Czym jest retinopatia cukrzycowa i jak się jej wystrzec?

Powikłania okulistyczne cukrzycy

Cukrzyca to choroba populacyjna, która charakteryzuje się nieprawidłowym metabolizmem, czyli przemianą, glukozy. Szacuje się, że do 2030 roku będą na nią cierpiały co najmniej 342 miliony ludzi na całym świecie, a do 2045 roku liczba chorych wzrośnie nawet do 693 milionów [1, 2].

Cukrzyca kojarzy się przede wszystkim z powikłaniami metabolicznymi (takimi jak otyłość) czy sercowo-naczyniowymi, w tym miażdżycą (więcej na jej temat można przeczytać w naszym artykule “Nie lekceważ miażdżycy - ta choroba to “cichy zabójca”). Nie sposób jednak zapomnieć o schorzeniach okulistycznych powiązanych z cukrzycą.

Wśród powikłań ocznych, do których może prowadzić zaburzona gospodarka glukozowa, należy wymienić [1]:

• retinopatię cukrzycową,
• jaskrę neowaskularną,
• zaćmę,
• zmiany powierzchni oka,
• neuropatię nerwu wzrokowego (czyli jego uszkodzenie).

Żadnego z tych schorzeń nie należy lekceważyć, jednak na największą uwagę niewątpliwie zasługuje retinopatia cukrzycowa - jest bowiem główną przyczyną ślepoty u dorosłych w wieku od 20 do 74 lat. Co istotne, można jej zapobiec, pod warunkiem rozpoczęcia wczesnej diagnostyki i leczenia [1].

Retinopatia cukrzycowa - nieodłączny towarzysz diabetyków

Retinopatia - podobnie jak nefropatia, o której więcej piszemy w artykule “Nefropatia cukrzycowa - dlaczego diabetycy mają chore nerki?” - należy do grupy mikroangiopatii cukrzycowych, czyli zaburzeń obejmujących drobne naczynia krwionośne. U podstaw rozwoju retinopatii cukrzycowej leżą: hiperglikemia (czyli zbyt wysoki poziom “cukru” - glukozy - we krwi) oraz nadciśnienie tętnicze [3].

Należy przy tym pamiętać, że retinopatia cukrzycowa już od początkowych stadiów obniża jakość życia, w związku z [1]:

• stopniowym obniżeniem ostrości wzroku,
• zmniejszającą się czułością kontrastu,
• gorszym widzeniem barw,
• opóźniającą się adaptacją do ciemności [1].

Na czym polega diagnostyka choroby?

Diagnostyka retinopatii cukrzycowej wymaga badania okulistycznego, które powinno zostać przeprowadzone u każdego pacjenta ze stwierdzoną cukrzycą wraz z okresowym powtarzaniem diagnostyki. W zależności od objawów obejmuje ona między innymi [1, 3]:

• standardowe badanie ostrości wzroku do dali i bliży,
• kontrolę widzenia barw,
• ocenę przedniego odcinka gałki ocznej,
• oftalmoskopię, czyli wziernikowanie oka za pomocą lampy szczelinowej po uprzednim rozszerzeniu źrenicy,
• angiografię fluoresceinową, czyli obrazowanie z wykorzystaniem podanego dożylnie barwnika,
• optyczną koherentną tomografię siatkówki (OCT) i angio-OCT.

Ponieważ są to badania wykraczające poza zakres Podstawowej Opieki Zdrowotnej, lekarz powinien skierować osobę z cukrzycą do specjalisty okulistyki.

Klasyfikacja schorzenia

Podstawowy podział choroby pozwala na wydzielenie dwóch kategorii schorzenia, to jest nieproliferacyjnej i proliferacyjnej. W tym przypadku hasło proliferacyjna oznacza postać retinopatii cukrzycowej, w której niedotleniona siatkówka rozpoczyna produkcję czynników wzrostu dla nowych naczyń [1, 3]. Powstałe pod ich wpływem naczynia nie spełniają swojej funkcji i często ulegają pęknięciu, tworząc krwiaki przedsiatkówkowe, co w konsekwencji prowadzi do znacznego pogorszenia widzenia.

W praktyce klinicznej ocenia się także powikłania, w tym makulopatię, czyli objęcie zmianami chorobowymi plamki żółtej - fragmentem siatkówki odpowiadającym za ostre widzenie. Jest to najczęstsza przyczyna pogorszenia widzenia u osób z cukrzycą, prowadząca bezpośrednio do obniżenia ostrości wzroku [1].

Jak uniknąć retinopatii cukrzycowej?

Podstawą zapobiegania rozwojowi retinopatii cukrzycowej jest prawidłowe leczenie nadciśnienia tętniczego oraz hiperglikemii. Dodatkowo, do czynników nasilających rozwój schorzenia należą [1]:

• hiperlipidemia - więcej na jej temat w naszym artykule “Zaburzenia lipidowe - co oznacza “wysoki cholesterol”?”,
• otyłość i niedostateczna aktywność fizyczna,
• nefropatia (choroba nerek),
• palenie tytoniu,
• ciąża.

Należy pamiętać, że na rozwój schorzenia wpływa nie tylko sam poziom hiperglikemii, ale przede wszystkim czas trwania cukrzycy.

Leczenie okulistyczne

Oprócz wyrównania cukrzycy, ciśnienia tętniczego oraz poziomu lipidów we krwi, leczenie okulistyczne retinopatii cukrzycowej może obejmować [1, 3]:

• fotokoagulację siatkówki - niszczenie przy pomocy lasera nowopowstałych naczyń z ograniczeniem dalszego rozwoju zmian,
• farmakoterapię lekami z grupy anty-VEGF i/lub kortykosteroidami podawanymi do komory ciała szklistego w formie implantów,
• leczenie operacyjne - witrektomię tylną, czyli wycięcie ciała szklistego gałki ocznej.

Referencje

1. Krajewski, Przemysław & Turczyńska, Monika. (2021). Retinopatia cukrzycowa; Terapia, Nr 2(397); 2021; 55-62. 2(397). 55-56.
2. Shih KC, Lam KS, Tong L. A systematic review on the impact of diabetes mellitus on the ocular surface. Nutr Diabetes. 2017 Mar 20;7(3):e251. doi: 10.1038/nutd.2017.4. PMID: 28319106; PMCID: PMC5380897.
3. Interna Szczeklika - mały podręcznik (online), https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.13.4.2. [ostatni dostęp - 08.08.2022 r.]