Ból w okolicy lędźwiowej - jak sobie pomóc, kiedy boli kręgosłup?

Przyczyny bólu pleców

Większość przyczyn bólu kręgosłupa w okolicy lędźwiowej obejmuje [1]:

• chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa,
• skrzywienie kręgosłupa, w tym skoliozę degeneracyjną i hiperlordozę [3],
• przeciążenie/przykurczenie mięśni przykręgosłupowych,
• stany zapalne z wytworzeniem się ropni,
• masy nowotworowe,
• krwiaki,
• złamania kręgów, w tym kompresyjne w wyniku osteoporozy,
• ból rzutowany, związany z chorobami sąsiadujących narządów i układów (m.in. prostaty, nerek, układu rozrodczego czy moczowego).

Jedną z najczęstszych przyczyn bólu w okolicy lędźwiowej jest choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa [1]. Dotyczy ona właściwie krążków międzykręgowych, czyli włóknisto-chrzęstnych elementów znajdujących się pomiędzy poszczególnymi kręgami kręgosłupa. Są one naturalnymi amortyzatorami codziennych obciążeń, jednak z wiekiem, a także nasileniem innych czynników ryzyka, dochodzi do ich niszczenia czyli dyskopatii. 

W wyniku dyskopatii krążki międzykręgowe (potocznie nazywane “dyskami”) deformują się i przesuwają, uciskając na kanał kręgowy i wywołując ból - często mówi się na niego “lumbago” lub “postrzał”. Wraz z zaawansowaniem ucisku i tworzeniem się przepuklin międzykręgowych (czyli przemieszczenia się środkowych elementów krążków, jąder miażdzystych, do kanału kręgowego), potocznie zwanych “wypadnięciem dysku”, do bólu w okolicy lędźwiowej mogą dołączyć się bóle promieniujące do kończyn dolnych, zaburzenia czucia, a nawet niedowłady. Są to zdecydowanie objawy alarmujące, które wymagają konsultacji z ortopedą lub neurochirurgiem. 

Dlaczego tak często boli nas w okolicy lędźwiowej?

“Ból krzyża”, czyli ból okolicy lędźwiowej to najczęstsza manifestacja choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa[1] . Ma to związek z fizjologią, gdyż odcinek lędźwiowy kręgosłupa jest narażony na największe obciążenia [2], mimo krzywizn anatomicznych (zwanych lordozami i kifozami) pomagających w amortyzacji. Również przykurcz mięśni przykręgosłupowych, kończyn dolnych i obręczy biodrowej, nasilany przez brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia (tak częsty podczas pandemii), przyczynia się do wystąpienia dolegliwości bólowych [4]. 

Jak uśmierzyć ból kręgosłupa?

Ból może być:

• nagły, ostry i przeszywający - najczęściej pojawia się po wykonaniu gwałtownego ruchu, podniesieniu np. ciężkiego mebla, nagłym schyleniu się; zazwyczaj uniemożliwia kontynuowanie aktywności;
• przewlekły, obejmujący całą okolicę lędźwiową, nasilający się z czasem i w konkretnych pozycjach. 

W przypadku ostrego ataku bólu zazwyczaj pomoże odpoczynek w łóżku przez dobę lub dwie - chory najpewniej podświadomie przybierze pozycję dającą ulgę. Ważne jest, aby nie przedłużać unieruchomienia i jak najszybciej postarać się wrócić do codziennych aktywności. 

Jeśli chodzi o leczenie farmakologiczne, doraźnie, czyli w przypadku wystąpienia bólu, można przyjąć leki przeciwbólowe dostępne bez recepty. Należą do nich m.in. paracetamol, ibuprofen, diklofenak, naproksen, ketoprofen, kwas acetylosalicylowy [1]. Niektóre z nich dostępne są, poza formą doustną, także w żelu lub maści, które stosuje się miejscowo na bolącą okolicę. Pamiętaj: jeśli nie jesteś pewny/-a, jak prawidłowo przyjmować leki przeciwbólowe, dokładnie przeczytaj ulotkę lub skonsultuj się z lekarzem. Zawierają one silne substancje aktywne, które przyjmowane odpowiednio przyniosą ulgę w bólu, ale stosowane w nadmiarze i długotrwale mogą poważnie zaszkodzić Twojemu zdrowiu [5].  

Istotne jest także wdrożenie profilaktyki bólu kręgosłupa. Oznacza to działania, które mają na celu zapobieganie schorzeniu (profilaktyka pierwotna) oraz jego konsekwencjom (profilaktyka wtórna). W przypadku bólu kręgosłupa lędźwiowego istotna jest regularna aktywność fizyczna, do której warto dołączyć także trening funkcjonalny, który uczy w prawidłowy sposób wykonywać codzienne czynności - np. podnosić ciężkie przedmioty tak, aby nie nadwyrężać kręgosłupa [6]. Z kolei ważnym elementem profilaktyki wtórnej, zwłaszcza w bólu przewlekłym, jest wdrożenie rehabilitacji i fizykoterapii. 

Ból w okolicy lędźwiowej - kiedy należy zgłosić się do specjalisty?

Jeśli ostry ból kręgosłupa nie przejdzie w ciągu 4 dni, mimo odpoczynku i przyjmowania leków przeciwbólowych, należy skonsultować się z lekarzem. Tak jak pisaliśmy wyżej, również ból promieniujący lub objawy neurologiczne (zaburzenia czucia, niedowłady, mrowienie, ale także problemy z oddawaniem moczu czy dysfunkcje seksualne) są wskazaniem do pilnej wizyty u specjalisty. 

Jeśli zaobserwujesz u siebie inne, niepokojące objawy, które towarzyszą bólowi pleców, takie jak gorączka, utrata masy ciała w krótkim czasie, bóle wybudzające ze snu lub w czasie leżenia - nie zwlekaj i zgłoś się do lekarza. 

Ból w okolicy lędźwiowej - najważniejsze informacje

Niestety, charakterystyczne dla bólu w odcinku lędźwiowym kręgosłupa jest jego okresowe nawracanie [6]. Wiąże się to, w większości przypadków, z postępującym wraz z wiekiem procesem zwyrodnieniowym kręgów. Pomóc może zachowanie sprawności fizycznej i regularne uprawianie sportu, w tym ćwiczeń zarówno siłowych, które wzmocnią mięśnie utrzymujące naszą prawidłową postawę, jak i aerobowych, pomagających zachować dobrą kondycję.

Referencje

1. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/151271,bole-krzyza (ostatni dostęp: 24.12.2021)
2. Szpala Maryla, Agata Skorupińska, and Karolina Kostorz. "Występowanie zespołów bólowych kręgosłupa—przyczyny i leczenie." Pomeranian J Life Sci 63.3 (2017): 41-47.
3. Karski Tomasz, Karski Jacek. “Bóle krzyża – problem neurologiczno-ortopedyczny. Objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka.” Neurologia Praktyczna 4/2016 
4. Proskura Patrycja. “Ocena efektów autorskiego programu ćwiczeń w dolegliwościach bólowych kręgosłupa u młodych kobiet pracujących w pozycji siedzącej.” Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, Wrocław 2020
5. Domżał Teofan M. “Bóle krzyża – rozpoznawanie i leczenie.” Medycyna po Dyplomie 2011(20); 12(189): 34-45
6. Dobrzeniecka, Agnieszka, and Adam Maksymilian Pogorzała. "Wybrane zagadnienia profilaktyki i postępowania w zespołach bólowych odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa." Horyzonty współczesnej fizjoterapii (2016): 53-56.