Nowotwór złośliwy żołądka

Nowotwór złośliwy żołądka - informacje podstawowe

Najczęstszym nowotworem złośliwym żołądka jest gruczolakorak, inaczej rak żołądka. Wywodzi się on z komórek błony śluzowej wyścielającej żołądek. Inne, rzadsze nowotwory żołądka to: chłoniaki, guzy neuroendokrynne, mięsaki czy guzy podścieliska przewodu pokarmowego (GIST). 

Rak żołądka częściej dotyka mężczyzn. Istnieje wiele potencjalnych czynników środowiskowych wpływających na rozwój raka żołądka, m.in.:

• nieodpowiednia dieta (bogata w sól oraz produkty konserwowane i wędzone, a uboga w świeże owoce i warzywa)
• palenie tytoniu (aż 2-krotny wzrost ryzyka)
• niski status socjoekonomiczny
• narażenie na czynniki chemiczne (górnicy, hutnicy, pracownicy przemysłu gumowego).

Do stanów, które predysponują do rozwoju choroby, należą: 

• stan po częściowej resekcji żołądka
• grupa krwi A
• polipy gruczolakowe żołądka 
• zakażenie Helicobacter pylori (bakteria ta jest przyczyną wzrostu zapadalności na raka i chłoniaka żołądka – wywołuje przewlekłe zapalenie błony śluzowej prowadzące do przemian nowotworowych)
• zachorowania na nowotwory żołądka w rodzinie (zwłaszcza krewni pierwszego stopnia)
• rzadkie zespoły genetyczne (zespół Lyncha, Peutza-Jeghersa, Gardnera)
• choroba Addisona-Biermera – niedokrwistość złośliwa 
• rzadka choroba z przerostem fałdów błony śluzowej żołądka – choroba Ménétriera.

Jeżeli w rodzinie były przypadki zachorowania na raka żołądka przed 50. rokiem życia, ryzyko zachorowania u pozostałych członków rodziny jest większe i należy zgłosić się do najbliższej poradni genetycznej.

Nowotwór złośliwy żołądka - epidemiologia

Obecnie utrzymuje się tendencja spadkowa w zakresie zapadalności na raka żołądka. W Polsce w ostatnich kilku dekadach zapadalność na nowotwory żołądka zmniejszyła się prawie 3-krotnie. Związane jest to najprawdopodobniej z ograniczeniem spożycia produktów peklowanych i wędzonych, a także ze stosowaniem skutecznej antybiotykoterapii zakażeń bakterią Helicobacter pylori. Ryzyko rozwoju raka żołądka rośnie wraz z wiekiem (większość zachorowań występuje po 50. roku życia) oraz jest 2–3 razy wyższe u mężczyzn niż u kobiet.

W Polsce w 2019 r. rak żołądka plasował się na 5. pozycji (3,8%) wśród zachorowań na wszystkie nowotwory u mężczyzn. U kobiet nie pojawił się na liście 10 najczęstszych nowotworów, choć w niektórych województwach znajdował się na 10. pozycji (2,7–3,1%) (źródło: Krajowy Rejestr Nowotworów). 

W naszym kraju niepokojąca jest nie tyle częstość występowania raka żołądka, ile fakt, że nadal jest on wykrywany w zaawansowanym stadium.

W strukturze zgonów w 2019 r. rak żołądka zajął 5. miejsce u mężczyzn (5,7%) i 7. miejsce u kobiet (3,7%). 

Objawy i diagnostyka nowotworu złośliwego żołądka

Rak żołądka rozwija się wiele lat. Objawy raka wczesnego nie są specyficzne, dlatego łatwo je pomylić z objawami innych chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego. Są to objawy dyspeptyczne, np. uczucie pełności i bóle w nadbrzuszu, wczesna sytość poposiłkowa, utrata apetytu. Później mogą wystąpić utrata masy ciała, wyniszczenie, problemy z połykaniem, ból przy połykaniu, objawy krwawienia do górnego odcinka przewodu pokarmowego (smoliste stolce) i silniejsze bóle brzucha.

W razie utrzymywania się dolegliwości konieczna jest wizyta u lekarza, który zaleci badanie endoskopowe żołądka, czyli gastroskopię z biopsją i badaniem histopatologicznym wycinków – niezbędną do ustalenia rozpoznania. 

Badanie radiologiczne górnego odcinka przewodu pokarmowego z użyciem kontrastu jest obecnie rzadziej wykonywane, choć bywa przydatne w ocenie zwężeń. 

Należy wykonać także badania obrazowe – ultrasonografię jamy brzusznej czy tomografię komputerową – które pozwalają na ocenę zaawansowania procesu nowotworowego. Niezwykle pomocne jest badanie endosonograficzne (EUS), które umożliwia precyzyjną ocenę zajętych węzłów chłonnych czy grubości nacieku nowotworowego w żołądku.

Inne badania, takie jak rezonans magnetyczny i pozytonowa tomografia emisyjna, pozwalają na dokładniejszą ocenę stopnia zaawansowania.

W rozpoznaniu może być także ujęty typ nowotworu – jelitowy, rozlany lub mieszany. Typ jelitowy cechuje się lepszym rokowaniem i zwykle wywodzi się z zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka z metaplazją jelitową. Typ rozlany trudniej rozpoznać, czasami nawet w badaniu biopsyjnym. Charakteryzuje się on rozrostem śródściennym bez wyraźnych granic nacieku, wysokim stopniem złośliwości i gorszym rokowaniem. 

Nowotwór może rozwinąć się w każdej części żołądka. Najczęściej powstaje w części odźwiernikowej (około 50%), rzadziej – w obrębie trzonu (20%) lub wpustu (25%), choć ostatnio wzrasta częstość lokalizacji w połączeniu przełykowo-żołądkowym. Nowotwór rozprzestrzenia się zarówno przez ciągłość, obejmując struktury i narządy sąsiadujące z żołądkiem (przełyk czy trzustkę), jak i drogą krwionośną lub chłonną, dając przerzuty m.in. do wątroby, płuc i kości.

Leczenie nowotworu złośliwego żołądka

W rzadkich sytuacjach, gdy rak żołądka zostanie wykryty we wczesnym stadium, można rozważyć leczenie endoskopowe. Jest ono możliwe tylko w określonych przypadkach i dotyczy pacjentów z rakiem ograniczonym do błony śluzowej. W przypadku guzów o wyższym stopniu zaawansowania stosuje się częściową lub całkowitą gastrektomię z usunięciem regionalnych węzłów chłonnych wraz z rekonstrukcją ciągłości przewodu pokarmowego. Leczenie uzupełniające w okresie okołooperacyjnym stanowi radiochemioterapia.

U pacjentów z nieresekcyjnym rakiem żołądka (niemożliwym do doszczętnego wycięcia) lub przerzutami odległymi stosuje się chirurgiczne leczenie paliatywne lub chemioterapię paliatywną.

Rokowanie w raku żołądka zależy od stopnia zaawansowania choroby w chwili rozpoznania. Rozpoznanie raka w stopniu IA wiąże się z 80-procentową szansą na przeżycie 5 lat, natomiast w stopniu IV 5 lat przeżywa tylko 5% chorych.

Nowotwór złośliwy żołądka - profilaktyka

Pierwsze miejsce w profilaktyce zajmują zaprzestanie palenia, zmiana nieprawidłowych nawyków żywieniowych (zalecane jest spożycie dużych ilości warzyw i owoców) oraz walka z otyłością. W przypadku uporczywych objawów dyspeptycznych, zwłaszcza u osób po 40. roku życia, zawsze powinno się wykonywać gastroskopię. Leczenie zakażenia Helicobacter pylori za pomocą antybiotyków także działa prewencyjnie.

Po leczeniu z powodu raka żołądka wszyscy chorzy powinni zgłaszać się na badania kontrolne do onkologa lub chirurga. Przez pierwsze 2 lata wizyty wyznaczane są co 3–6 miesięcy, przez kolejne 3 lata – co 6 miesięcy, a później – raz w roku. Gastroskopia i badania obrazowe (USG, RTG klatki piersiowej) wykonywane są w zależności od wskazań.

Piśmiennictwo:

1. Dąbrowski A (ed.). Wielka Interna. Gastroenterologia, I–II. Andrzej Dąbrowski. Medical Tribune Polska, Warszawa 2019.
2. Krajowy Rejestr Nowotworów. http://onkologia.org.pl.