Zakrzepica - czego nie wolno robić?

Zakrzepica – lepiej leżeć czy chodzić?

U większości pacjentów lekarz po rozpoznaniu zakrzepicy żył kończyn dolnych wdroży leczenie lekami przeciwzakrzepowymi. Tylko w dniu rozpoznania zakrzepicy i rozpoczęcia leczenia wskazane jest leżenie w łóżku z uniesioną chorą kończyną. Podudzie powinno być podparte na całej długości i ułożone poziomo nieco wyżej, natomiast udo – ułożone skośnie w dół. Od następnego dnia, po założeniu na kończynę opatrunku uciskowego z elastycznego bandaża, opaski lub pończoch o stopniowanym ucisku, należy chodzić, przy czym należy unikać sytuacji utrudniających odpływ krwi z kończyny dolnej, czyli długotrwałego siedzenia lub stania. Zaleca się jak najwcześniejsze uruchamianie pacjenta i jak najszybsze rozpoczynanie rehabilitacji ruchowej.

Czy przy zakrzepicy zalecana jest aktywność fizyczna?

Aktywność fizyczna pacjenta przy świeżej zakrzepicy żył kończyn dolnych będzie zależała od jej rozległości. W przypadku gdy zakrzepica jest mała, dolegliwości bólowe oraz obrzęk kończyn nie są zbyt nasilone, zaleca się umiarkowany wysiłek fizyczny, najlepiej z zabandażowaną kończyną. Wysiłek fizyczny poprawia tempo udrożnienia żyły i zmniejsza ryzyko rozwoju przewlekłego zespołu pozakrzepowego i niewydolności żylnej. W przypadku dużej zakrzepicy z nasilonym obrzękiem kończyny aktywność fizyczną należy wprowadzać w wolniejszym tempie. Należy unikać leżenia w łóżku czy siedzenia, gdyż sprzyja to nawrotowi zakrzepicy oraz zmniejsza tempo jej leczenia. Jednym z czynników niewydolności żylnej jest brak ruchu, siedzący tryb życia. Regularna aktywność fizyczna zapobiega rozwojowi żylaków i wystąpieniu zakrzepicy. Pacjenci po dawno przebytym epizodzie zakrzepicy żył nie mają przeciwwskazań do uprawiania sportów, należy jednak pamiętać o prawidłowym nawodnieniu organizmu podczas aktywności sportowej.

Zadbaj o podstawy – dieta przy zakrzepicy

Dieta powinna być różnorodna, zbilansowana, zawierać błonnik, białko oraz bardzo istotne kwasy omega-3 zawarte w rybach oleistych. Należy unikać cukrów prostych, najczęściej występujących w słodzonych napojach i słodyczach, a także zwrócić uwagę na produkty zawierające zwiększoną ilość witaminy K, która ma działanie prozakrzepowe. Spożywanie dużych ilości warzyw bogatych w witaminę K może działać prozakrzepowo oraz ograniczyć przeciwzakrzepowe działanie leków. Bogatym źródłem witaminy K są produkty takie jak: liście szarłatu, awokado, brokuły, brukselka, kapusta, olej canola (w Polsce – olej rzepakowy), szczypior, kolendra, cykoria, kapusta włoska, kiwi, liście mięty, gorczyca sarepska, oliwa z oliwek, pietruszka, groszek, orzeszki pistacjowe, liście szpinaku, fasola edemame, olej sojowy, rzepa, rzeżucha. Warto podkreślić, że nie powinno się całkowicie eliminować wymienionych produktów z diety, należy jednak unikać ich spożywania w nadmiernych ilościach. Ważnym elementem jest także sprawdzenie, czy stosowane suplementy diety, preparaty wielowitaminowe nie zawierają witaminy K. Podczas stosowania leków przeciwkrzepliwych w leczeniu zakrzepicy należy ograniczyć spożywanie soku grejpfrutowego. Działanie leku przeciwzakrzepowego mogą modyfikować także: stosowanie antybiotyków, biegunka, choroby wątroby.

Czy przy zakrzepicy można pić kawę?

Na przestrzeni lat zmieniała się wiedza dotycząca kawy i jej wpływu na zdrowie. Istnieją badania i doniesienia naukowe, które jednoznacznie wskazują, że wypicie 2–3 filiżanek kawy na dobę ma dobry wpływ na zdrowie. Polifenole zawarte w kawie mają działanie przeciwzapalne, a picie kawy korzystnie wpływa na ryzyko zakrzepowe i mikrobiotę jelitową. Picie od 2 do 5 filiżanek kawy dziennie może obniżyć ryzyko wystąpienia udaru mózgu o 22–25%. Jeśli zależy nam na dobrym zdrowiu, pamiętajmy jedynie, by kawę pić w bezpiecznych ilościach, a jej spożycie skonsultować z lekarzem. Dzienna ilość przyjmowanej kofeiny nie powinna przekraczać 400 mg. Filiżanka kawy (125 ml) zawiera średnio 75–80 mg kofeiny, herbaty (150 ml) – 32 mg, a czekoladowy batonik o wadze 30 g to 20 mg tej substancji, tak więc wypicie dwóch filiżanek kawy dziennie nie powinno mieć wpływu na zakrzepicę.

Przeciwwskazania przy zakrzepicy

Niezależnie od wystąpienia zakrzepicy należy bezwzględnie ograniczyć palenie papierosów, picie alkoholu i napojów energetyzujących. Doustna antykoncepcja (szczególnie dwuskładnikowa), hormonalna terapia zastępcza, infekcje, przedłużające się unieruchomienie także mogą się przyczynić do wystąpienia zakrzepicy.

Zakrzepica a lot samolotem

W trakcie lotu samolotem, szczególnie trwającego dłużej niż 4 godziny, istotnie wzrasta ryzyko wystąpienia zakrzepicy żył kończyn dolnych. Wynika to z konieczności przyjęcia pozycji siedzącej i unieruchomienia kończyn dolnych, a także ze wzrostu krzepliwości krwi związanego z obniżeniem wilgotności powietrza w kabinie pasażerskiej. Istnieją doniesienia, że ryzyko zakrzepicy utrzymuje się jeszcze przez około 10–14 dni po lądowaniu. Pasażerowie pozostający w pozycji siedzącej najczęściej doznają zakrzepicy w żyłach podudzi. W czasie lotu samolotem bardzo ważną rolę odgrywa zatem profilaktyka. Jest ona uzależniona od stanu zdrowia pasażera. Do istotnych czynników zwiększających ryzyko wystąpienia zakrzepicy zaliczamy:

• leczenie hormonalne,
• doustną antykoncepcję,
• ciążę,
• nadwagę,
• żylaki kończyn dolnych,
• niewydolność żył,
• przebytą zakrzepicę,
• chorobę nowotworową,
• nikotynizm,
• przewlekłą niewydolność serca,
• wrodzone lub nabyte zaburzenia krzepnięcia.

Podczas lotu zaleca się noszenie luźnego ubrania, które nie powoduje ucisku na kończyny dolne. Wskazane jest wypijanie dużej ilości płynów, unikanie alkoholu oraz dużej ilości produktów zawierających kofeinę. Ważne są częste ćwiczenia polegające na wykonywaniu ruchów zginania i prostowania, ruchów okrężnych stopą, napinaniu mięśni podudzi, zginaniu palców lub stawaniu na palcach. U osób nieobciążonych, bez czynników ryzyka zakrzepicy, nie zaleca się dodatkowych działań poza ćwiczeniami i nawadnianiem się oraz unikaniem snu w pozycji siedzącej. Pasażerowie z czynnikami ryzyka zakrzepicy powinni zakładać na czas lotu podkolanówki o stopniowanym ucisku, zapewniające ucisk na poziomie kostki wynoszący 10–20 mmHg lub 20–30 mmHg. Powinni oni także wykonywać ćwiczenia opisane powyżej oraz unikać odwodnienia w czasie lotu.

Antykoncepcja a zakrzepica – warto pamiętać

Stosowanie antykoncepcji hormonalnej dwuskładnikowej zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepicy żylnej. Czynnikami dodatkowo zwiększającymi ryzyko wystąpienia zakrzepicy podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej są wrodzone lub nabyte zaburzenia krzepliwości krwi, palenie tytoniu, otyłość. Po zakrzepicy żylnej zdecydowanie odradza się przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej doustnej w postaci tabletek dwuskładnikowych. Według WHO w zależności od sytuacji klinicznej dopuszczalne są niektóre metody antykoncepcji hormonalnej, jak np. jednoskładnikowy implant z progestagenem czy wkładka domaciczna z progestagenem.

Naturalne metody leczenia – jakie zioła na zakrzepowe zapalenie żył?

Nie ma naturalnych metod leczenia zakrzepicy. Za każdym razem leczenie zakrzepicy wymaga konsultacji lekarskiej i specjalistycznej opieki medycznej, a także farmakoterapii dostępnej wyłącznie na receptę. Żadne substancje naturalne, w tym zioła, nie zastąpią leczenia farmakologicznego zaordynowanego przez lekarza. Preparaty ziołowe (zawierające żeń-szeń, imbir, chińskie drzewo lakowe, kurkumę, czerwoną szałwię, tymianek, piwonię chińską, berberys pospolity) mogą stanowić element zapobiegania zakrzepicy w połączeniu z odpowiednim ruchem lub stosowaniem rajstop uciskowych. Jednak każdorazowo stosowanie preparatu ziołowego należy skonsultować z lekarzem, aby uniknąć powikłań (m.in. krwotocznych), niekorzystnych interakcji z przyjmowanymi lekami czy skutków ubocznych zagrażających życiu. W szczególności kobiety ciężarne nie powinny stosować ziół bez uprzedniej konsultacji lekarskiej.

Piśmiennictwo:

1. Ponikowski P, Hoffman P, Witkowski A i wsp. (red.). Kardiologia. Podręcznik Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Via Medica, Gdańsk 2019.
2. Gajewski P (red.). Interna Szczeklika 2023. Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
3. Hryniewiecki T, Pruszczyk P, Drożdż J (red.). Wielka Interna. Kardiologia z elementami angiologii, cześć II tom 3. Medical Tribune Polska, Warszawa 2012.