Szacowany czas czytania: 8 minut
Glukoza w ciąży
Glukoza jest cukrem prostym i stanowi główny materiał energetyczne naszego organizmu. Poziom glikemii jest również markerem funkcjonowania metabolizmu węglowodanów w naszym organizmie. Utrzymywanie prawidłowego stężenia jest bardzo istotne, gdyż zarówno niskie jak i wysokie jej stężenie wywiera negatywne skutki dla naszego zdrowia krótko jak i długoterminowe. Szczególną grupą pacjentów narażonych na nieprawidłowy metabolizm węglowodanów są kobiety w ciąży. Jest to również grupa, u której kluczowe jest monitorowanie stężenia oraz utrzymanie go w prawidłowych wartościach. W przypadku kobiet w ciąży wyróżniamy zaburzenia glukozy obejmujące:
a) Cukrzyca ciążowa – jest to nietolerancja węglowodanów, która powstała w trakcie ciąży i ustępuje wraz z jej zakończeniem.
b) Cukrzyca w ciąży – to sytuacja, gdy kobieta chorowała na cukrzycę przed zajściem w ciąże, ale nie była ona wcześniej wykryta. W porównaniu do cukrzycy przedciążowej, która obejmuje rozpoznaną chorobę przed zajściem w ciążę.
Nieprawidłowe stężenia glukozy są czynnikiem ryzyka zarówno dla dziecka jak i matki. Udowodniono, że hiperglikemia u ciężarnych:
- Zwiększa ryzyko zbyt szybkiego wzrostu dziecka, zbyt dużej masy urodzeniowej ( >4kg). Duża masa zwiększa ryzyko występowania powikłań okołoporodowych zarówno dla dziecka jak i matki
- Zwiększa ryzyka niedocukrzenia noworodka zaraz po porodzie – w odpowiedzi na długo utrzymujące się wysokie stężenie cukru organizm dziecka produkuje zwiększoną ilość insuliny (hormonu obniżającego stężenie glukozy) co może powodować przejściowe niedocukrzenie.
- Zwiększone ryzyko wad wrodzonych
- Zwiększa ryzyko hipotrofi wewnątrzmacicznej – sytuacja, gdy dziecko rozwija się zbyt wolno, uzyskało niską masę urodzeniową. Ta sytuacja dotyka głównie kobiet chorujących na cukrzycę od wielu lat, z powikłaniami naczyniowymi co może przyczynić się do zaburzeń rozwoju płodu.
Diagnostyka glukozy w ciąży
W przypadku oznaczenia glukozy wykorzystujemy glikemie na czczo oraz test obciążenia glukozą (OGTT). Badania te wykonywane są z pobrania krwi żylnej.
Glikemia na czczo – jest pojedynczym badaniem, a pacjent musi pozostać na czczo (co najmniej 12-14 godzin bez jedzenia).
Test obciążenia glukozą (krzywa cukrowa/OGTT) – jest kilkuetapowym badaniem. Pacjent zgłasza się do punktu rano, na czczo, po stosowaniu normalnej diety przez co najmniej 3 dni.
Na początku wykonuje się oznaczenie glikemii na czczo z krwi żylnej. Kolejno pacjentka wypija płyn, w którym rozpuszczone jest 75g glukozy. Po upływie 1 i 2 godzin pobierana jest kolejny raz krew żylna celem oznaczenia glikemii.
Dla kobiet, które nie chorowały wcześniej na cukrzyce konieczne są badania przesiewowe. Pierwsze oznaczenie glukozy na czczo powinno odbyć się po pierwszej wizycie u ginekologa, nie później niż w 10 tygodniu ciąży.
Ponadto każda kobieta w ciąży pomiędzy 24-28 tygodniem ciąży powinna mieć wykonany test obciążenia glukozą.
Wyjątek stanowią kobiety z grupy wysokiego ryzyka hiperglikemii w ciąży, u których w początkowym etapie ciąży wykonuje się test obciążenia glukozą.
Do tej grupy zaliczamy:
- Kobiety powyżej 35 roku życia
- Wywiad w kierunku porodu dziecka >4kg
- Urodzenie noworodka z wadą wrodzoną
- Zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie
- Nadwaga/otyłość
- Nadciśnienie tętnicze
- Rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2
- Cukrzyca ciążowa w poprzednich ciążach
- Zespół publicystycznych jajników
Wartości referencyjne dla kobiet ciężarnych różnią się od populacyjnych. W przypadku glikemii na czczo za wynik prawidłowy traktujemy stężenie nie wyższe niż 92mg/dl (dla porównania w populacji wynik ten wynosi 99 mg/dl).
Interpretacja wyników glikemii na czczo:
- Glikemia <92 mg/dl – brak wskazań do dalszej diagnostyki, wykonania testu OGTT w 24-28 tygodniu ciąży, z wyjątkiem grup ryzyka u których bez względu na wynik należy wykonać test OGTT w pierwszym trymestrze ciąży
- Glikemia 92-125 md/dl – wynik nieprawidłowy, jak najszybciej należy wykonać test OGTT
- Glikemia ≥126mg/dl – wynik nieprawidłowy – ponowne oznaczenie glikemii na czczo, dwukrotny pomiar powyżej 126mg/dl umożliwia rozpoznanie cukrzycy w ciąży.
W przypadku OGTT kryterium diagnostyczne cukrzycy ciążowej obejmują:
- W oznaczaniu na czczo 92-125 mg/dl
- Po 1h - ≥180 mg/dl
- Po 2h – 153-199 mg/dl
Jeśli glikemia jest powyżej tych wartości, wtedy rozpoznawana jest cukrzyca ciężarnych.
Każda kobiet, u której w ciąży rozpoznano cukrzycę ciążową powinna wykonać test obciążenia glukozą 6 - 12 tygodni po porodzie oraz oznaczenia glikemii na czczo raz w roku. Przed planowaną kolejną ciążą konieczne jest wykonania testu obciążenia glukozą.
Glukoza w ciąży - najważniejsze informacje
Reasumując pomiar glikemii u ciężarnych jest kluczowy. Pierwsze badanie przesiewowe powinno być wykonane w I trymestrze ciąży i obejmuje pomiar glikemii na czczo lub test obciążenia glukozą w przypadku pacjentek z grupy wysokiego ryzyka. Każda ciężarna musi mieć wykonany test obciążenia glukozą w 24 - 28 tygodniu trwania ciąży. Utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy u ciężarnych jest niezbędne dla prawidłowego rozwoju dziecka.
Konsultacja: dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas; prof. UMW
Bibliografia
- Polskiego, S.; Diabetologicznego, T.; Praktyczna, D.; Diabetologii, K.; Wewnętrznych, C. Zalecenia Kliniczne Dotycz Ce Post Powania u Chorych Na Cukrzyc 2020 Available online: https://ptdiab.pl/images/docs/zalecenia/Zalecenia-PTD_2020_PL.pdf (accessed on 2 July 2022).
- Doustny test obciążenia glukozą Available online: https://www.mp.pl/cukrzyca/lista/92153,doustny-test-obciazenia-glukoza (accessed on 2 July 2022).
- Cukrzyca ciążowa Available online: https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/inne/66438,cukrzyca-ciazowa (accessed on 2 July 2022).
- Wilczyński, J.; Dziatosz, K. Cukrzyca Ciążowa-Ryzyko Dla Matki i Jej Dziecka. Perinatologia, Neonatologia, Ginekologia. 2009, 2, 85–89.