Skolioza - przyczyny, objawy, leczenie

Skolioza, choć znana jako boczne skrzywienie kręgosłupa, jest wadą postawy, w której dochodzi do nieprawidłowego ułożenia się kręgosłupa w trzech płaszczyznach, w tym do patologicznej rotacji kręgów [1]. Najczęściej rozpoznaje się ją w okresie dojrzewania, jednak może wystąpić już u niemowląt, a z konsekwencjami leczonej lub nieleczonej skoliozy mierzą się także dorośli [2,3].

Jakie są przyczyny skoliozy?

Najczęstszą postacią jest skolioza idiopatyczna. Jej przyczyna jest nieznana i naukowcy nieustannie prowadzą badania, by można było określić czynniki ryzyka i wprowadzić odpowiednią profilaktykę. Rzadziej do skrzywienia kręgosłupa może dojść w związku z wadami wrodzonymi, zespołami genetycznymi, w wyniku urazów lub chorób układu nerwowego i mięśniowego [3, 4].

Skolioza idiopatyczna - kogo najczęściej dotyka i czy można jej zapobiec?

Powszechnie uważa się, iż dziewczynki częściej są dotknięte tym typem skrzywienia kręgosłupa, jednak dane epidemiologiczne pokazują, że skolioza występuje u około 3% dzieci w wieku od 10 do 15 lat z jednakową częstością u obu płci [4]. Natomiast prawdą jest, że u dziewczynek skrzywienie częściej ulega pogorszeniu do stanu, w którym konieczne jest wdrożenie leczenia [4]. 

Nie określono jeszcze czynników ryzyka rozwoju idiopatycznej skoliozy, dlatego nieznane są sposoby zapobiegania tej chorobie. Niemniej, ważne jest jej wczesne wykrycie, by móc wdrożyć leczenie, które często pozwala spowolnić przebieg choroby [5].

Skolioza - objawy i rozpoznanie

Wiesz już, u kogo najczęściej może wystąpić boczne skrzywienie kręgosłupa. Ale na co zwrócić uwagę u Twojego dziecka? W trakcie bilansów zdrowia lekarz ocenia rozwój fizyczny dziecka, natomiast typowe badanie przesiewowe w kierunku skoliozy przeprowadza się u dzieci powyżej 5 roku życia [6]. Jako rodzic masz szansę zauważyć subtelne zmiany w postawie lub sposobie poruszania się, dlatego warto obserwować swoje dziecko i zgłosić się do lekarza w przypadku zaobserwowania objawów takich jak [1, 3, 7]: 

• nierówne ułożenie ramion,
• rotacja jednego z barków do przodu (najczęściej prawego),
• łopatka odstająca od tułowia,
• asymetryczne ułożenie bioder,
• głowa będąca odchylona od osi ciała,
• przechylenie całego ciała na jedną ze stron,
• asymetryczne uwypuklenie klatki piersiowej.

W celu postawienia rozpoznania lekarz ocenia występowanie wyżej wymienionych objawów. Dodatkowo może wykonać test pochyleniowy Adama, w którym ocenia się symetrię klatki piersiowej i okolicy lędźwiowej [6, 8]. Następnie, w celu potwierdzenia skrzywienia kręgosłupa, wykonuje się zdjęcie RTG i, jeżeli zachodzi taka potrzeba, wydaje się skierowanie do specjalisty [4, 6, 8].

Jakie metody leczenia są obecnie dostępne?

W przypadku potwierdzenia diagnozy bocznego skrzywienia kręgosłupa, ważne jest ustalenie celów leczniczych. W przypadku skoliozy są to [8]: 

• cofnięcie, spowolnienie lub zatrzymanie progresji zmian, 
• zapobieganie lub leczenie możliwych powikłań ze strony układu oddechowego,
• zapobieganie lub leczenie zespołów bólowych kręgosłupa,
• poprawa postawy tak, by nie powodowała kompleksów ze względów estetycznych.

Wybór postępowania zależy od nasilenia zmian, wielkości kąta odchylenia bocznego kręgosłupa od osi ciała (kąta Cobba) i stopnia dojrzałości kostnej pacjenta. W przypadku łagodnego skrzywienia zwykle zalecana jest obserwacja i kontrola radiologiczna co 6-12 miesięcy [8]. Gdy skrzywienie jest bardziej zaawansowane lub pogłębia się, wdraża się leczenie z użyciem gorsetu, wtedy też wizyty kontrolne stają się częstsze [8, 9]. Dodatkowo, niektóre placówki medyczne oferują leczenie uzupełniające z użyciem ćwiczeń zaplanowanych specjalnie dla osób ze skoliozą. Mimo że dane na temat skuteczności postępowania fizjoterapeutycznego są sprzeczne, ryzyko szkody jest znikome, a wyniki niektórych badań wskazują na poprawę stanu u osób z łagodnym skrzywieniem, nieprzekraczającym 25 stopni [9, 10]. 

Ostatecznością jest leczenie operacyjne, które znajduje zastosowanie u pacjentów ze znacznym skrzywieniem [9]. Metody z dostępu przedniego i tylnego usztywniające kręgosłup są stosowane od lat. Nowszym sposobem jest implantacja śrub do każdego kręgu (vertebral body tethering), dzięki czemu zachowana jest ruchomość kręgosłupa, a wraz ze wzrostem dziecka dochodzi do zmniejszenia skrzywienia [9]. Pamiętaj, że ostateczną decyzję podejmuje lekarz, dobierając terapię indywidualnie dla każdego pacjenta.

Jak wygląda życie ze skoliozą?

Mimo że dzieci chorujące na skoliozę spełniają przesłanki choroby przewlekłej, zdecydowana większość prowadzi relatywnie normalne życie [11, 12]. Niestety, u części pacjentów mogą pojawić się komplikacje. W przypadku nieleczonej skoliozy może dojść do pogorszenia funkcji płuc i zmniejszenia pojemności oddechowej [13]. Niezależnie od wybranego postępowania, mogą wystąpić zespoły bólowe kręgosłupa [9]. Można im jednak zapobiegać poprzez masaże rozluźniające lub odpowiednie ćwiczenia wzmacniające takie jak pływanie, joga i pilates [14]. Dodatkowo, pacjenci, których nie leczono chirurgicznie, częściej zmagają się z brakiem akceptacji własnego ciała i postrzegają swój stan zdrowia jako gorszy w porównaniu z resztą populacji [2,9]. Z drugiej strony, leczenie chirurgiczne jest związane z kilkumiesięczną przerwą w aktywności fizycznej, a po tym okresie, w przypadku usztywnienia kręgosłupa, należy pamiętać o ewentualnych ograniczeniach i zmianach w mechanice ruchu. Niemniej, co wydaje się najważniejsze, w dorosłości skolioza wiąże się z brakiem lub niewielkimi ograniczeniami [5, 9, 15, 16].

Referencje:

1. https://emedicine.medscape.com/article/1265794-overview#a7 (ostatni dostęp 06.12.2021) 
2. https://emedicine.medscape.com/article/1265794-overview#a2 (ostatni dostęp 06.12.2021) 
3. https://www.aans.org/en/Patients/Neurosurgical-Conditions-and-Treatments/Scoliosis (ostatni dostęp 05.12.2021) 
4. https://www.uptodate.com/contents/adolescent-idiopathic-scoliosis-clinical-features-evaluation-and-diagnosis (ostatni dostęp 05.12.2021) 
5. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/scoliosis/5-facts-about-scoliosis-every-parent-should-know (ostatni dostęp 06.12.2021) 
6. https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/badania-bilansowe/111259,abc-badan-bilansowych-w-pediatrii-bilans-zdrowia-dzieci-w-wieku-5-lat-oraz-dzieci-objetych-rocznym-obowiazkowym-przygotowaniem-przedszkolnym,1 (ostatni dostęp 07.12.2021)
7. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/scoliosis/symptoms-causes/syc-20350716 (ostatni dostęp 06.12.2021) 
8. Negrini S, Donzelli S, Aulisa AG, et al. 2016 SOSORT guidelines: orthopaedic and rehabilitation treatment of idiopathic scoliosis during growth. Scoliosis Spinal Disord. 2018;13:3. Published 2018 Jan 10. doi:10.1186/s13013-017-0145-8 
    (str. 7, 18, 28, 30,
9. https://www.uptodate.com/contents/adolescent-idiopathic-scoliosis-management-and-prognosis?search=Adolescent%20idiopathic%20scoliosis:%20Management%20and%20prognosis&source=search_result&selectedTitle=1~11&usage_type=default&display_rank=1 (ostatni dostęp 06.12.2021) 
10. Liu D, Yang Y, Yu X, Yang J, Xuan X, Yang J, Huang Z. Effects of Specific Exercise Therapy on Adolescent Patients With Idiopathic Scoliosis: A Prospective Controlled Cohort Study. Spine (Phila Pa 1976). 2020 Aug 1;45(15):1039-1046. doi: 10.1097/BRS.0000000000003451. PMID: 32675606; PMCID: PMC7373466.
11. https://www.cdc.gov/chronicdisease/about/index.htm (ostatni dostęp 06.12.2021) 
12. https://www.nhs.uk/conditions/scoliosis/ (ostatni dostęp 06.12.2021) 
13. Weinstein SL. The Natural History of Adolescent Idiopathic Scoliosis. J Pediatr Orthop. 2019 Jul;39(Issue 6, Supplement 1 Suppl 1):S44-S46. doi: 10.1097/BPO.0000000000001350. PMID: 31169647.
14. https://sauk.org.uk/coping-with-scoliosis/pain-management/ (ostatni dostęp 06.12.2021) 
15. Kakar RS, Simpson KJ, DAS BM, Brown CN. Review of Physical Activity Benefits and Potential Considerations for Individuals with Surgical Fusion of Spine for Scoliosis. Int J Exerc Sci. 2017 Mar 1;10(2):166-177. PMID: 28344731; PMCID: PMC5360376.
16. Lehman RA Jr, Kang DG, Lenke LG, Sucato DJ, Bevevino AJ; Spinal Deformity Study Group. Return to sports after surgery to correct adolescent idiopathic scoliosis: a survey of the Spinal Deformity Study Group. Spine J. 2015 May 1;15(5):951-8. doi: 10.1016/j.spinee.2013.06.035. Epub 2013 Oct 5. PMID: 24099682.