Dieta w chorobie Alzheimera

Zalecenia żywieniowe w chorobie Alzheimera

Dieta MIND (skrót od Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay) to plan żywieniowy opracowany na podstawie badań, których celem było obniżenie ryzyka wystąpienia choroby Alzheimera. Według wyników tych badań im dłużej dana osoba stosowała tę specyficzną dietę, tym mniejsze było u niej ryzyko rozwoju choroby. Dieta ta nie tylko pomaga w zapobieganiu chorobom neurologicznym, ale też pozwala utrzymać masę ciała w normie, obniżyć poziom cholesterolu i utrzymać ciśnienie krwi na prawidłowym poziomie. Utrzymanie zdrowia układu krążenia jest także istotnym elementem wspierania leczenia choroby Alzheimera, ponieważ ten sam system naczyń krwionośnych, który pomaga w krążeniu krwi i pracy serca, zaopatruje również mózg.

Dieta MIND zakłada przede wszystkim wysokie spożycie:

• warzyw zielonych,
• orzechów,
• owoców – szczególnie jagodowych,
• produktów zbożowych pełnoziarnistych,
• nasion roślin strączkowych,
• ryb,
• drobiu

przy jednoczesnym ograniczeniu:

• mięsa czerwonego,
• tłuszczów zwierzęcych,
• cukrów.

W diecie tej dozwolony jest, jeśli nie ma innych przeciwskazań zdrowotnych, 1 mały kieliszek czerwonego wina dziennie.

Jakie produkty są zalecane w chorobie Alzheimera?

Podobnie jak w przypadku każdej korzystnej dla zdrowia diety, zaleca się spożywanie dużej ilości warzyw, jednak w tym przypadku ze szczególnym uwzględnieniem zielonych warzyw liściastych, takich jak m.in: jarmuż, szpinak i brokuły. Są one źródłem kwasu foliowego, witamin A (w postaci beta-karotenu), C i E, karotenoidów i flawonoidów – składników, które wpływają na zmniejszenie ryzyka demencji i zaburzeń funkcji poznawczych. Zaleca się uwzględnienie w diecie zielonych warzyw liściastych w ilości co najmniej 6 porcji tygodniowo.

Zgodnie z zaleceniami diety MIND orzechy powinny być spożywane co najmniej 5 razy w tygodniu. Orzechy są niezbędne dla prawidłowej pracy mózgu. Zawierają mnóstwo zdrowych tłuszczów (w tym kwasów tłuszczowych omega-3), niezbędnych dla utrzymania komórek nerwowych w zdrowiu, a także błonnika i przeciwutleniaczy, które pomagają obniżyć poziom cholesterolu i zmniejszyć ryzyko chorób układu krążenia.

W prawidłowo zbilansowanej diecie zalecane są wszystkie owoce, jednak w diecie MIND zaleca się szczególnie owoce jagodowe. Badania wykazały, że jagody, borówki i truskawki zawierają dużo flawonoidów o działaniu antyoksydacyjnym oraz mają korzystny wpływ na funkcje poznawcze i zdrowie mózgu. Powinny być spożywane co najmniej 2 razy w tygodniu.

Tłuste ryby są źródłem kwasów tłuszczowych omega-3, które chronią naczynia krwionośne i wykazują właściwości mogące zmniejszać występowanie stanu zapalnego. Ponadto wykazują działanie zwiększające płynność błon komórkowych, dzięki czemu mogą poprawiać neuroprzekaźnictwo.

Do przygotowania potraw zarówno na ciepło, jak i na zimno zaleca się oliwę z oliwek. Oliwa jest bogata w jednonienasycone kwasy tłuszczowe (MUFA) i oleokantal, przy czym ten ostatni wykazuje właściwości hamujące fibrylizację białka tau w neuronach, tym samym wykazując potencjalne właściwości ochronne w chorobie Alzheimera.

Z napojów zaleca się picie zielonej herbaty, bogatej w antyoksydanty, które wykazują działanie zmniejszające ryzyko wystąpienia zaburzeń funkcji poznawczych.

Choroba Alzheimera - jakich produktów należy unikać?

Osobom cierpiącym na chorobę Alzheimera zaleca się ograniczenie spożycia:

• czerwonego mięsa i jego przetworów;
• fast foodów;
• tłuszczów pochodzenia zwierzęcego;
• tłustych produktów mlecznych takich jak sery topione, żółte;
• żywności z dużą ilością soli, słonych przekąsek oraz
• cukru, słodyczy (batoników, wafelków, herbatników), słodkich napojów.

Tłuste produkty pochodzenia zwierzęcego (smalec, boczek, tłuste wędliny, kiełbasy itp.) zawierają dużo nasyconych kwasów tłuszczowych, które wpływają na wzrost poziomu „złego” cholesterolu LDL. Wysoki poziom cholesterolu LDL może przyczyniać się do pogorszenia kondycji naczyń krwionośnych i zwiększonego ryzyka rozwoju choroby Alzheimera. Chipsy, paluszki, ale też wafelki czy herbatniki są źródłem niekorzystnych dla zdrowia kwasów tłuszczowych trans, które powodują wzrost poziomu cholesterolu LDL, a tym samym zwiększenie ryzyka chorób układu krążenia. Nadmiar cukru w diecie może prowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2, której powikłania mogą zwiększać ryzyko rozwoju choroby Alzheimera.

Przykładowy jadłospis w diecie przy chorobie Alzheimera

ŚNIADANIE

Jajko w koszulce na grzankach z hummusem

Składniki:

Papryka zielona – 140 g (1 sztuka)
Chleb żytni razowy – 90 g (3 kromki)
Jajo kurze całe – 56 g (1 sztuka)
Hummus klasyczny – 40 g (4 łyżeczki)
Kiełki lucerny – 16 g (2 łyżki)

Sposób przygotowania:

1. Chleb posmarować hummusem, nałożyć kiełki. Paprykę pokroić w paski.
2. W wysokim garnuszku zagotować wodę, zrobić wir i w sam środek wbić jajko. Gotować około 2 minut.
3. Jajko wyłożyć na grzanki, podawać z paskami papryki.

II ŚNIADANIE

Bułeczka z białym serem i jagodami

Składniki:

Ser twarogowy półtłusty – 100 g (0,5 opakowania)
Czarne jagody, świeże lub mrożone – 100 g 
Bułka grahamka – 65 g (1 sztuka)

Sposób przygotowania:

1. Bułkę przekroić i na połówkach położyć rozgnieciony widelcem twaróg.
2. Na górę nałożyć świeże jagody lub – w przypadku owoców mrożonych – najpierw podgrzać je 
   w rondelku z odrobiną wody.

OBIAD

Dorsz w pomidorowym pesto z ziemniaczkami i sałatką

Składniki:

Dorsz świeży, filet bez skóry – 100 g (1 porcja)
Ziemniaki – 210 g (3 sztuki)
Pomidorki koktajlowe – 200 g (10 sztuk)
Suszone pomidory (w oleju z ziołami, odsączone) – 30 g (2 sztuki)
Oliwki czarne – 15 g (1 łyżka)
Oliwa z oliwek – 10 g (1 łyżka)
Sok z cytryny – 12 g (2 łyżki) |
Koper ogrodowy – 8 g (1 łyżka)
Czosnek – 5 g (1 ząbek)
Bazylia (świeża) – kilka listków
Tymianek – 4 g (1 łyżeczka)
Pieprz czarny mielony – 1 g (szczypta)

Sposób przygotowania:

1. Filety z dorsza doprawić tymiankiem.
2. Przygotować sałatkę z pomidorków koktajlowych: połowę porcji pomidorków przekroić i wymieszać z pokrojonymi oliwkami, poszarpaną bazylią, łyżeczką oliwy, sokiem z cytryny i szczyptą pieprzu.
3. Zrobić pesto: do rondelka włożyć drugą połowę porcji pomidorków, pomidory suszone, obrany i przepołowiony czosnek. Dusić około 3 minut, następnie dodać bazylię i wszystko zblendować.
4. Zmniejszyć ogień i do pesto włożyć dorsza. Gotować pod przykryciem przez około 5–7 minut. Mniej więcej w połowie gotowania przewrócić filet na drugą stronę.
5. W międzyczasie ugotować ziemniaki i posypać je koperkiem.
6. Dorsza w pesto podawać z ziemniakami i sałatką z pomidorków.

PODWIECZOREK

Pieczone jabłko z jogurtem i płatkami migdałów

Składniki:

Jabłko – 150 g (1 sztuka)
Jogurt naturalny (1,5% tł.) – 120 g (6 łyżek)
Migdały w płatkach – 10 g (1 łyżka)
Cynamon – 2 g (0,5 łyżeczki)

Sposób przygotowania:

1. Jabłko umyć, wydrążyć gniazdo nasienne.
2. Zawinąć w folię aluminiową.
3. Piec około 15–20 minut w piekarniku nagrzanym do temp. około 160 stopni.
4. Podawać z jogurtem naturalnym, posypać cynamonem i płatkami migdałów.

KOLACJA

Zupa krem z bakłażana i papryki z ryżem

Składniki:

Bakłażan – 100 g (0,5 sztuki)
Papryka czerwona – 70 g (0,5 sztuki)
Ciecierzyca (w zalewie) – 100 g (5 łyżek)
Passata pomidorowa (przecier) – 100 g 
Ryż brązowy (suchy) – 45 g (3 łyżki)
Ser typu feta – 25 g (0,5 kawałka)
Oliwa z oliwek – 5 g (1 łyżeczka)
Tymianek – 4 g (1 łyżeczka)
Papryka słodka mielona – 4 g (1 łyżeczka)
Bazylia (świeża) – kilka listków
Sól biała – 1 g (szczypta)
Pieprz czarny mielony – 1 g (szczypta)

Sposób przygotowania:

1. Ryż ugotować zgodnie z instrukcją na opakowaniu.
2. Bakłażana i paprykę umyć, oczyścić, pokroić na kawałki i położyć na blaszce do pieczenia.
3. Warzywa skropić oliwą, przyprawić papryką słodką i tymiankiem, upiec do miękkości. Zdjąć skórkę z papryki.
4. Upieczone warzywa przełożyć do garnka, dodać passatę i przepłukaną pod wodą ciecierzycę, gotować całość do miękkości przez około 15–20 minut. Doprawić solą i pieprzem.
5. Całość zblendować na gładki krem.
6. Zupę przełożyć do miseczki, udekorować świeżymi ziołami i serem feta. Podawać z ugotowanym ryżem.

PODSUMOWANIE JADŁOSPISU

Energia 2000 kcal
Białko 96 g
Tłuszcz 64 g
Nasycone kwasy tłuszczowe 13,5 g
Węglowodany 235 g
Cukry proste 50 g
Cholesterol 298 mg
Błonnik pokarmowy 55 g

dr Katarzyna Wolnicka, mgr Klaudia Wiśniewska

Piśmiennictwo:

1. Morris MC, Tangney CC, Wang Y et al. MIND diet associated with reduced incidence of Alzheimer’s disease. Alzheimers Dement 2015; 11(9): 1007–1014.
2. Luchsinger JA, Mayeux R. Dietary factors and Alzheimer’s disease. Lancet Neurol 2004; 3 (10): 579–587.
3. Morris MC, Evans DA, Bienias JL et al. Consumption of fish and n-3 fatty acids and risk of incident Alzheimer disease. Arch Neurol 2003; 60(7): 940–946.
4. van den Brink AC, Brouwer-Brolsma EM, Berendsen AA et al. The Mediterranean, Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH), and Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay (MIND) Diets Are Associated with Less Cognitive Decline and a Lower Risk of Alzheimer’s Disease – A Review. Adv Nutr 2019; 10(6): 1040–1065.
5. Keenan TD, Agrón E, Mares JA et al. Adherence to a Mediterranean diet and cognitive function in the Age-Related Eye Disease Studies 1 & 2. Alzheimers Dement 2020; 16(6): 831–842.
6. Morris MC, Wang Y, Barnes LL et al. Nutrients and bioactives in green leafy vegetables and cognitive decline: Prospective study. Neurology 2018; 90(3): e214–e222.
7. Devore EE, Kang JH, Breteler MM et al. Dietary intakes of berries and flavonoids in relation to cognitive decline. Ann Neurol 2012; 72(1): 135–143.