Ostroga piętowa

Ostroga piętowa - informacje podstawowe

Ostrogi kości piętowej to kościste wyrostki o różnej wielkości obecne na kości piętowej. Istnieją dwa rodzaje ostrogi piętowej w zależności od ich lokalizacji. Na grzbietowej powierzchni kości piętowej powstaje ostroga grzbietowa, a na powierzchni podeszwowej ostroga piętowa podeszwowa. Najczęściej mianem ostrogi piętowej określamy ostrogę podeszwową, która daje objawy pod postacią dolegliwości bólowych pięty.

Przyczyny ostrogi piętowej

Ostrogi piętowe występują u 45–85% osób z zapaleniem powięzi podeszwowej. Zapalenie to może być spowodowane mechanicznym przeciążeniem rozcięgna podeszwowego. Powtarzający się uraz spowodowany uderzaniem piętą o podłoże hamuje reakcję naprawczą i skutkuje przewlekłym stanem zapalnym powięzi. Dochodzi do przebudowy, zwłóknienia, a nawet kostnienia w punkcie przyczepu powięzi na kości piętowej. 

Otyłość jest bezpośrednim czynnikiem sprawczym rozwoju ostrogi piętowej. Może mieć to związek ze zwiększonym naciskiem pionowym, który występuje podczas chodu u osoby otyłej. Również napięcie rozcięgna podeszwowego wzrasta, gdy przyśrodkowy łuk podłużny stopy jest obniżony, co obserwuje się w otyłości. 

Ostrogi piętowe częściej występują u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów, zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa i reaktywnym zapaleniem stawów. 

Częstość występowania ostrogi piętowej wzrasta w starszych grupach wiekowych. Można to tłumaczyć zmianą wzorca chodu. Chód osób starszych charakteryzuje się dłuższym czasem kontaktu pięty z podłożem wraz ze zmniejszoną długością kroku. Drugim powodem mogą być procesy normalnego starzenia, z ogólną tendencją do kostnienia więzadeł, takich jak więzadło podeszwowe długie i ścięgna w miejscach, w których przyczepiają się do kości.

Obserwuje się większą częstość występowania ostrogi piętowej wśród kobiet w młodszych grupach wiekowych, co może wynikać ze zmiany biomechaniki stopy związanej z noszeniem butów na wysokim obcasie. Różnic tych nie odnotowuje się wśród ludzi starszych – częstość występowania choroby u kobiet i mężczyzn jest porównywalna.

Kolejną przyczyną powstawania ostrogi piętowej może być nieprawidłowa statyka stopy, w której dochodzi do nadmiernej pronacji stopy, niższego nachylenia kości piętowej, a pacjenci na ogół mają płaskostopie.

W teorii genetycznej zwraca się uwagę, że niektórzy ludzie mają dziedziczną predyspozycję do tworzenia nowej kości w odpowiedzi na mechaniczne mikrourazy.

Epidemiologia ostrogi piętowej

Ostroga piętowa występuje w populacji ogólnej u ok. 15% osób, częściej u osób starszych, z nadwagą, z bólem pięty, zapaleniem rozcięgna podeszwowego, artretyzmem i nieprawidłową biomechaniką stopy. Częstość występowania ostrogi piętowej u osób z chorobą zwyrodnieniową stawów sięga nawet 80%, a u pacjentów reumatologicznych 72%. Również osoby z ostrogą piętową są 3–10 razy bardziej narażone na chorobę zwyrodnieniową stawów niż normalna populacja, a 92% osób z ostrogą piętową ma osteofity w innych punktach ciała. 

Objawy ostrogi piętowej

Głównym objawem ostrogi piętowej jest ból pięty o nasileniu od umiarkowanego do znacznego . Ból dotyczy przede wszystkim strony podeszwowej pięty. Może on być spowodowany trzema głównymi czynnikami. Pierwsze źródło ma pochodzenie kostne, takie jak złamania przeciążeniowe kości piętowej i stany zapalne. Drugi czynnik związany jest z patologią tkanek miękkich, taką jak zanik tkanki tłuszczowej stopy, uszkodzenie rozcięgna podeszwowego i zapalenie rozcięgna podeszwowego. W trzecim przypadku ból pięty może być wywołany przyczynami nerwowymi, takimi jak ucisk nerwów.

Pacjenci z ostrogą piętową i zapaleniem rozcięgna podeszwowego zgłaszają zazwyczaj ból wczesnoporanny, ustępujący w miarę chodzenia. Pacjenci z atrofią poduszek stóp odczuwają intensywny, silny ból, mrowienie, pieczenie i zimno. Ból zwykle nasila się po długich spacerach, zwłaszcza w nocy lub po pracy podczas odpoczynku. Pojawia się również podczas zgięcia grzbietowego stawu skokowego zwłaszcza u pacjentów z płaskostopiem.

Leczenie ostrogi piętowej

Leczenie powinno być kompleksowe i obejmować farmakoterapię oraz fizjoterapię. Leczenie chirurgiczne włącza się w przypadku niepowodzenia leczenia zachowawczego prowadzonego przynajmniej 12 miesięcy.

Leczenie farmakologiczne obejmuje doustne i miejscowe niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, miejscowe iniekcje sterydowe, znieczulenie miejscowe.

Wśród zabiegów fizykalnych wyróżnia się:

• terapię pozaustrojową falą uderzeniową radialną (RSWT) i skupioną (ESWT); 
• terapię falą ultradźwiękową;
• krioterapię;
• terapię niskoenergetycznym promieniowaniem laserowym;
• terapię promieniowaniem laserowym o wysokiej intensywności (HILT). 

Stosuje się również fonoforezę, czyli wprowadzanie leku przeciwzapalnego i przeciwbólowego w głąb ciała za pomocą ultradźwięków. Skuteczna jest także metoda Cryoultrasound, która opiera się na synergicznym działaniu dwóch połączonych ze sobą technologii: krioterapii i ultradźwięków. Wśród metod fizjoterapii dobre efekty przynosi manualne rozciąganie mięśnia brzuchatego łydki i mięśnia płaszczkowatego. Wskazane jest noszenie zmodyfikowanego obuwia z silikonowymi wkładkami.

Również napromienianie tkanek niskimi dawkami promieniowania rentgenowskiego, tj. radioterapia niskodawkowa, jest bezpieczną i skuteczną metodą leczenia pacjentów z bolesnymi ostrogami podeszwowymi kości piętowej.

Artroskopowe leczenie zespołu ostrogi piętowej stanowi skuteczną i oszczędzającą tkankę metodę leczenia chirurgicznego. Podczas zabiegu wykonuje się endoskopową resekcję ostrogi kości piętowej. 

W przypadku współistniejącego zapalenia powięzi podeszwowej spowodowanego ostrogą piętową przeprowadza się również endoskopową resekcję powięzi podeszwowej.

Profilaktyka ostrogi piętowej

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia ostrogi piętowej, a także w prewencji wtórnej zaleca się przenoszenie ciężaru ciała na kości przodostopia w trakcie chodzenia, czyli odciążanie pięty. Obuwie powinno być elastyczne i mieć grubszą, miękką podeszwę. Dobrze sprawdzają się też wkładki żelowe przyklejane pod pięty. Duże znaczenie ma utrzymywanie prawidłowej masy ciała, gdyż nadwaga i otyłość są czynnikami predysponującymi do wystąpienia choroby. Należy również unikać przeciążenia stóp, zwłaszcza długotrwałego stania. Korzystnie działa codzienny masaż stóp oraz naprzemiennie ciepłe i chłodne natryski.

Piśmiennictwo

1. Badil Güloğlu S, Yalçın Ü. Comparison of effects of low-level laser therapy and extracorporeal shock wave therapy in calcaneal spur treatment: A prospective, randomized, clinical study. Turk J Phys Med Rehabil 2021; 67(2): 218–224. 
2. Kirkpatrick J, Yassaie O, Mirjalili SA. The plantar calcaneal spur: a review of anatomy, histology, etiology and key associations. J Anat 2017; 230(6): 743–751. 
3. Kociuga N i wsp. Postępowanie fizjoterapeutyczne w objawowym leczeniu ostrogi piętowej. Wiad Lek 2016; 69(6): 758–764.
4. Ribeiro AP, de Souza BL, João SMA. Effectiveness of mechanical treatment with customized insole and minimalist flexible footwear for women with calcaneal spur: randomized controlled trial. BMC Musculoskelet Disord 2022; 23(1): 773. 
5. Rudat V i wsp. Long-term effect and prognostic factors of a low-dose radiotherapy of painful plantar calcaneal spurs: A retrospective unicenter study. Strahlenther Onkol 2021; 197(10): 876–884. 
6. Şah V i wsp. Comparison between radial and focused types of extracorporeal shock-wave therapy in plantar calcaneal spur: A randomised sham-controlled trial. Phys Sportsmed 2022. 
7. Stropek S, Dvorák M. Arthroscopic treatment for calcaneal spur syndrome. Acta Chir Orthop Traumatol Cech 2008; 75(5): 363–368.
8. Uysal B i wsp. Role of radiotherapy in the management of heel spur. Eur J Orthop Surg Traumatol 2015; 25(2): 387–389. 
9. Velagala VR i wsp. Calcaneal Spurs: A Potentially Debilitating Disorder. Cureus 2022; 14(8): e28497.