Zapalenie brzegów powiek (blepharitis)

Zapalenie brzegów powiek - epidemiologia

Zapalenie brzegów powiek występuje dość często (w badaniach przesiewowych stwierdzono, że niemal 50% pacjentów okulistycznych miało objawy blepharitis), zwykle obuocznie, dotyka zarówno dorosłych, jak i dzieci, bez względu na płeć. Niektóre postacie tej choroby występują głównie u kobiet (jak gronkowcowe zapalenie brzegów powiek – 80% przypadków dotyczy osób płci żeńskiej).

Jest to choroba wymagająca leczenia, często także ogólnego, a efekty terapii, w zależności od przyczyny zachorowania, są bardzo dobre.

Podział zapaleń brzegów powiek

Zapalenia brzegów powiek dzielimy na:

• przednie – zaczerwienienie, opuchnięcie i widoczne objawy dotyczą brzegu powieki w okolicy rzęs;
• tylne – dotyczy wewnętrznej powierzchni brzegu powieki i wiąże się z nieprawidłowym funkcjonowaniem gruczołów łojowych Meiboma, produkujących i wydzielających lipidy, które natłuszczają powieki i powierzchnię oka oraz zapobiegają parowaniu łez.

Objawy zapalenia brzegów powiek

Do głównych objawów zapalenia brzegów powiek zaliczamy:

• swędzenie oczu i konieczność stałego pocierania powiek,
• opuchnięcie i zaczerwienienie brzegów powiek,
• łuszczącą się skórę na linii rzęs,
• uczucie pieczenia,
• sklejanie się powiek,
• częstsze mruganie,
• uczucie suchego oka lub przeciwnie – nadmierne łzawienie,
• zamglone widzenie,
• nadmierną wrażliwość na światło,
• częste wypadanie rzęs.

Przyczyny zapalenia brzegów powiek

Chorobę najczęściej wywołuje obecność bakterii powodujących stan zapalny, ale w wielu przypadkach przyczyny mogą być złożone.

Najczęstsze przyczyny przedniego zapalenia brzegów powiek:

• trądzik różowaty – przewlekła choroba całej skóry twarzy, powodująca zaczerwienienie i zapalne zmiany grudkowo-krostkowe, zmiany na powiekach, często o podłożu gronkowcowym;
• alergie – uczulenie na krople okulistyczne, płyny do soczewek kontaktowych lub kosmetyki;
• łojotokowe zapalenie skóry – stany zapalne powiek mogą być związane z obecnością łuszczącej się skóry na twarzy lub w bezpośrednim sąsiedztwie rzęs;
• zespół suchego oka – brak ochrony antybakteryjnej filmu łzowego może powodować zaleganie bakterii i ich namnażanie się;
• pasożyty – nużeniec lub wszy bazujące u nasady rzęs mogą blokować gruczoły przyrzęsowe i powodować stan zapalny.

Najczęstsze przyczyny tylnego zapalenia brzegów powiek:

• dysfunkcja gruczołów Meiboma – nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołów Meiboma powoduje nasilający się zespół suchego oka, a w konsekwencji – zaleganie i namnażanie się bakterii;
• trądzik różowaty – zapalenia brzegów powiek ze skłonnością do występowania gradówek;
• łojotokowe zapalenie skóry – nadkażenia bakteryjne skutkujące częstym występowaniem gradówek.

Diagnostyka zapalenia brzegów powiek

Aby właściwie ocenić przyczynę zapalenia brzegów powiek, należy przeprowadzić następujące badania:

• dokładny wywiad dotyczący objawów, czasu trwania schorzenia oraz obecności ogólnych chorób towarzyszących;
• badanie brzegów powiek w biomikroskopie (lampie szczelinowej) – podczas badania okulistycznego pozwala ono ocenić stopień zaczerwienienia i obrzęku powiek, stwierdzić obecność łuszczącej się skóry, wydzieliny ropnej, zaczopowanych gruczołów przyrzęsowych czy kolonii nużeńca;
• posiew z brzegów powiek i worka spojówkowego celem oceny kolonii bakteryjnych i wykonania antybiogramu;
• test wydzielania łez – ocena zespołu suchego oka;
• ocena rzęs pod mikroskopem – potwierdza wstępne rozpoznanie obecności nużeńca;
• w szczególnych przypadkach (zmiany podejrzane o raka skóry lub inne nieprawidłowości) – biopsja cienkoigłowa brzegów powiek.

Leczenie zapalenia brzegów powiek

Należy podkreślić, że właściwe leczenie poprzedzone dokładnym badaniem okulistycznym i celowane w przyczynę zapaleń jest jedyną skuteczną metodą poradzenia sobie z problemem.

Istnieje szereg leków dostępnych na receptę, m.in.:

• Antybiotyki – najczęściej pod postacią maści, zalecane przez lekarza po dokładnym określeniu przyczyny zapalenia brzegów powiek. Maści stosowane są na brzeg powieki górnej i dolnej, a w przypadku zapaleń tylnych także do worka spojówkowego (pod powiekę dolną). W przypadkach tylnych zapaleń brzegów powiek leczenie obejmuje również antybiotyki pod postacią kropli.
• Leki przeciwzapalne – najczęściej sterydy w maści lub w kroplach. Znoszą one przewlekły stan zapalny, ograniczają obrzęk powiek i zmniejszają zaczerwienienie. Sterydoterapia miejscowa jest często łączona z antybiotykoterapią.
• Leki immunomodulujące – najczęściej cyklosporyna w kroplach, mogą być zalecane w przypadkach tylnego blepharitis wywołanego przewlekłą reakcją immunologiczną na dany czynnik.

Leczenie schorzenia ogólnego mogącego być przyczyną zapalenia brzegów powiek, jak trądzik różowaty czy łojotokowe zapalenie skóry, jest niezmiernie ważne i powinno być prowadzone we współpracy z dermatologiem.

Powikłania zapalenia brzegów powiek

Najczęstsze powikłania zapalenia brzegów powiek to:

• gradówka – najczęstsza przyczyna nawrotowych, przewlekłych zapaleń tylnych brzegów powiek; jest to bolesne przy dotyku, początkowo swędzące zgrubienie, wyczuwalne palcem pod górną lub dolną powieką;
• wrzód rogówki – bolesne schorzenie często powodujące zaburzenia widzenia; występuje rzadko w następstwie nieleczonych przewlekłych zapaleń powiek;
• stale zaczerwienione oczy – chroniczny stan zapalny powodujący zaczerwienienie (zaróżowienie oczu), często połączony z bólem lub dyskomfortem;
• jęczmień – bolesny, czerwony guzek pomiędzy rzęsami z zaczerwienieniem wokół;
• zespół suchego oka lub nadmierne łzawienie.

Zasady higieny brzegów powiek. Jak mogę sobie pomóc?

Wiele z nawyków i zachowań pacjenta może być przyczyną zapalenia brzegów powiek. Kondycja skóry powiek, oka i okolicy powiek ma duże znaczenie w zapobieganiu zapaleniom brzegów powiek.

Pamiętaj!

• Utrzymuj ręce i twarz w czystości. Jeśli nie masz pewności, czy Twoje ręce są czyste – nie dotykaj twarzy i oczu, nie pocieraj powiek.
• Po użyciu chusteczki do wytarcia nosa nie dotykaj nią oczu.
• Zmywaj makijaż przed pójściem spać.
• Jeśli czujesz dyskomfort podczas noszenia soczewek kontaktowych, załóż okulary do czasu wyjaśnienia problemu u okulisty.
• W przypadkach nawracających zapaleń brzegów powiek stosuj suche ciepłe okłady na powieki (w sprzedaży dostępne są specjalne poduszki rozgrzewające).
• Aby dokładnie oczyścić brzegi powiek, możesz stosować przemywanie linii rzęs roztworem szamponu dla dzieci i przegotowanej wody w stosunku 1:1.
• W przypadku nadmiernego łzawienia wycieraj łzy czystą chusteczką, najlepiej jednorazową.

Piśmiennictwo

1. Kaercher T, Brewitt H. Blepharitis. Ophthalmologe 2004; 101(11): 1135–47.
2. Navel V i wsp. Efficacy of treatment for Demodex blepharitis: a systemic review and meta-analysis. Ocul Surf 2019; 17(4): 655–669.
3. Brook A, Zalidis S. Blepharitis. Br J Gen Pract. 1998; 48(426): 923-4.
4. Karaszewski M i wsp. Zapalenia powiek – wszechstronne spojrzenie na powszechne schorzenie. OpthaTherapy 2020; 7(3): 192–202.
5. Duncan K, Jeng BH. Medical management of blepharitis. Curr Opin Ophthalmol 2015; 26(4): 289–294.
6. Lindsley K i wsp. Interventions for chronic blepharitis. Cochrane Database Syst Rev 2012.
7. Vernhardsdottir RR i wsp. Antibiotic treatment for dry eye disease related to meibomian gland dysfunction and blepharitis – A review. Ocul Surf 2022; 26(4): 211–221.