Zdrowie w podróży

Wyjeżdżasz na wakacje? Świetnie! Odpoczynek jest bardzo ważny, ale musisz pamiętać, że podróże, a szczególnie wyprawy w odległe, tropikalne miejsce, mogą oznaczać wystąpienie problemów ze zdrowiem przy ograniczonym dostępie do opieki medycznej. Warto więc zastosować odpowiednią profilaktykę podróżną i zabezpieczyć się na tę okoliczność za pomocą dobrze zorganizowanej, podręcznej, wyjazdowej apteczki. Najczęstsze choroby, dotykające osób podróżujących, w zależności od miejsca naszej wycieczki, to biegunka podróżnych, malaria (Afryka), cholera (Afryka, Azja, Ameryka Łacińska), denga, WZW A (głównie Afryka, Azja, Ameryka Łacińska, Europa Wschodnia, wyspy Oceanii), WZW B, dur brzuszny (min. Indie), polio, japońskie zapalenie mózgu [1].

Biegunka podróżnych

Najczęstszą dolegliwością turystów jest biegunka podróżnych, szczególnie w krajach, w których panują złe warunki sanitarne. Biegunka podróżnych to zespół objawów żołądkowo-jelitowych, które powstają najczęściej w wyniku spożycia zanieczyszczonych mikrobiologicznie pokarmów lub napojów (w tym wody). Najczęściej spowodowana jest infekcją bakteryjną (E.Coli), ale mogą ją również wywołać wirusy oraz pasożyty (ameboza, lamblioza, glistnica) [2].

Miejsca o największym ryzyku zachorowania na biegunkę podróżnych to: Indie, Afryka, Azja Południowo-Wschodnia oraz Ameryka Łacińska.

Najczęstsze objawy, które pojawiają się zazwyczaj w ciągu 2 tygodni pobytu, to: stan podgorączkowy/gorączka, nudności oraz wymioty, ból brzucha oraz wodniste wypróżnienia. W znacznej większości przypadków objawy i przebieg są łagodne, a dolegliwości samoistnie ustępują w ciągu kilku dni. Może się również zdarzyć, że objawy wystąpią dopiero po powrocie z wakacji.

Objawy alarmowe, wymagające wizyty lekarza to:

• > 10 wodnistych wypróżnień w rejonach występowania cholery,
• krew i/lub śluz w stolcu (sugerujące czerwonkę lub pełzakowicę),
• gorączka towarzysząca biegunce - szczególnie w krajach, gdzie powszechna malaria,
• nieustępujące wymioty zagrażające odwodnieniem.

U małych, gorączkujących dzieci oraz w przypadku ciężkiego przebiegu choroby u dorosłych z objawami alarmującymi, zalecane jest poszerzenie diagnostyki. W zależności od miejsca podróży, lekarz zleci oznaczenie parametrów takich jak: morfologia krwi, testy czynności wątroby, rozmaz krwi obwodowej w kierunku malarii, badanie ogólne moczu, posiew krwi, kału i moczu, badania obrazowe takie jak: RTG klatki piersiowej a także specyficzne testy serologiczne (m.in. na dengę, riketsje, schistosomosy) [3].

Leczenie obejmuje:

• nawadnianie za pomocą butelkowanej wody mineralnej, przegotowanych płynów lub doustnych płynów glukozo-elektrolitowych, które w wielu krajach nazywane są skrótem “ORS” (oral rehydration salts/solutions),
• stosowanie doraźnie środków zmniejszających perystaltykę (loperamid) - należy jednak pamiętać, że nie w każdym przypadku będą one dobrym wyborem. Stosowanie loperamidu jest przeciwwskazane w biegunce w przebiegu czerwonki lub bakteryjnego zapalenia jelita cienkiego i okrężnicy, a w przypadku biegunki podróżnych znacznie wydłuża czas eliminacji patogenu.
• antybiotykoterapia empiryczna - zlecana przez lekarza w niektórych przypadkach (najczęściej azytromycyna, fluorochinolony oraz rifaksymina),
• leczenie/antybiotykoterapia celowana, zależna od wywołującego patogenu [4].

Pamiętaj, że stosowanie jakichkolwiek leków (zarówno zapobiegających biegunce, jak i antybiotyków) powinno być zawsze poprzedzone konsultacją z lekarzem. 

Jak zapobiegać chorobom podróżnych?

Istnieje kilka skutecznych wskazówek, o których warto pamiętać, ponieważ mogą zmniejszyć ryzyko zachorowania. W zależności od celu Twojej podróży, warto rozważyć również wizytę u lekarza medycyny podróży. Rozwieje on wszelkie wątpliwości, a także, jeśli uzna to za słuszne - przepisze profilaktycznie leki i wyda zalecenia, które mogą okazać się niezbędne do zapobiegania infekcjom. W przypadku wyjazdów do miejsc o niższym standardzie higienicznym, pamiętaj o:

• Piciu butelkowanej wody oraz używaniu jej do płukania jamy ustnej podczas mycia zębów.
• Spożywaniu świeżo przygotowanego jedzenia po obróbce termicznej i dokładnym myciu owoców i warzyw.
• Odpowiedniej higienie - często myj ręce!
• Szczepieniach ochronnych - w zależności od kraju, do którego odbywa się podróż, na stronie WHO można znaleźć listę szczepień zalecanych i obowiązkowych [1].

Apteczka podróżna

Przed każdym wyjazdem warto dobrze przygotować swoją apteczkę. Skład apteczki podróżnej powinien zostać dostosowany do indywidualnych potrzeb i uwzględniać również leki, które przyjmowane są przewlekle. Poza nimi dobrze jest uzupełnić apteczkę o następujące elementy:

• leki przeciwbiegunkowe (węgiel aktywny, loperamid),
• leki przeciwgorączkowe (np. paracetamol),
• leki przeciwbólowe,
• probiotyk (na wypadek koniecznej antybiotykoterapii),
• lek przeciwmalaryczny, który powinien być przyjmowany profilaktycznie przed wyjazdem do miejsc o zwiększonym ryzyku zachorowania,
• krople do oczu (nawilżające, przeciwzapalne),
• termometr,
• bandaże i opatrunki elastyczne, plastry hydrożelowe,
• środki łagodzące oparzenia termiczne [5].

Szykując się na wakacyjny wyjazd, pamiętaj o kilku zasadach, które pozwolą Ci zadbać o swoje zdrowie: przygotuj podręczną apteczkę, myj często ręce, dbaj o ogólną higienę i wybieraj butelkowaną wodę i żywność po właściwej obróbce termicznej, a w razie pojawienia się dolegliwości żołądkowo-jelitowych pamiętaj o możliwości konsultacji z lekarzem. Pozwoli Ci to w pełni cieszyć się swoim zdrowiem, a więc i wakacjami. 

Referencje

1. https://infekcje.mp.pl/publicystyka/medycynapodrozy/53017,medycyna-podrozy-podroz-do-krajow-tropikalnych-jak-sie-uchronic-przed-chorobami-zakaznymi (ostatni dostęp 7.12.2021)
2. https://www.mp.pl/pacjent/zdrowiewpodrozy/problemy/65382,biegunka-podroznych (ostatni dostęp 7.12.2021)
3. Tolle MA. Evaluating a sick child after travel to developing countries. J Am Board Fam Med. 2010 Nov-Dec;23(6):704-13. doi: 10.3122/jabfm.2010.06.090271. PMID: 21057065.
4. Mach T. Biegunka podróżnych. Gastroenterologia Kliniczna 2011; 3(3): 121-126. 
5. https://medycynatropikalna.pl/niezbednik-podroznika/przygotowania-do-wyjazdu-apteczka-podrozna (ostatni dostęp 9.12.2021)