Liszajec zakaźny

Liszajec zakaźny - informacje podstawowe

Liszajec zakaźny (łac.impetigo contagiosa) jest wysoce zaraźliwym powierzchownym bakteryjnym zakażeniem skóry. Liszajec może być wywołany przez Gram dodatnie bakterie Staphylococcus aureus i Streptococcus pyogenes. Wyróżnia się postać pęcherzową oraz przebiegającą bez pęcherzy.

Epidemiologia liszajca zakaźnego

W ostatnich dwóch dekadach głównym czynnikiem etiologicznym liszajca przebiegającego bez pęcherzy stał się gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) – zastępując paciorkowca ropnego (Streptococcus pyogenes). W ciepłym i wilgotnym klimacie nadal może dominować Streptococcus pyogenes. Liszajec pęcherzowy jest wywoływany jedynie przez S. aureus. Liszajec odpowiada za ok. 10% dolegliwości skórnych u dzieci. Liszajec najczęściej występuje u dzieci w wieku 2–5 lat, ale może wystąpić u osób w każdym wieku. Dzieci w wieku poniżej 2 lat stanowią 90% przypadków liszajca pęcherzowego. U dorosłych częściej dotyka mężczyzn. Szczytowa częstość występowania przypada na lato i jesień. Liszajec występuje częściej na obszarach z gorącym, wilgotnym latem i łagodnymi zimami (obszary podzwrotnikowe) lub mokrymi i suchymi porami roku (klimat tropikalny).

Liszajec można sklasyfikować jako pierwotny lub wtórny. Liszajec pierwotny obejmuje nieuszkodzoną wcześniej skórę. Liszajec wtórny występuje w miejscu wcześniejszej rany skóry. Urazy, drobne skaleczenia, ukąszenia owadów, atopowe zapalenie skóry, oparzenia i ospa wietrzna powodują uszkodzenia skóry, które mogą prowadzić do liszajca wtórnego. Po pojawieniu się zmian skórnych o typie liszajca bardzo często dochodzi do przeniesienia ich w inne miejsca. Niedożywienie, immunosupresja, uczęszczanie do przedszkola, przeludnienie, cukrzyca i zła higiena zwiększają podatność na liszajec.

Objawy liszajca zakaźnego

Liszajec pęcherzowy rozpoczyna się od małych pęcherzyków, których błona zewnętrzna z czasem staje się bardzo delikatna i wiotka. Pęcherze zawierają przezroczysty lub żółty płyn, którego wygląd się zmienia i który przechodzi od przezroczystego do ropnego lub ciemnieje. Zwykle zmiany nie są zaczerwienione i nie swędzą. Po pęknięciu pęcherza pozostaje zaczerwieniona powierzchnia z łuszczącym się brzegiem. Liszajec pęcherzowy nie tworzy miodowej skórki. Zwykle występuje na skórze tułowia oraz kończyn, jak również w okolicach wyprzeniowych (np. okolica krocza, pod pachami).

Liszajec przebiegający bez pęcherzy może zaczynać się od pęcherzyka lub krosty. Liczne pęcherzyki często łączą się i pękają, po czym ropny wysięk tworzy charakterystyczną miodową skórkę. Zmiany mogą mieć nawet do 2 cm średnicy i mogą im towarzyszyć rumień, powiększenie węzłów chłonnych oraz świąd. Zmiany zwykle lokalizują się w obrębie okolic ciała eksponowanych na działanie czynników środowiskowych (twarz lub kończyny).

Diagnostyka liszajca zakaźnego

Zazwyczaj liszajec diagnozuje się na podstawie wyglądu zmian (badanie fizykalne). Testy laboratoryjne nie są potrzebne.

W diagnostyce różnicowej trzeba wziąć pod uwagę:

• atopowe zapalenie skóry,
• świerzb,
• kontaktowe zapalenie skóry,
• opryszczkę zwykłą,
• kandydozę,
• ospę wietrzną.

Leczenie liszajca zakaźnego

Leczenie antybiotykami – tak doustne, jak i miejscowe – powinno być ukierunkowane zarówno na paciorkowce grupy A, jak i S. aureus. W przypadku liszajca miejscowego, niepowikłanego, niepęcherzowego leczeniem z wyboru jest sama terapia miejscowa. Skórę należy umyć wodą z mydłem przed zastosowaniem miejscowej antybiotykoterapii. Leczeniem z wyboru są mupirocyna, retapamulina i kwas fusydowy. Antybiotyki ogólnoustrojowe należy stosować we wszystkich przypadkach liszajca pęcherzowego oraz w przypadkach liszajca niepęcherzowego z więcej niż pięcioma zmianami, zajęciem tkanek głębokich, objawami zakażenia układowego, powiększeniem węzłów chłonnych lub zmianami w jamie ustnej. Leczenie ogólnoustrojowe, niekiedy z hospitalizacją, może być konieczne w przypadku najmłodszych dzieci: noworodków i niemowląt.

Chorzy z liszajcem powinni dbać o higienę osobistą. Ważne jest, aby myć ręce, prać bieliznę i ubrania oraz czyścić dotknięte obszary, które mogły mieć kontakt z zakażonymi miejscami. Ranki można przykryć bandażem, aby zapobiec rozniesieniu zmian.

Bez leczenia infekcja goi się w 14–21 dni, a z leczeniem – ok. 10 dni. Około 20% przypadków ustępuje samoistnie.

Powikłania liszajca zakaźnego

Blizny pojawiają się rzadko, ale u niektórych pacjentów mogą wystąpić zmiany pigmentacyjne. U noworodków z liszajcem może dojść do rozwoju zapalenia opon mózgowych. Rzadkim powikłaniem po liszajcu jest ostre popaciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek, które występuje 2–3 tygodnie po zakażeniu skóry.

Piśmiennictwo

1. Centers for Disease Control and Prevention. Impetigo. Online: https://www.cdc.gov/groupastrep/diseases-hcp/impetigo.html.
2. Geria AN, Schwarz RA. Aktualne informacje dotyczące liszajca: nowe wyzwanie w erze metycylinooporności. Dermatol Dypl 2010; 1(6): 42–49.
3. Nardi NM, Schaefer TJ. Impetigo. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022. Online: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430974/.