Szacowany czas czytania: 10 minut
Dlaczego boli mnie kolano?
Ból kolana to powszechna dolegliwość, która dotyczy nawet 25% wszystkich dorosłych [1]. Istnieją dane pokazujące, że w ciągu całego roku 4 miliony wizyt w ramach podstawowej opieki zdrowotnej związane są z bólem kolana [2]. Główne objawy to bolesność zlokalizowana w okolicy rzepki, trudności w zginaniu i prostowaniu kończyn.
Najczęstszą przyczyną bólu kolana, z którym zgłaszają się pacjenci, jest choroba zwyrodnieniowa, która powstaje w wyniku zaburzenia ilości oraz jakości chrząstki stawowej, która w prawidłowych warunkach odpowiada za amortyzowanie ruchów stawu i umożliwienie przesuwania się powierzchni stawowych względem siebie. Dotyczy ona w zdecydowanej większości osób w wieku podeszłym (powyżej 65 roku życia), jednak problem ten może się pojawić w każdej grupie wiekowej [3]. Choroba zwyrodnieniowa stawów objawia się ograniczeniem ruchomości w kończynach zarówno przy prostowaniu, jak i zginaniu, prowadzi do ograniczenia aktywności fizycznej, dolegliwości bólowych nawet w spoczynku i obniżonej jakości życia. Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego stanowi nawet 50% wszystkich schorzeń reumatologicznych i, według danych zbieranych do 2020, była czwartą przyczyną niepełnosprawności[4].
Inną przyczyną bólu kolana może być też zespół bólowy rzepkowo-udowy nazywany też chondromalacją rzepki (PFPS), który objawia się bolesnością zlokalizowaną w okolicy rzepki, najczęściej występującą podczas intensywnego wysiłku fizycznego i dotyczącą młodszych, aktywnych osób. Ból powstaje w wyniku nieprecyzyjnego poruszania rzepki w bruździe międzykłykciowej, która stanowi powierzchnię ślizgową oddzielającą ją od kości udowej.
Kolejne patologie mogące objawiać się bolesnością kolan to np. uszkodzenia łąkotek, ścięgien, więzadeł powstałe np. w wyniku urazów. Najczęściej towarzyszy im też obrzęk, zaczerwienienie, ocieplenie kolana, które świadczą o obecności stanu zapalnego, a nawet zablokowanie ruchu w kolanie.
Diagnostyka bólu kolana
- Szczegółowo zebrany wywiad oraz dokładne przeprowadzenie badania przedmiotowego z badaniem postawy oraz chodu.
- Badanie radiologiczne (RTG), które w przypadku choroby zwyrodnieniowej uwidacznia zwężenie szpary stawowej, torbiele zwyrodnieniowe, zagęszczenie kości położonej bezpośrednio pod chrząstką i wyrośla kostne (osteofity) [5].
- USG stawów - najłatwiej dostępne, nieinwazyjne i bardzo powszechne badanie obrazowe stanowiące zazwyczaj pierwszy etap diagnostyki.
- Rezonans magnetyczny - najdokładniejsze badanie pozwalające zobrazować struktury stawu kolanowego, wybierane zazwyczaj w przypadku dalszych wątpliwości po wykonaniu USG bądź RTG
- Punkcja stawu z badaniem płynu stawowego - przydatna do różnicowania przyczyn bólu stawów, jest „złotym standardem” w przypadku podejrzenia dny moczanowej lub zakażenia stawu. Może również służyć do odbarczania płynu w stawie i stanowi wówczas zabieg leczniczy.
Leczenie bólu kolana
Głównym zaleceniem dla osób z otyłością jest zmniejszenie masy ciała. Wszystkim pacjentom, którzy leczą się z powodu choroby zwyrodnieniowej stawów, bądź doskwiera im bolesność okolicy kolana wynikająca z innych chorób, zaleca się aktywność fizyczną i odpowiednie ćwiczenia - rozciągające i wzmacniające. Wykazano, że ćwiczenia aktywizujące pacjenta, są bardziej skuteczne niż metody bierne, takie jak: terapia ultradźwiękami, krioterapia, termoterapia, taping, stymulacja prądem elektrycznym [2].
Ważne jest, aby nadmiernie nie obciążać bolącej kończyny i poruszać się za pomocą np. lasek, kul, chodzików, stosować odpowiednio dobrane ortezy.
Kolejną metodą jest farmakoterapia i stosowanie środków przeciwbólowych, takich jak paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). U chorych, którzy nie tolerują preparatów doustnych, skuteczne jest miejscowe stosowanie leków w postaci maści, żelów, sprayów i plastrów - najczęsciej używane są NLPZ oraz kapsaicyna [6]. W przypadku nieskuteczności powyższego leczenia można rozważyć stosowanie opioidów, należy jednak pamiętać, że muszą być one przepisane przez lekarza i stosowane zgodnie z jego zaleceniami [7]. Czasem wykorzystywane są również siarczan glukozaminy i siarczan chondroityny, które mogą łagodzić ból i poprawiać funkcjonowanie stawu [8].
Iniekcje dostawowe są stosowane u pacjentów z nasilonymi dolegliwościami bólowymi. Do wnętrza stawu można podawać glikokortykosteroidy (GKS), hamujące proces zapalny, bądź kwas hialuronowy,który jest składową płynu stawowego i zmniejsza dolegliwości bólowe.
Operację chirurgiczną rozważa się w przypadku bardzo zaawansowanych zmian, które znacznie ograniczają codziennie funkcjonowanie oraz gdy inne metody leczenia są nieskuteczne. Najczęściej stosowanymi metodami są zabiegi artroskopowe, które pozwalają na usunięcie wolnych fragmentów chrząstki, wyrośli kostnych, naprawę uszkodzonych łąkotek czy płukanie stawu. Rzadziej używane są zabiegi, podczas których usuwana jest rzepka lub część kości. Czasem konieczne jest zastosowanie artrodezy, czyli usztywnienia stawu, które znosi całkowicie ruchomość w stawie, ale jednocześnie łagodzi ból.
Istnieje również nowa metoda jaką jest używanie promieniowania laserowego o wysokiej intensywności. Jest innowacyjną, obiecującą możliwością w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego, która może stanowić alternatywę dla zabiegów operacyjnych [2]. Istnieją badania udowadniające skuteczność powyższej metody - jej efekty utrzymują się przez okres co najmniej 3 miesięcy.
Referencje:
- Nguyen U.S., Zhang Y., Zhu Y., Niu J., Zhang B., Felson DT. Increasing prevalence of knee pain and symptomatic knee osteoarthritis: survey and cohort data. Ann Intern Med., 2011;155(11): 725-732. doi:10.7326/0003-4819-155-11-201112060-00004
- https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/147694,postepowanie-zachowawcze-u-doroslych-pacjentow-z-bolem-kolana,1 ostatni dostęp 7.12.2021
- WHO Światowa Organizacja Zdrowia. Dokument informacyjny 6.12 Choroba zwyrodnieniowa stawów, Światowa Organizacja Zdrowia, http://www.who.int/medicines/areas/priority_medicines/BP6_12Osteo.pdf ostatni dostęp 7.12.2021
- Angelova A., Ilieva EM. Effectiveness of High Intensity Laser Therapy for Reduction of Pain in Knee Osteoarthritis. Pain Res Manag., 2016; 9163618. doi:10.1155/2016/9163618
- https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow (ostatni dostęp 7.12.2021)
- https://www.mp.pl/bol/przypadki/116258,leczenie-bolu-przewleklego-o-duzym-natezeniu-u-pacjenta-w-wieku-podeszlym (ostatni dostęp 7.12.2021)
- Hochberg M.C., Altman R.D., April K.T., Benkhalti M., Guyatt G., McGowan J., Towheed T., Welch V., Wells G., Tugwell P., American College of Rheumatology. American College of Rheumatology 2012 recommendations for the use of nonpharmacologic and pharmacologic therapies in osteoarthritis of the hand, hip, and knee. Arthritis Care Res (Hoboken), 2012; 64(4): 465-74. doi: 10.1002/acr.21596
- Morita M., Yamada K., Date H., Hayakawa K., Sakurai H., Yamada H. Efficacy of Chondroitin Sulfate for Painful Knee Osteoarthritis: A One-Year, Randomized, Double-Blind, Multicenter Clinical Study in Japan. Biol Pharm Bull., 2018; 41(2): 163-171. doi: 10.1248/bpb.b17-00556