Szacowany czas czytania: 9 minut
Insulinooporność - istotny problem czy modna choroba?
Insulinooporność (nazywana czasami błędnie insulinoodpornością) to stan organizmu, w którym tkanki są mniej wrażliwe na działanie insuliny. Skutkuje to ich upośledzeniem na prawidłowe, fizjologiczne stężenia tego hormonu trzustkowego. Jest to kluczowa składowa wpływająca na powstawanie miażdżycy oraz rozwój chorób metabolicznych, takich jak otyłość czy cukrzyca typu 2 [1, 2]. Wynika to z faktu, że obserwowalnym (choć nie jedynym) skutkiem insulinooporności są nieprawidłowe stężenia glukozy we krwi.
Jak działa insulina?
Insulina to produkowany w trzustce hormon, który odpowiada za regulowanie zużycia i magazynowanie spożytych wraz z jedzeniem składników. Choć jej udział w regulacji metabolizmu obejmuje znacznie więcej procesów, to w ogromnym uproszczeniu można powiedzieć, że odpowiada ona za obniżenie poziomu glukozy we krwi (dlatego stosuje się ją w leczeniu cukrzycy, przede wszystkim typu 1).
Należy jednak pamiętać, że faktycznym celem działania insuliny jest zapewnienie odpowiedniej ilości składników energetycznych poszczególnym komórkom, między innymi mięśniom szkieletowym.
Na insulinooporność mogą wskazywać między innymi:
- zmęczenie (zwłaszcza po spożyciu bogatych w cukry posiłków),
- problemy z chudnięciem i/lub utrzymaniem prawidłowej masy ciała,
- podwyższone stężenie glukozy czy triglicerydów we krwi.
Czy insulinooporność jest wrodzona?
Dokładna patogeneza insulinooporności nie jest znana. Wiadomo jednak, że choć do jej rozwoju mogą predysponować czynniki genetyczne, to znaczący wpływ na jej powszechność ma brak równowagi między ilością energii pozyskiwanej z pożywieniem a jej zużyciem, czyli nadmiar kaloryczny [1].
Choć insulinooporność predysponuje do nadmiernego przybierania na wadze, to należy pamiętać, że tak naprawdę to nadmiar tkanki tłuszczowej spowodowany otyłością jest głównym czynnikiem rozwoju insulinooporności (i nie tylko) [2].
Jak zapobiegać insulinooporności?
Podstawą zarówno zapobiegania, jak i leczenia insulinooporności jest zmiana stylu życia [1]. Stan insulinooporności należy wiązać przede wszystkim z otyłością oraz cukrzycą typu 2 i wykazano, że modyfikacja codziennych nawyków pozwala na osiągnięcie najlepszych rezultatów - zarówno, jeżeli chodzi o prewencję, jak i leczenie wymienionych chorób [1].
Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia, w celu uzyskania znacznych korzyści zdrowotnych, osoby dorosłe powinny uprawiać tygodniowo od 2,5 do 5 godzin umiarkowanej aktywności fizycznej aerobowej lub połowę tego czasu poświęcić na aerobową aktywność fizyczną o dużej intensywności. Oczywiście alternatywnie można łączyć wymienione rodzaje ruchu - kluczowe jest osiągnięcie założonego celu [5]. Warto mieć na uwadze, że każda aktywność fizyczna jest lepsza niż jej brak.
Pamiętaj! Insulinooporność jest efektem otyłości, a nie jej przyczyną. Dbaj o swoje zdrowie, aby zapobiec rozwojowi zespołu metabolicznego!
Poprawa nawyków żywieniowych jest równie istotna. Nawet w przypadku utrzymującej się masy ciała, obserwowane są korzystne efekty metaboliczne wprowadzonej diety [4]. Insulinooporność nie wymaga spożywania “specjalnych” produktów - wystarczy przestrzegać uniwersalnych zaleceń żywieniowych. Zaliczają się do nich między innymi [4]:
- wybieranie posiłków o niskim indeksie glikemicznym (a więc nieprzetworzonych, zawierających cukry złożone - uwalniają one glukozę do krwi znacznie wolniej niż np. słodycze),
- unikanie cukrów prostych, przede wszystkim takich jak fruktoza czy syrop glukozowo-fruktozowy,
- regularne spożywanie niewielkich posiłków,
- spożywanie kwasów omega-3 i omega-6 w odpowiedniej ilości (ten temat poruszamy szerzej w artykule),
- ograniczenie spożycia soli.
Za najzdrowszą dietę uznaje się dietę śródziemnomorską, ale to niejedyna droga. Najważniejsze jest, aby przestrzegać zaleceń żywieniowych, dlatego, jeśli borykasz się z nadmiarowymi kilogramami, warto wybrać się do poradni dietetycznej, w której specjalista pomoże ułożyć dopasowany do Twoich potrzeb jadłospis.
W przypadku leczenia insulinooporności, czasami konieczne jest sięgnięcie po leki przeciwhiperglikemiczne (np. metforminę) - taką potrzebę ujawni tzw. “krzywa cukrowa” (badanie OGTT) i/lub pomiary stężenia insuliny (np. HOMA-IR). Dlatego nie stresuj się, jeśli lekarz nie przepisze Ci żadnych leków - podstawą jest zmiana stylu życia!
Istotny problem, którego nie należy bagatelizować
Podsumowując, choć insulinooporność “zyskuje na popularności” i coraz częściej jej temat jest poruszany w mediach, to samo zaburzenie należy traktować jako istotny problem, który przyczynia się do rozwoju m.in. zespołu metabolicznego.
Niemniej, insulinooporność to nie wyrok i większości jej przykrych konsekwencji można zapobiec poprzez zmianę stylu życia. Przyczyni się to do zmniejszenia ryzyka licznych chorób, nie tylko wymienionych w kontekście zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Dlatego, jeśli obserwujesz u siebie niepokojące objawy, zacznij działać już teraz!
Opracował Paweł Pobudejski
Referencje
- Mastrototaro L, Roden M. Insulin resistance and insulin sensitizing agents. Metabolism. 2021 Dec;125:154892. doi: 10.1016/j.metabol.2021.154892. Epub 2021 Sep 23. PMID: 34563556.
- Lee SH, Park SY, Choi CS. Insulin Resistance: From Mechanisms to Therapeutic Strategies. Diabetes Metab J. 2022 Jan;46(1):15-37. doi: 10.4093/dmj.2021.0280. Epub 2021 Dec 30. PMID: 34965646; PMCID: PMC8831809.
- Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej - Insulinooporność a zespół metaboliczny – charakterystyka i diagnostyka. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/insulinoopornosc-a-zespol-metaboliczny-charakterystyka-i-diagnostyka/ [ostatni dostęp: 15.12.2022 r.]
- Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej - Dieta w przebiegu insulinooporności i zespołu metabolicznego. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-w-przebiegu-insulinoopornosci-i-zespolu-metabolicznego/ [ostatni dostęp: 15.12.2022 r.]
- Wytyczne WHO dotyczące aktywności fizycznej i siedzącego trybu życia: omówienie. https://apps.who.int/iris/handle/10665/341120 [ostatni dostęp: 15.12.2022 r.]