Łagodny przerost prostaty

Łagodny przerost prostaty – informacje podstawowe

Łagodny przerost prostaty, zwany także rozrostem gruczołu krokowego, to schorzenie powszechnie występujące u starszych mężczyzn. Objawy tej choroby wynikają z nadmiernego rozrostu prostaty, który powoduje ucisk na drogi moczowe i zaburza odpływ moczu. Przerost prostaty, będący częścią naturalnego procesu starzenia, wymaga leczenia farmakologicznego w celu zahamowania dalszego rozrostu narządu.

Przyczyny łagodnego przerostu prostaty

Gruczoł krokowy (prostata) jest częścią męskich narządów płciowych. Znajduje się tuż pod pęcherzem moczowym, a wychodząca z pęcherza cewka moczowa przebiega przez środek prostaty. Podstawową funkcją tego gruczołu jest produkcja specjalnego płynu, który wchodzi w skład nasienia. Gruczoł krokowy powiększa się w 2 okresach. W okresie pokwitania przybiera rozmiar zbliżony do wielkości kasztana i taki pozostaje przez kolejne 20–30 lat. Następnie, około 40. roku życia, prostata zaczyna ponownie rosnąć – to właśnie na tym drugim etapie następuje łagodny rozrost gruczołu krokowego. Sam przerost nie jest chorobą samą w sobie, może wynikać z niego jednak szereg dolegliwości, które sprawiają, że rozrost prostaty wymaga leczenia celem ograniczenia objawów u pacjenta.

Objawy łagodnego przerostu prostaty

Objawy łagodnego przerostu prostaty to przede wszystkim zaburzenia związane z oddawaniem moczu. Wynikają one ze wspomnianej wcześniej lokalizacji gruczołu krokowego, który okala cewkę moczową. Rosnący gruczoł krokowy może wywierać ucisk na cewkę moczową, a przez to zaburzać prawidłowy przepływ moczu. W skrajnych przypadkach nasilony rozrost gruczołu krokowego może całkowicie uniemożliwić odpływ moczu, co skutkuje gwałtownymi powikłaniami.

Do najczęściej spotykanych objawów łagodnego przerostu prostaty zalicza się:

• częstomocz dzienny i nocny (nykturia);
• parcie na mocz;
• nietrzymanie moczu z parcia;
• wykapywanie moczu po mikcji;
• osłabienie strumienia moczu;
• wydłużenie czasu oddawania moczu;
• oddawanie moczu z wysiłkiem;
• uczucie zalegania moczu w pęcherzu po mikcji, niepełnego opróżnienia pęcherza.

Zaleganie moczu w pęcherzu może sprzyjać zakażeniom układu moczowego.

Diagnostyka łagodnego przerostu prostaty

Diagnostyka obejmuje wywiad medyczny oraz badanie per rectum (przez odbytnicę), podczas którego lekarz ocenia wielkość gruczołu. Zastosowanie ultrasonografii (USG) pozwala na określenie objętości prostaty. Istotnym badaniem jest także oznaczenie poziomu PSA (ang. prostate specific antigen) w surowicy krwi, ponieważ jego wysoki poziom może sugerować raka prostaty. W razie wątpliwości wykonuje się biopsję gruczołu krokowego.

Leczenie łagodnego przerostu prostaty

Celem leczenia łagodnego przerostu prostaty jest wyeliminowanie lub złagodzenie objawów oraz zapobieżenie niekorzystnym następstwom i powikłaniom choroby.

Większość chorych stanowią pacjenci, którzy wymagają jedynie obserwacji, oraz ci, u których występują wskazania do leczenia farmakologicznego. 

Najczęściej stosowanymi lekami hamującymi rozrost i zmniejszającymi dolegliwości są α-blokery (doksazosyna, alfuzosyna, tamsulozyna). Leki te działają rozluźniająco na mięśnie gładkie gruczołu krokowego i pęcherza moczowego, ułatwiając oddawanie moczu. W przypadku ich stosowania poprawa może być odczuwalna już po kilku dniach, jednak pełny efekt występuje po około 4–6 tygodniach. Drugą grupą stosowanych leków są preparaty blokujące hormony, takie jak finasteryd, które znacznie zmniejszają wielkość prostaty. Efekt działania finasterydu zwykle widoczny jest po około 6 miesiącach leczenia. Obie grupy leków często stosuje się łącznie, co potęguje skuteczność terapii.

Istnieje wiele reklamowanych, dostępnych bez recepty roślinnych preparatów stosowanych w przeroście prostaty, jednak brak jest solidnych dowodów naukowych na ich skuteczność. Nie należy ich stosować zamiast leków zaleconych przez lekarza, mogą mieć one jedynie działanie wspomagające terapię. Najlepsze wyniki w badaniach klinicznych uzyskano dla preparatów zawierających wyciąg z palmy sabałowej.

Leczenie farmakologiczne w większości przypadków zatrzymuje postęp łagodnego rozrostu prostaty, zanim interwencja chirurgiczna (w najbardziej zaawansowanej postaci – usunięcie gruczołu) stanie się koniecznością.

Leczenie chirurgiczne łagodnego przerostu prostaty

Wskazania do leczenia chirurgicznego są trudne do jednoznacznego określenia, jednak istnieją wskazania bezwzględne. Należą do nich:

• nawracające zatrzymanie moczu (niemożność samodzielnego oddania moczu po co najmniej 1 próbie usunięcia cewnika z pęcherza);
• nawracający krwiomocz, będący wynikiem przerostu gruczołu krokowego;
• kamica pęcherza moczowego;
• rozległe uchyłki pęcherza;
• nawracające zakażenie układu moczowego, spowodowane zaleganiem moczu w pęcherzu po mikcji;
• niewydolność nerek, wynikająca ze zmian wtórnych w górnych drogach moczowych.

Złotym standardem w leczeniu zabiegowym jest przezcewkowa elektroresekcja gruczołu krokowego (TURP). Do innych metod leczenia chirurgicznego należą: otwarta operacja przezpęcherzowa (adenomektomia), termoterapia, krioterapia oraz zabiegi z użyciem lasera.

Powikłania łagodnego przerostu prostaty

Do powikłań łagodnego przerostu gruczołu krokowego należą przede wszystkim objawy związane z zaleganiem moczu w pęcherzu moczowym. Wśród nich znajdują się:

• zakażenia dróg moczowych o różnym stopniu nasilenia;
• kamica moczowa;
• w skrajnych przypadkach nefropatia zaporowa, czyli uszkodzenie nerek spowodowane zaburzonym odpływem moczu.

Ostrym powikłaniem łagodnego przerostu gruczołu krokowego może być nagłe zatrzymanie moczu – pacjent mimo silnej potrzeby nie jest w stanie oddać moczu. Wówczas pojawiają się dolegliwości bólowe w podbrzuszu, a obwód brzucha się zwiększa. Brak możliwości oddania moczu prowadzi do skrajnego dyskomfortu i stanowi poważne zagrożenie zdrowotne.

Piśmiennictwo:

1. Pastewka K. Łagodny rozrost gruczołu krokowego. Czytelnia Medyczna. https://www.czytelniamedyczna.pl/4835,agodny-rozrost-gruczou-krokowego.html [dostęp z dnia 12.11.2024 r.].
2. Wolski Z. Skojarzone leczenie farmakologiczne objawów z dolnego odcinka dróg moczowych u mężczyzn z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego. Przegl Urol 2009; 54(2).
3. Sosnowski M. Postępy w diagnostyce i terapii w urologii – farmakologiczne leczenie łagodnego rozrostu stercza. Przew Lek 2010; 13(2): 58–62.
4. Koźmińska E. Leczenie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Medycyna Po Dyplomie 02/2017. https://podyplomie.pl/medycyna/25833,leczenie-lagodnego-rozrostu-gruczolu-krokowego [dostęp z dnia 12.11.2024 r.].