Szacowany czas czytania: 10 minut
Czym jest zapalenie tarczycy? Przyczyny objawy i leczenie
Tarczyca jest gruczołem dokrewnym znajdującym się w dolnej części szyi. Jest to jeden z najważniejszych gruczołów w organizmie człowieka. Głównymi hormonami wydzielanymi przez tarczycę są tyroksyna i trójjodotyronina, które odgrywają kluczową rolę w regulacji metabolizmu oraz funkcjonowaniu wielu narządów. Funkcje tarczycy regulowane są przez hormon tyreotropowy (TSH) wydzielany przez przysadkę mózgową. Regulacja wydzielania hormonów tarczycowych zachodzi na zasadzie sprzężenia zwrotnego – przykładowo spadek stężenia wyżej wymienionych hormonów powoduje wzrost wydzielania TSH, co z kolei pobudza gruczoł tarczowy do zwiększenia wydzielania hormonów.
Przyczyny zapalenia tarczycy są różnorodne; najczęściej występuje autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto), w którego przypadku dochodzi do reakcji komórek immunologicznych pacjenta przeciw własnym komórkom tarczycy i stopniowej utraty funkcji przez tarczycę. Kolejną częstą przyczyną wystąpienia zapalenia jest infekcja wirusowa i rozwijające się w jej wyniku ostre zapalenie tarczycy (choroba de Quervaina). Rzadziej występuje zapalenie tarczycy powodowane przez infekcję bakteryjną; spotyka się je głównie u pacjentów z niedoborami odporności.
Sposób leczenia zapalenia tarczycy jest zależny od powodującej go przyczyny. W przypadku zapalenia autoimmunologicznego wdraża się substytucyjną terapię hormonami tarczycy. U pacjentów z rozpoznanym zapaleniem de Quervaina wdrażane jest leczenie przeciwzapalne i przeciwbólowe.
Przyczyny zapalenia tarczycy
Najczęstszymi przyczynami zapalenia tarczycy są czynniki autoimmunologiczne oraz zakaźne. W przypadku etiologii autoimmunizacyjnej (jak np. w chorobie Hashimoto) organizm wytwarza przeciwciała będące przyczyną destrukcji tkanki tarczycowej i wystąpienia stanu zapalnego oraz – w konsekwencji – wiążących się z tą jednostką chorobową objawów. Czynniki immunologiczne są także przyczyną wystąpienia poporodowego zapalenia tarczycy. W czasie ciąży układ odpornościowy pacjentki ulega reorganizacji w celu utrzymania ciąży; jego praca nasila się po porodzie, co może doprowadzić do ujawnienia się subklinicznej choroby autoimmunologicznej tarczycy. Kolejna grupa przyczyn związana jest z czynnikami zakaźnymi. Po przebyciu infekcji wirusowej (wirusem świnki, adenowirusem, wirusem Coxsackie) może się rozwinąć podostre zapalenie tarczycy (zapalenie de Quervaina). Poza tym zapalenie tarczycy potencjalnie może pojawić się w wyniku infekcji bakteryjnej. W części publikacji za przyczynę przejściowego zapalenia tarczycy uznaje się infekcję koronawirusem.
Rodzaje zapalenia tarczycy
W polskiej populacji najczęściej występują dwa rodzaje zapalenia tarczycy: choroba Hashimoto i podostre zapalenie tarczycy.
- Choroba Hashimoto (nazywana także przewlekłym limfocytowym zapaleniem tarczycy) – schorzenie to charakteryzuje się destrukcją tkanki tarczycowej przez nacieki komórek układu odpornościowego, co prowadzi do zmniejszenia możliwości wydzielania hormonów przez tarczycę. W diagnostyce choroby Hashimoto kluczową rolę odgrywa badanie poziomów trójjodotyroniny, tyroksyny, TSH oraz przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej.
- Podostre zapalenie tarczycy (choroba de Quervaina) – ten rodzaj zapalenia tarczycy rozwija się po przebytej infekcji wirusowej. Objawia się bólem szyi promieniującym do kąta żuchwy i ucha; dolegliwości nasilają się przy kaszlu, przełykaniu oraz ruchach szyi. Najczęściej występuje u pacjentów między 20. a 40. rokiem życia.
Choroba Hashimoto – przewlekłe zapalenie tarczycy
Choroba Hashimoto (znana także jako przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy oraz przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy) spowodowana jest przez czynniki autoimmunologiczne. W warunkach fizjologicznych organizm wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko szkodliwym mikroorganizmom, natomiast w przypadku choroby Hashimoto dochodzi do powstania przeciwciał skierowanych przeciw komórkom tarczycy, co prowadzi do stopniowego uszkadzania jej miąższu. Przyczyny wystąpienia choroby nie są do końca poznane; według części autorów w jej powstawaniu biorą udział czynniki środowiskowe, takie jak ekspozycja na infekcje wirusowe oraz substancje chemiczne, poza tym pewną rolę odgrywają także czynniki genetyczne.
Objawy choroby Hashimoto są wynikiem występującej w jej przebiegu niedoczynności tarczycy. Należą do nich:
- przyrost masy ciała,
- uczucie zmęczenia,
- wypadanie włosów,
- suchość skóry,
- depresja i zaburzenia nastroju.
Diagnostyka choroby Hashimoto opiera się na badaniach biochemicznych (oznaczanie poziomów trójjodotyroniny, tyroksyny, TSH oraz przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej). Pomocna jest także ocena gruczołu tarczowego w badaniu USG.
Obecnie nie ma skutecznej metody leczenia choroby Hashimoto a postępowanie polega na substytucyjnej terapii lewotyroksyną w celu regulacji poziomu hormonów tarczycowych we krwi. Dawkowanie jest ustalane indywidualnie dla każdego pacjenta z uwzględnieniem wyników badań laboratoryjnych.
Podostre zapalenie tarczycy
Dokładne przyczyny powstawania podostrego zapalenia tarczycy nie są do końca poznane. Najczęściej postulowaną etiologią jest reakcja autoimmunologiczna występująca po infekcji wirusowej. Podostre zapalenie tarczycy dotyka najczęściej pacjentów w wieku 20–40 lat. Objawami tego schorzenia są: bolesność okolicy szyi (nasilająca się przy kaszlu oraz przełykaniu), poczucie osłabienia oraz gorączka. W przebiegu choroby de Quervaina wystąpić mogą także przejściowa nadczynność lub niedoczynność tarczycy oraz związane z nimi objawy. W diagnostyce tej choroby kluczową rolę odgrywają badania biochemiczne, takie jak wskaźniki stanu zapalnego (CRP oraz OB). W leczeniu stosowane są leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. W przypadku wystąpienia objawów nadczynności tarczycy w przebiegu podostrego zapalenia tarczycy stosuje się leki z grupy beta-adrenolityków.
Poporodowe zapalenie tarczycy
W przebiegu ciąży dochodzi do modyfikacji działania układu odpornościowego kobiety. Po porodzie jego działanie ulega wzmocnieniu, co może doprowadzić do ujawnienia wcześniej bezobjawowego procesu zapalnego w obrębie tarczycy. Według części badaczy przejściowe zaburzenia funkcji tarczycy rozwijają się u aż do 10% pacjentek w ciągu 6 miesięcy od porodu. Objawami są najczęściej: przewlekłe zmęczenie, zaparcia oraz przyrost masy ciała. U większości pacjentek objawy te ustępują samoistnie w ciągu roku od ich wystąpienia. Odnotowano tendencję do nawracania schorzenia w przypadku kolejnych porodów. Możliwe jest wystąpienie zaburzeń laktacji (niedostateczna ilość pokarmu) u kobiet z poporodowym zapaleniem tarczycy.
Zapalenie tarczycy u dziecka
Najczęściej występującym rodzajem zapalenia tarczycy w populacji pediatrycznej jest choroba Hashimoto. Objawy, diagnostyka oraz leczenie tego schorzenia są analogiczne jak u pacjentów dorosłych.
Objawy zapalenia tarczycy
Objawy zapalenia tarczycy są zależne od jego rodzaju. W przypadku choroby Hashimoto są to m.in.: uczucie przewlekłego zmęczenia, przyrost masy ciała, wypadanie włosów oraz sucha skóra. W przypadku podostrego zapalenia tarczycy występują bolesność szyi, gorączka oraz złe samopoczucie.
Jak leczyć zapalenie tarczycy?
Leczenie zapalenia tarczycy jest zależne od jego etiologii. W przypadku choroby Hashimoto wdraża się terapię lewotyroksyną, zaś w przypadku choroby de Quervaina – terapię przeciwzapalną.
Domowe sposoby na zapalenie tarczycy
Kluczową rolę w leczeniu zapalenia tarczycy, niezależnie od etiologii, odgrywa leczenie farmakologiczne. Istnieją doniesienia na temat wspomagających interwencji dietetycznych w przypadku choroby Hashimoto.
Piśmiennictwo:
- Weetman AP. An update on the pathogenesis of Hashimoto’s thyroiditis. J Endocrinol Invest 2012; 44(5): 883–890.
- Caturegli P, De Remigis A, Rose NR. Hashimoto thyroiditis: clinical and diagnostic criteria. Autoimmun Rev; 13(4–5): 391–397.
- Tutal E, Ozaras R, Leblebicioglu H. Systematic review of COVID-19 and autoimmune thyroiditis. Travel Med Infect Dis 2022; 47: 102314.