Niewydolność serca

Przyczyny niewydolności serca

O niewydolności serca mówimy w sytuacji, kiedy dochodzi do zaburzeń czynności lub struktury mięśnia sercowego [1]. Dysfunkcja pracy niewydolnego serca może dotyczyć zarówno jego skurczu, jak i rozkurczu. Mechanizmy powstawania niewydolności serca to m.in.:

• utrata komórek mięśnia sercowego np. w wyniku zawału, 
• nadmierne obciążenie serca przez nadciśnienie tętnicze, 
• utrudnienie rozkurczu i napełniania komór przez przerost mięśnia sercowego,
• zbyt szybka lub zbyt wolna praca serca [2].

W krajach rozwiniętych przyczynami niewydolności serca są najczęściej choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa) oraz nadciśnienie tętnicze [1].

Wśród przyczyn niewydolności serca znajdują się również:

• wady zastawek serca,
• wrodzone wady serca,
• zaburzenia rytmu serca np. migotanie przedsionków,
• kardiomiopatie - grupa chorób o zróżnicowanej etiologii m.in. uwarunkowane genetycznie, związane z toksynami, cukrzycą, chorobami układowymi, 
• uszkodzenie serca przez toksyny (w tym alkohol), leki lub czynniki zakaźne (np. wirusowe zapalenie mięśnia sercowego) [1,2].

Objawy niewydolności serca

Jakie charakterystyczne objawy są związane z niewydolnością serca?

• duszność przy wysiłku (a w zaostrzeniu lub zaawansowanej niewydolności serca - także w spoczynku),
• zmniejszona tolerancja wysiłku,
• duszność w pozycji leżącej i w nocy,
• obrzęki kończyn dolnych (zwykle w okolicach kostek) [1,2].

Objawy niewydolności serca wynikają przede wszystkim z zastoju krwi w krążeniu małym (płucnym) i dużym (systemowym), a także ze zmniejszonego rzutu serca, czyli objętości krwi, którą serce jest w stanie przetoczyć w ciągu minuty [1].

Diagnostyka niewydolności serca

Jeżeli zauważasz u siebie jakiekolwiek objawy wskazujące na niewydolność serca, jak najszybciej skorzystaj z pomocy lekarskiej.

Podczas wizyty możesz się spodziewać, że lekarz zbierze wywiad dotyczący Twoich dolegliwości, chorób, przyjmowanych leków oraz historii rodzinnej. Następnie przeprowadzi badanie fizykalne i wykona EKG [1,2].

W przypadku podejrzenia niewydolności serca, należy wykonać oznaczenie stężenia peptydów natriuretycznych w osoczu - NT-proBNP lub BNP [1,2]. 

Jeżeli wynik badania będzie znajdował się poniżej górnej granicy normy, następnym krokiem jest badanie echokardiograficzne serca. Tzw. echo serca to nieinwazyjne badanie z wykorzystaniem ultradźwięków. Pozwala ono na zobrazowanie poszczególnych elementów serca (przedsionków, komór, zastawek), a także ocenę jego funkcji. Szczególnie istotnym parametrem jest frakcja wyrzutowa (LVEF, EF), która mówi o tym, jaki procent krwi nagromadzonej w lewej komorze w czasie rozkurczu jest ona w stanie wyrzucić na obwód podczas swojego skurczu. Jeżeli LVEF wynosi poniżej 40%, mówimy o niewydolności serca z obniżoną frakcją wyrzutową. Czasami jednak wartość EF może być w normie, a upośledzona może być funkcja rozkurczowa serca. Nadal mamy wtedy do czynienia z niewydolnością serca, ale z zachowaną frakcją wyrzutową. Jest to istotne z uwagi na różnice w dalszym postępowaniu [1,2].

Oprócz powyższych badań zaleca się także wykonanie RTG klatki piersiowej oraz badań laboratoryjnych: 

• morfologii krwi obwodowej,
• parametrów nerkowe,
• elektrolitów,
• oceny czynności tarczycy,
• glikemii na czczo i stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c), 
• lipidogramu,
• wskaźników gospodarki żelazowej [1].

Inne badania, które może zlecić lekarz, zależą od przyczyny niewydolności serca, np. w przypadku podejrzenia choroby wieńcowej będą to nieinwazyjne próby obciążeniowe, angio-TK i koronarografia [1].

Leczenie niewydolności serca

Jeżeli jest to możliwe, należy zawsze leczyć przyczynę niewydolności serca. Wybór metody leczenia zależy od tego, jaki czynnik doprowadził do rozwoju niewydolności. W przypadku choroby wieńcowej będzie to przezskórna interwencja wieńcowa lub pomostowanie aortalno-wieńcowe - tzw. by-passy. W przypadku wad zastawkowych należy rozważyć ich naprawę chirurgiczną lub skorzystać z metod kardiologii inwazyjnej. Należy także zadbać o optymalne leczenie nadciśnienia tętniczego [1,2].

W przypadku pacjentów ze stwierdzoną niewydolnością serca z obniżoną frakcją wyrzutową do podstawowego leczenia farmakologicznego należy włączenie:

• inhibitora konwertazy angiotensyny (ACE-I),
• β-blokera,
• antagonisty receptora aldosteronowego (MRA),
• flozyny (inhibitora SGLT-2) [1].

Leki moczopędne, czyli diuretyki stosuje się w sytuacji przewodnienia i zaostrzeń przewlekłej niewydolności serca [1].

Uzupełnieniem leczenia farmakologicznego powinny być zmiany dotyczące prowadzonego stylu życia: ograniczenie soli w diecie, unikanie alkoholu, niepalenie papierosów, aktywność fizyczna dobrana do indywidualnych możliwości. Warto także zaszczepić się przeciwko grypie i pneumokokom [1].

Jeżeli objawy choroby utrzymują się mimo leczenia farmakologicznego, obecna jest ciężka dysfunkcja serca lub występują poważne zaostrzenia, mamy do czynienia z zaawansowaną niewydolnością serca. W takim przypadku do dodatkowych opcji terapeutycznych należą:

• urządzenia wspomagające czynność lewej komory,
• terapia resynchronizująca (wszczepienie stymulatora CRT),
• wszczepienie kardiowertera-defibrylatora (ICD),
• przeszczepienie serca [1,2].

Niewydolność serca - najważniejsze informacje

Chociaż nie wszyscy traktują diagnozę niewydolności serca poważnie, szczególnie jeśli objawy choroby nie są jeszcze nasilone, należy mieć świadomość, że stanowi ona najczęstszą przyczynę zgonu wśród osób w grupie wiekowej powyżej 65 r.ż., jak i przyczynę licznych hospitalizacji [3]. W skurczowej przewlekłej niewydolności serca roczna śmiertelność wynosi ok. 10–15% [2]. Połowa pacjentów z tym rozpoznaniem umiera w ciągu 5 lat od rozpoznania - co stanowi gorsze rokowanie niż dla wielu chorób nowotworowych! [3] Dlatego tak istotne jest odpowiednio wczesne rozpoznanie i wdrożenie skutecznego leczenia niewydolności serca.

Referencje:

1.    https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.19.1. (ostatni dostęp: 15.09.2022)

2.    https://kardiologia.mp.pl/wytyczne/ostra-niewydolnosc-serca/283806,rozpoznawanie-i-leczenie-ostrej-i-przewleklej-niewydolnosci-serca-cz-1-wytyczne-esc-2021,1 (ostatni dostęp: 15.09.2022)

3.    https://www.adamed.expert/lekarz/materialy-szkoleniowe/diagnoza-i-terapia-niewydolnosci-serca-w-2022 (ostatni dostęp: 15.09.2022)