Szacowany czas czytania: 5 minut
Bilirubina
Bilirubina powstaje po rozłożeniu hemoglobiny zawartej w krwinkach czerwonych i służącej do przenoszenia tlenu w organizmie. Sam bilirubina występuje w organizmie w dwóch postaciach i tak też może być badana w laboratorium. Ponieważ bilirubina jest słabo rozpuszczalna w wodzie, to we krwi jest połączona tymczasowo z białkami i jest nazywana bilirubiną pośrednią. Aby jednak organizm mógł się jej pozbyć, musi ona zostać przekształcona w inną, rozpuszczalną w wodzie postać, którą nazywamy bilirubiną bezpośrednią, wydzielaną w tej formie do żółci.. Przekształcenie bilirubiny oraz jej wydzielanie do żółci ma miejsce w wątrobie, dlatego też różne choroby wątroby będą wpływały na wynik oznaczenia bilirubiny.
Normy bilirubiny
Bilirubina całkowita: 0,3-1,2 mg/dl
Bilirubina pośrednia (niesprzężona, wolna): 0,2-0,8 mg/dl
Bilirubina bezpośrednia (sprzężona, związana): 0,1-0,4 mg/dl
Zwiększone stężenie bilirubiny w krwi może wystąpić w różnych problemach zdrowotnych. Może ona wystąpić w przebiegu chorób krwi z rozpadem czerwonych krwinek, w różnych chorobach genetycznych i zapalnych wątroby, ale także wtedy gdy coś będzie zaburzało odpływ żółci do jelita np. guz położonej w tej okolicy trzustki.
Gdy stężenie bilirubiny w krwi przekroczy wartość 2,5 mg/dl wystąpi żółtaczka, czyli zażółcenie najpierw twardówek, a następnie skóry. Jeśli przyczyną żółtaczki jest zaburzenie wydzielania bilirubiny do żółci lub odpływu żółci, to dodatkowo wystąpi odbarwienie stolca (bo żółć nie będzie go barwiła) oraz zaciemnienie moczu (gdyż pochodne bilirubiny będą wydzielane z przez nerki z moczem).
Jedną z najczęstszych przyczyn zwiększonego stężenia bilirubiny w krwi jest zespół Gilberta. To stosunkowo niegroźna choroba genetyczna, która zwykle nie daje objawów i jest wykrywana przypadkowo w badaniach laboratoryjnych. W związku z mutacją genetyczną enzymu przetwarzającego bilirubinę jest on mniej aktywny i w niektórych sytuacjach, takich jak nasilony stres czy głodówka, może wystąpić żółtaczka, która samoistnie ustępuje bez trwałych następstw. Zespół Gilberta nie wymaga leczenia, jednak przed jego rozpoznaniem warto wykluczyć inne, groźniejsze choroby wątroby – w przypadku zwiększonego stężenia bilirubiny warto omówić z lekarzem wskazania do ewentualnego poszerzenia diagnostyki.
U nowonarodzonych dzieci hemoglobina płodowa rozpada się i zastępuje ją zwykła hemoglobina. W związku z tym wytwarza się dużo bilirubiny, która nie może by odpowiednio szybko przetworzona przez wątrobę. Powoduje to przejściowe zwiększenie stężenia bilirubiny i nierzadko także żółtaczkę. Jest ona nazywana żółtaczką fizjologiczną noworodków, pojawia się w 2.-3. dobie życia i ustępuje samoistnie po kilku-kilkunastu dniach bez leczenia. W żadnym wypadku jednak stężenie nie powinno przekroczyć 17 mg/dl, gdyż aż tak duże stężenie bilirubiny może doprowadzić do uszkodzenia układu nerwowego dziecka.
W przypadku dzieci karmionych piersią również może występować żółtaczka. Nie wiadomo do końca dlaczego występuje, prawdopodobnie składniki mleka powoduje rozpadanie się przetworzonej przez wątrobę bilirubiny bezpośredniej na pośrednią. Jest to także stan fizjologiczny i nie wymaga leczenia.
Konsultacja: dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas; prof.UMW