na biegunkę podróżnych to: Indie, Afryka, Azja Południowo-Wschodnia oraz Ameryka Łacińska.

Najczęstsze objawy, które pojawiają się zazwyczaj w ciągu 2 tygodni pobytu, to: stan podgorączkowy/gorączka, nudności oraz wymioty, ból brzucha oraz wodniste wypróżnienia. W znacznej większości przypadków objawy i przebieg są łagodne, a dolegliwości samoistnie ustępują w ciągu kilku dni. Może się również zdarzyć, że objawy wystąpią dopiero po powrocie z wakacji.

Objawy alarmowe, wymagające wizyty lekarza to:

  • > 10 wodnistych wypróżnień w rejonach występowania cholery,
  • krew i/lub śluz w stolcu (sugerujące czerwonkę lub pełzakowicę),
  • gorączka towarzysząca biegunce - szczególnie w krajach, gdzie powszechna malaria,
  • nieustępujące wymioty zagrażające odwodnieniem.

U małych, gorączkujących dzieci oraz w przypadku ciężkiego przebiegu choroby u dorosłych z objawami alarmującymi, zalecane jest poszerzenie diagnostyki. W zależności od miejsca podróży, lekarz zleci oznaczenie parametrów takich jak: morfologia krwi, testy czynności wątroby, rozmaz krwi obwodowej w kierunku malarii, badanie ogólne moczu, posiew krwi, kału i moczu, badania obrazowe takie jak: RTG klatki piersiowej a także specyficzne testy serologiczne (m.in. na dengę, riketsje, schistosomosy) [3].

Leczenie obejmuje:

  • nawadnianie za pomocą butelkowanej wody mineralnej, przegotowanych płynów lub doustnych płynów glukozo-elektrolitowych, które w wielu krajach nazywane są skrótem “ORS” (oral rehydration salts/solutions),
  • stosowanie doraźnie środków zmniejszających perystaltykę (loperamid) - należy jednak pamiętać, że nie w każdym przypadku będą one dobrym wyborem. Stosowanie loperamidu jest przeciwwskazane w biegunce w przebiegu czerwonki lub bakteryjnego zapalenia jelita cienkiego i okrężnicy, a w przypadku biegunki podróżnych znacznie wydłuża czas eliminacji patogenu.
  • antybiotykoterapia empiryczna - zlecana przez lekarza w niektórych przypadkach (najczęściej azytromycyna, fluorochinolony oraz rifaksymina),
  • leczenie/antybiotykoterapia celowana, zależna od wywołującego patogenu [4].

Pamiętaj, że stosowanie jakichkolwiek leków (zarówno zapobiegających biegunce, jak i antybiotyków) powinno być zawsze poprzedzone konsultacją z lekarzem. 

Jak zapobiegać chorobom podróżnych?

Istnieje kilka skutecznych wskazówek, o których warto pamiętać, ponieważ mogą zmniejszyć ryzyko zachorowania. W zależności od celu Twojej podróży, warto rozważyć również wizytę u lekarza medycyny podróży. Rozwieje on wszelkie wątpliwości, a także, jeśli uzna to za słuszne - przepisze profilaktycznie leki i wyda zalecenia, które mogą okazać się niezbędne do zapobiegania infekcjom. W przypadku wyjazdów do miejsc o niższym standardzie higienicznym, pamiętaj o:

  • Piciu butelkowanej wody oraz używaniu jej do płukania jamy ustnej podczas mycia zębów.
  • Spożywaniu świeżo przygotowanego jedzenia po obróbce termicznej i dokładnym myciu owoców i warzyw.
  • Odpowiedniej higienie - często myj ręce!
  • Szczepieniach ochronnych - w zależności od kraju, do którego odbywa się podróż, na stronie WHO można znaleźć listę szczepień zalecanych i obowiązkowych [1].

 

Szczepienia zalecane w zależności od kraju do którego podróżujesz

Szczepienia obowiązkowe

WZW A

żółta gorączka (Afryka i Ameryka Południowa)

dur brzuszny

zakażenia meningokokowe oraz poliomyelitis (Arabia Saudyjska)

cholera

 

wścieklizna

 

żółta gorączka (poza Afryką i Ameryką południową gdzie są one obowiązkowe)

 

japońskie zapalenie mózgu

 

zapalenie mózgu przenoszone przez kleszcze

 

meningokoki

 

Apteczka podróżna

Przed każdym wyjazdem warto dobrze przygotować swoją apteczkę. Skład apteczki podróżnej powinien zostać dostosowany do indywidualnych potrzeb i uwzględniać również leki, które przyjmowane są przewlekle. Poza nimi dobrze jest uzupełnić apteczkę o następujące elementy:

  • leki przeciwbiegunkowe (węgiel aktywny, loperamid),
  • leki przeciwgorączkowe (np. paracetamol),
  • leki przeciwbólowe,
  • probiotyk (na wypadek koniecznej antybiotykoterapii),
  • lek przeciwmalaryczny, który powinien być przyjmowany profilaktycznie przed wyjazdem do miejsc o zwiększonym ryzyku zachorowania,
  • krople do oczu (nawilżające, przeciwzapalne),
  • termometr,
  • bandaże i opatrunki elastyczne, plastry hydrożelowe,
  • środki łagodzące oparzenia termiczne [5].

 

Szykując się na wakacyjny wyjazd, pamiętaj o kilku zasadach, które pozwolą Ci zadbać o swoje zdrowie: przygotuj podręczną apteczkę, myj często ręce, dbaj o ogólną higienę i wybieraj butelkowaną wodę i żywność po właściwej obróbce termicznej, a w razie pojawienia się dolegliwości żołądkowo-jelitowych pamiętaj o możliwości konsultacji z lekarzem. Pozwoli Ci to w pełni cieszyć się swoim zdrowiem, a więc i wakacjami. 

Referencje

  1. https://infekcje.mp.pl/publicystyka/medycynapodrozy/53017,medycyna-podrozy-podroz-do-krajow-tropikalnych-jak-sie-uchronic-przed-chorobami-zakaznymi (ostatni dostęp 7.12.2021)
  2. https://www.mp.pl/pacjent/zdrowiewpodrozy/problemy/65382,biegunka-podroznych (ostatni dostęp 7.12.2021)
  3. Tolle MA. Evaluating a sick child after travel to developing countries. J Am Board Fam Med. 2010 Nov-Dec;23(6):704-13. doi: 10.3122/jabfm.2010.06.090271. PMID: 21057065.
  4. Mach T. Biegunka podróżnych. Gastroenterologia Kliniczna 2011; 3(3): 121-126. 
  5. https://medycynatropikalna.pl/niezbednik-podroznika/przygotowania-do-wyjazdu-apteczka-podrozna (ostatni dostęp 9.12.2021)