Przemęczenie – przyczyny, objawy, jak leczyć.

Przyczyny przemęczenia

Nasz brak energii może występować również w wyniku chorób, takich jak cukrzyca typu 2, nadczynności lub niedoczynności tarczycy, w tym choroby Hashimoto, uszkodzenie wątroby, stwardnienia rozsianego, bezdechu sennego, choroby serca czy anemii. Przemęczenie może być także objawem chorób odkleszczowych, takich jak borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu. Zagrożenie tą chorobą pojawia się z nastaniem wiosny z uwagi na rozmnażanie się w tym czasie kleszczy. Również przewlekłe zmęczenie może być jednym z symptomów infekcji wirusowej. Osłabienie naszego organizmu wynikać może też przez nieodpowiednią dietę, powodującą niedobór składników odżywczych czy nadużywanie alkoholu i innych używek.  

Gdy nasze ciało odmawia współpracy z uwagi na przemęczenie, odczuwamy ogólne rozbicie organizmu oraz szereg innych nieprzyjemnych symptomów takich jak bóle mięśni, bóle i zawroty głowy, kołatanie serca, zbyt wysokie ciśnienie krwi, bóle brzucha czy zaburzenia snu. W skrajnych sytuacjach osoby przemęczone mogą odczuwac stany lękowe. Nasz układ odpornościowy jest osłabiony, jesteśmy bardziej podatni na infekcje. Podczas rutynowych badań lekarskich, często wykazane są objawy sugerujące stan zapalny organizmu. Czasem osobie cierpiącej na przemęczenie, towarzyszą dodatkowe dolegliwości w postaci bólów idiopatycznych, które pojawiają się bez konkretnej chorobowej diagnozy. W przypadku, gdy przemęczenie ma podłoże chorobowe, mogą występować również inne objawy, charakterystyczne dla danego schorzenia. 

Jeżeli nasze przemęczenie spowodowane jest przewlekłym stresem, bądź nieuporządkowanym trybem życia, zazwyczaj zmiana nawyków, otoczenia, zadbanie o odpowiedni wypoczynek wystarczy, by nasz organizm wrócił do normy. Gdy nie radzimy sobie z sytuacjami stresującymi, pomocne może się okazać wsparcie psychologa. Jednak gdy przewlekłe przemęczenie nie chce odejść bądź występuje równolegle inna przyczyna chorobowa, należy zgłosić  się do lekarza rodzinnego, który zaleci odpowiednie badania. 

Jeżeli nasze przemęczenie ma związek z zaburzeniami gospodarki hormonalnej, wskazane będą również dodatkowe badania. Szczególnie w tym przypadku należy zwrócić uwagę na poziom hormonów tarczycy, odpowiedzialnych między innymi za metabolizm energetyczny organizmu.

Przewlekłe zmęczenie – objawy i diagnostyka

Jeżeli objawy zmęczenia utrzymują się przez dłuższy czas i występują razem z symptomami charakterystycznymi dla konkretnej choroby, należy niezwłocznie przeprowadzić badania stosowane w danym przypadku. Wiele chorób jak cukrzyca typu 2, niewydolność krążeniowo-oddechowa czy stwardnienie rozsiane mogą nieleczone nawet zakończyć się śmiercią osoby chorej. Zmęczenie może również wynikać z fizycznych przyczyn takich jak choroby przewlekłe, choroby płuc, neoplazję oraz infekcje, jak na przykład HIV, a także ekspansja gruźlicy.

Gdy przemęczenie utrzymuje się przez wiele tygodni, a proste sposoby sprzyjające odpoczynku nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, należy niezwłocznie udać się do lekarza.  Ignorowanie objawów przewlekłego zmęczenia  przez długi czas może prowadzić do opóźnienia zdiagnozowania prawdziwej przyczyny problemu. Jednym z takich objawów może być astenia. Astenia nie jest samodzielną chorobą, ale raczej sygnałem, który wysyła organizm. Jest to stan odnoszący się do fizycznej słabości lub braku energii. Często towarzyszy ona chorobom przewlekłym, dlatego nie powinna być lekceważona. Może wpływać na określone części ciała, ale także na cały organizm. Objaw ten może być również efektem ubocznym wynikającym z przyjmowanych leków, a także być symptomem toczącego się w organizmie procesu chorobowego. Astenia może zatem dotyczyć sfery fizycznej, intelektualnej i emocjonalnej. Charakteryzuje się pojawieniem braku motywacji, przewlekłym zmęczeniem i obniżeniem samopoczucia, które pojawiają się nagle i utrzymują się przez dłuższy czas. Pojęcie astenia używane jest również do określania pewnego typu budowy ciała, tak zwana asteniczna budowa ciała, charakteryzująca się szczupłą sylwetką, długimi kończynami, szybkim metabolizmem i niską masą mięśniową. Tego typu budowa jest jednym z wielu czynników, które mogą wpływać na skłonności do wystąpienia astenii. 

Spadek wydolności fizycznej może być wywołany przewlekłą chorobą. Jej następstwem jest zmiana metabolizmu oraz przyrost ilości substancji szkodliwych w organizmie albo nadmierne zużycie jego zasobów energetycznych. Schorzeniami takimi mogą być wymienione też wcześniej choroby metaboliczne jak na przykład cukrzyca. Mogą występować zaburzenia hormonalne w tym niedoczynność tarczycy, zespoły wynikające z niewydolności nerek jak mocznica, stany niedoborowe substancji odżywczych czy mikroelementów awitaminozy, spowodowane zespołami złego wchłaniania, anoreksją lub wyniszczeniem w przebiegu choroby nowotworowej. Należy dodać również choroby układu sercowo-naczyniowego lub oddechowego, w tym niewydolność krążenia oraz przewlekłą duszność. 

Astenia objawiać się może nadmierną nerwowością, brakiem odporności na stres i częstą reakcją na stresujące sytuacje płaczem, złością lub unikaniem jakichkolwiek wyzwań codziennego życia. Przewlekłe zmęczenie i zła kondycja fizyczna może powodować wtórne objawy somatyczne, które są przypisywane nerwicy. Osoby chore mogą cierpieć na bezsenność, wymioty, kołatanie serca, spadek libido, bóle głowy czy brak apetytu. Występuje również rodzaj astenii zwany astenią nerwowo-krążeniową, znany również, jako zespół Da Costy. Choroba ta ma przede wszystkim podłoże psychogenne i nie jest związana z chorobami serca. Jest to zaburzenie psychosomatyczne sklasyfikowane w ICD-10, które objawia się różnymi dolegliwościami, takimi jak ból w klatce piersiowej, uczucie niepokoju, duszności, zawroty głowy i hiperwentylacja. 

Diagnoza astenii opiera się na ocenie objawów i wykluczeniu innych przyczyn, które mogą powodować podobne objawy. W niektórych przypadkach lekarz przeprowadzić może dodatkowo ocenę psychiatryczną w celu wykluczenia innych zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy lęk, które również mogą powodować objawy podobne do astenii. Po zidentyfikowaniu przyczyn astenii istotne jest wyeliminowanie czynników, które przyczyniają się do jej wstąpienia lub ją podtrzymują. Mogą to być czynniki takie jak przeciążenie emocjonalne, brak odpowiedniej ilości snu, niezdrowa dieta lub nadmierne obciążenie fizyczne.

Profilaktyka i leczenie astenii i przemęczenia

Wprowadzenie zmian w stylu życia, takich jak zdrowa dieta, odpowiednia ilość snu, regularna aktywność fizyczna i techniki zarządzania stresem, może pomóc w redukcji objawów astenii. W przypadku ciągłego zmęczenia spowodowanego przemęczeniem, istotne jest znalezienie równowagi między pracą, obowiązkami domowymi a odpoczynkiem. Leczenie astenii zależy od jej przyczyn i nasilenia objawów. Istnieje kilka możliwości leczenia tego schorzenia. Przede wszystkim leczenie przyczynowe, modyfikacja stylu życia, farmakoterapia i terapia psychologiczna. 

Dbanie o swoje zdrowie jest pomocne w zapobieganiu przemęczenia jak i rozwoju innych chorób takich jak astenia. Przede wszystkim dbajmy o zdrowe odżywianie. Zalecana jest regularna aktywność fizyczna, zdrowa higiena snu, korzystanie z technik relaksacyjnych, unikanie nadmiernego stresu i przeciążenia, odstawienie substancji szkodliwych, przestrzeganie zdrowego trybu życia, niezbędne są również regularne badania kontrolne. 

Dbanie o siebie jak i opieka lekarska może znacząco wpłynąć na jakość życia i zdolność do pełnego funkcjonowania osób dotkniętych astenią. W niektórych przypadkach astenia może być trudna do odróżnienia od przemęczenia. W takich sytuacjach lekarz będzie musiał dokładnie ocenić objawy i wykluczyć inne możliwe przyczyny. Powodzenia!

Autorka: Katarzyna Kwiatkowska-Działak