Szacowany czas czytania: 7 minut
Białko C-reaktywne – jako marker stanu zapalnego
CRP (białko C-reaktywne) obok m.in. fibrynogenu, ferrytyny, prokalcytoniny, zaliczane jest do białek ostrej fazy. Grupa ta obejmuje białka surowicy krwi, których wzmożona synteza następuje w wyniku odpowiedzi na toczący się proces zapalny. Miejscem syntezy białka C-reaktywnego jest wątroba oraz komórki tłuszczowe. Dynamika wzrostu stężenia CRP jest różnorodna w zależności od przyczyny oraz stanu zdrowia. Nierzadko obserwuje się gwałtowny wzrost poziomu CRP, a w ekstremalnych przypadkach może nastąpić nawet tysiąc krotny wzrost poziomu w przeciągu 24-48 godzin. Wzrost ten może również wyprzedzać pojawienie się objawów klinicznych.
Materiałem do oceny stężenia białka CRP jest krew żylna. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania, najlepiej wykonać je w godzinach porannych, na czczo.
Stężenie prawidłowe wynosi <5mg/l.
Jednakże należy pamiętać, że na jego stężenie ma również wpływ palenie papierosów, wiek, płeć, masa ciała.
Wskazania do wykonania badania obejmują:
- Podejrzenie stanu zapalnego
- Monitorowanie skuteczności leczenia schorzenia, któremu towarzyszy stan zapalny
- Podejrzenie schorzeń sercowo-naczyniowych (hsCRP)
Do najczęstszych przyczyn wzrostu poziomu CRP zaliczamy:
- Infekcje:
Biało CRP stanowi pomocne narzędzie w różnicowaniu etiologii infekcji bakteryjnej/wirusowej. Szacuje się, że istotny wzrost stężenia CRP jest odpowiedzią na infekcje bakteryjne, natomiast nieznacznie podniesione lub prawidłowe stężenie białka C-reaktywnego związane jest z infekcją wirusową. Jednakże należy pamiętać, że w przypadku niektórych wirusów (adenowirusów, wirusa grypy lub cytomegalowirusa) poziom CRP może być znacznie podniesiony. W związku z tym każdorazowo wynik badania w przypadku infekcji powinien być zestawiony z obrazem klinicznym oraz pełnym badaniem fizykalnym pacjenta.
- Ogólnoustrojowych chorobach zapalnych m.in. dna moczanowa, sarkoidoza, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), łuszczycowe zapalenie stawów i.in)
- Stany zapalne układu pokarmowego m.in. nieswoiste zapalenia jelit, ostre zapalenie trzustki
- Zawał mięśnia sercowego
- Stan po urazach
- Stan po rozległych zabiegach operacyjnych
- Nowotwory złośliwe (m.in. szpiczak mnogi, chłoniak ziarniczy i.in)
- Ciąża
- Zakrzepica żył głębokich
Z uwagi na olbrzymi wachlarz schorzeń, w których stężenia białka CRP może być podniesione należy pamiętać o konieczności zestawienia wyniku ze stanem klinicznym oraz badaniem lekarskim. Każdorazowo w przypadki braku infekcji należy przeprowadzić dalszą diagnostykę w celu poszukiwania przyczyn podniesienia poziomu białka C-reaktywnego.
Dodatkowo CRP coraz częściej wykorzystywane jest w kardiologii celem oceny ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych, w tym zawału mięśnia sercowego. W tym celu wykorzystuje się test wysokoczuły tzw. hs-CRP. Jednak marker ten do oceny ryzyka zdarzenia wieńcowego może być wykorzystywany tylko i wyłącznie u osób zdrowych, z uwagi na możliwe wyniki fałszywie dodatnie spowodowane np. infekcją, chorobą przewlekłą.
Obecnie w ośrodkach zdrowia coraz częściej można spotkać szybkie testy CRP (sCRP), których główną zaleta jest prostota wykonania oraz uzyskanie wyniku w przeciągu 2-3 minut. Materiałem biologicznym jest krew włośniczkowa. Niestety badanie nie jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) więc jego cenę musi pokryć pacjent. Badania te stanowią olbrzymie wsparcie w diagnostyce różnicowej infekcji, a także w stanach ostrych np. ból brzucha.
Białko C-reaktywne - najważniejsze informacje
Reasumując, białko C-reaktywne (CRP) jest jednym z podstawowych badań laboratoryjnych zarówno dla schorzeń przewlekłych jak i ostrych. Jest również nieocenionym narzędziem wspomagającym określeniu etiologii infekcji (bakteryjna czy wirusowa), która warunkuje wdrożenie odpowiedniego leczenia, między innymi wprowadzanie lub nie antybiotykoterapii oraz jej racjonalizacji.
Konsultacja: dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas; prof.UMW
Źródła
- Litao MKS, Kamat D. Erythrocyte sedimentation rate and C-reactive protein: how best to use them in clinical practice. Pediatr Ann 2014; 43: 417-420.
- Pietruczuk M, Bartoszko-Tyczkowska A (red.). Diagnostyka laboratoryjna. Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013.
- Dembińska-Kieć A, Naskalski JW, Solnica B. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.
- Joshi A, Perin DP, Gehle A, Nsiah-Kumi PA. Feasibility of using C-reactive protein for point-of-care testing. Technol Heal Care 2013; 21: 233-240.
- Badanie CRP. Jakie są normy CPR? Czy duże stężenie CRP powinno niepokoić? Available online: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/98808,bialko-c-reaktywne-crp (accessed on Dec 12, 2021).