Szacowany czas czytania: 10 minut
Dlaczego otyłość trzeba leczyć?
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, w 2016 roku otyłość dotyczyła ponad 650 milionów dorosłych osób na świecie, czyli więcej niż 13% całej populacji. Należy przy tym podkreślić, że częstość jej występowania na przestrzeni lat 1975-2016 zwiększyła się niemal trzykrotnie, zaś nadwaga i otyłość u dzieci i nastolatków z roku na rok jest coraz częstsza, dotycząc w 2016 roku niemal co piątej osoby nieletniej [1].
Jak wskazują dane GUS-u na 2019 rok, otyłość dotyka blisko 19% Polaków (20% mężczyzn i 18% kobiet). Deklarowana waga Polaków stale rośnie - zbyt duża masa ciała dotyczy ponad 57% populacji Polski, podczas gdy niedowaga niespełna 3% [2].
Co to jest otyłość?
Otyłość, podobnie jak nadwaga, jest definiowana przez WHO jako stan nieprawidłowego lub nadmiernego nagromadzenia tłuszczu, który może szkodzić zdrowiu [1]. Jako otyłość należy rozumieć stan, w którym BMI osoby dorosłej wynosi więcej 30, natomiast o nadwadze mówimy, jeśli wartość tego wskaźnika wynosi więcej niż 25.
Swój wskaźnik BMI (Body Mass Index) możesz obliczyć poprzez podzielenie Twojej masy ciała w kilogramach przez wzrost w metrach podniesiony do kwadratu (masa ciała/(wzrost *wzrost) = BMI w kg/m2). Nadwagę oraz otyłość u dzieci stwierdza się w oparciu o siatki centylowe [1].
Podczas monitorowania otyłości można w praktyce skorzystać także z pomiaru obwodu talii, gdyż więcej tkanki tłuszczowej trzewnej (tj. w okolicy brzucha) niesie za sobą zwiększone ryzyko wystąpienia powikłań wynikających z nadmiernej masy ciała. Otyłość trzewną należy rozpoznać, gdy obwód talii u mężczyzn wynosi 94 cm lub więcej, a u kobiet - 80 cm lub więcej [3].
Jakie są przyczyny otyłości?
Jako przyczynę otyłości należy rozumieć przede wszystkim brak równowagi między spożywanymi kaloriami a wydatkiem energetycznym. W praktyce sprowadza się to najczęściej do nadmiernej podaży kalorii, zwłaszcza wskutek zwiększonego spożycia żywności bogatej w tłuszcze i cukry. W parze z nawykami dietetycznymi idzie malejąca aktywność fizyczna i siedzący tryb życia [1].
Pamiętaj jednak, że na otyłość mają wpływ także czynniki psychologiczne, genetyczne oraz hormonalne [3].
Skutki otyłości
Dlaczego temat “nadprogramowych kilogramów” jest tak istotny? Otyłość jest uwzględniona w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 i jest to choroba przewlekła, która nie wykazuje tendencji do samoistnego ustępowania. Oprócz tego powoduje ona inne choroby i powikłania, prowadząc do inwalidztwa i skrócenia oczekiwanego czasu życia [3].
Nadmierna masa ciała wywiera ogromny wpływ na życie i może mieć negatywne skutki zdrowotne. Otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia między innymi [1, 3]:
- cukrzycy typu 2;
- chorób sercowo-naczyniowych - w tym choroby wieńcowej, zawału serca, nadciśnienia tętniczego czy dyslipidemii;
- schorzeń dotyczących narządu ruchu takich jak choroba zwyrodnieniowa stawów,
- niektórych typów raka;
- zaburzeń hormonalnych prowadzących do bezpłodności;
- występowania bezdechu sennego.
Nadmierna masa ciała wywiera wpływ na wiele aspektów życia, znacznie obniżając jego jakość - nie tylko w aspekcie fizycznym, bowiem otyłość współwystępuje z licznymi zaburzeniami emocjonalnymi, w tym obniżoną samooceną, depresją i zaburzeniami lękowymi [3].
Otyłość jest groźna nie tylko u dorosłych - nie dość, że nadmierna masa ciała u dzieci podwyższa szansę na “nadprogramowe kilogramy” po dorośnięciu, to również zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci i niepełnosprawności w późniejszym życiu [1].
Zapobieganie i leczenie otyłości - to możliwe!
Najważniejsze jest to, że otyłości można nie tylko zapobiegać, ale również ją leczyć. Podstawą postępowania jest tak zwany zdrowy tryb życia, a więc [3]:
- zmniejszenie spożycia kalorii, zwłaszcza tych pochodzących z tłuszczy i cukrów,
- zwiększenie spożycia owoców, warzyw, roślin strączkowych, produktów pełnoziarnistych, owoców,
- aktywność fizyczna - co najmniej 60 minut dziennie u dzieci, 150 minut tygodniowo u dorosłych.
U osób z otyłością należy zwrócić także uwagę na regularne spożywanie 3-5 posiłków dziennie, a także umiarkowaną, najlepiej aerobową aktywność fizyczną o zwiększonej częstości (45-60 minut codziennie) [3].
Jeśli borykasz się z otyłością, to nie krępuj się i zgłoś się do lekarza, który pomoże Ci ustalić dalsze postępowanie - w niektórych przypadkach do zmiany trybu życia dołącza się farmakoterapię lub chirurgię bariatryczną. Nie zapominaj, że to choroba, która powinna być rozpoznawana i leczona.
Referencje:
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight [ostatni dostęp: 28.12.2021 r.]
- Stan zdrowia ludności Polski w 2019 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/zdrowie/zdrowie/stan-zdrowia-ludnosci-polski-w-2019-r-,6,7.html [ostatni dostęp: 28.12.2021 r.]
- Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej oraz Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością, Zasady postępowania w nadwadze i otyłości w praktyce lekarza rodzinnego, Lekarz rodzinny - wydanie specjalne 3/2017