Szacowany czas czytania: 10 minut
Grzybica stóp i paznokci - o tym się nie mówi
Częsty, a jednak wstydliwy problem. Mowa o grzybicy stóp i paznokci, która w Polsce może dotykać nawet 10% osób zgłaszających się do dermatologa i 10-15% pacjentów lekarzy pierwszego kontaktu [1]. Według danych światowych onychomikoza (inna nazwa grzybicy paznokci i stóp) występuje nawet u 5,5% osób [2]. Częstość jej występowania rośnie wraz z wiekiem - rzadko występuje u dzieci, natomiast u osób starszych może dotykać ponad 20% dorosłych powyżej 60 rż. [1] czy, według innych danych, nawet 35% osób powyżej 65 r.ż. [3]. Jest ona najczęściej występującym schorzeniem paznokci [2,3,4] i z tego względu, warto przyjrzeć się tej chorobie. Jakie są jej objawy? Co sprzyja grzybicy stóp i paznokci? Czy można jej zapobiec? I wreszcie - jak leczyć grzybicę paznokci i stóp?
Objawy grzybicy stóp i paznokci
Grzybica może dotyczyć jedynie stóp lub jedynie paznokci, bądź też obu.
Objawy grzybicy stóp:
- zaczerwienienie, złuszczanie i pękanie naskórka;
- nadmierne rogowacenie naskórka;
- pęcherzyki lub pęcherze, po pęknięciu tworzące nadżerki;
- zmiany występujące między palcami, na powierzchni bocznej i podeszwowej stopy lub w obrębie sklepienia stopy;
- świąd (w obrębie zmian skórnych) [5].
Objawy grzybicy paznokci:
- zmiana zabarwienia paznokcia - na białe, mleczne, żółte lub brunatne;
- łamliwość i kruchość płytki paznokciowej;
- rogowacenie łożyska paznokcia i gromadzenie się mas rogowych pod płytką;
- oddzielenie płytki paznokciowej od łożyska;
- całkowite zniszczenie płytki paznokcia (w zaawansowanych postaciach) [2,3,4,5].
W przypadku grzybicy paznokci najczęściej dochodzi do zajęcia pierwszego palca stopy, czyli palucha. Grzybicy stóp i paznokci może towarzyszyć ból i/lub zaburzenia czucia, a także deformacje paznokci, co może utrudniać funkcjonowanie - powodować problemy z chodzeniem lub noszeniem obuwia. To z kolei może skutkować uczuciem wstydu, co negatywnie przekłada się na jakość życia [2,3,4].
Czynniki predysponujące do wystąpienia grzybicy stóp i paznokci
Grzybica stóp i paznokci w większości przypadków wywołana jest zakażeniem przez dermatofity (np. z rodzaju Trichophyton, Microsporum lub Epidermophyton), rzadziej powodują ją pleśnie niedermatofitowe lub drożdżaki (np. z rodzaju Candida) [2,3,4]. Do wystąpienia infekcji predysponują:
- starszy wiek,
- urazy stóp i paznokci,
- wcześniejsze wystąpienie choroby,
- noszenie ciasnego obuwia,
- uprawianie sportów,
- nadmierna potliwość,
- duża wilgotność w środowisku,
- choroby współistniejące - cukrzyca, otyłość, łuszczyca, choroby nowotworowe,
- immunosupresja - związana np. z zakażeniem HIV lub u osób po przeszczepieniu tkanek i narządów,
- zaburzenia krążenia obwodowego - miażdżyca, niewydolność żylna,
- predyspozycje genetyczne,
- zakażenie grzybicze u członka rodziny,
- palenie tytoniu [2,3,4].
Co można zrobić, aby zapobiec wystąpieniu grzybicy?
Przede wszystkim, w miarę możliwości, wyeliminować te z wymienionych wyżej czynników ryzyka, na które możemy wpłynąć. Kluczowa jest prawidłowa higiena stóp i noszenie odpowiedniego obuwia:
- krótkie obcinanie paznokci (ale nie nazbyt krótkie, może wtedy dojść do zanokcicy i wrastania płytki w wał paznokcia),
- unikanie ciasnego obuwia (najlepiej sprawdzą się buty z szeroką podeszwą, które nie powodują ucisku na palce i paznokcie),
- noszenie oddychającego obuwia i skarpetek,
- pranie lub czyszczenie butów i skarpetek z użyciem gorącej wody bądź odkażanie za pomocą środków przeciwgrzybiczych, ozonu lub światła UV - w przypadku braku takiej możliwości zaprzestanie używania danej odzieży,
- dbanie o suchość i prawidłową temperaturę stóp (niewskazane jest przegrzewanie),
- używanie klapków w miejscach publicznych: basenach, siłowniach, hotelach itp. [3,4].
Dbałość o higienę jest najważniejszym postępowaniem zapobiegającym grzybicy stóp i paznokci. Należy również pamiętać, że leczenie jest bardziej skuteczne w początkowym etapie choroby, nie warto więc zwlekać z wizytą u lekarza - nie ma czego się wstydzić!
Leczenie grzybicy paznokci i stóp
Terapia infekcji grzybiczych opiera się na stosowaniu miejscowych lub, w cięższych przypadkach, podawanych ogólnie (np. doustnie) leków przeciwgrzybiczych. Zwykle jednak wystarcza leczenie miejscowe.
Do preparatów stosowanych w grzybicy stóp w formie kremu lub maści należą pochodne azolowe (klotrimazol, mikonazol, izokonazol, ekonazol, bifonazol, flutrimazol), allylaminy (terbinafina, naftifina) lub cyklopiroks [5]. Z kolei, leczenie grzybicy paznokci opiera się na stosowaniu lakieru do paznokci z cyklopiroksem lub amorolfiną, bądź kremem z 40% mocznikiem i bifonazolem [5].
W leczeniu ogólnym grzybicy stóp i/lub paznokci stosuje się terbinafinę, itrakonazol lub flukonazol, jednak podawane są one zwykle w przypadku braku poprawy po leczeniu miejscowym lub zajęciu większej liczby paznokci. Leczenie zabiegowe jest ostatecznością i stosuje się je w razie całkowitego niepowodzenia leczenia ogólnoustrojowego i miejscowego, gdyż związane jest ono z ryzykiem uszkodzenia macierzy i łożyska paznokcia [5].
Referencje:
- Malinowska M, Nowicki R. Grzybica paznokci – terapia musi być konsekwentna. Dermatologia po dyplomie. 2014;6. dostęp: https://podyplomie.pl/dermatologia/17410,grzybica-paznokci-terapia-musi-byc-konsekwentna
- Lipner SR, Scher RK. Onychomycosis: Clinical overview and diagnosis. J Am Acad Dermatol. 2019 Apr;80(4):835-851. doi: 10.1016/j.jaad.2018.03.062. Epub 2018 Jun 28. PMID: 29959961.
- Leung AKC, Lam JM, Leong KF, Hon KL, Barankin B, Leung AAM, Wong AHC. Onychomycosis: An Updated Review. Recent Pat Inflamm Allergy Drug Discov. 2020;14(1):32-45. doi: 10.2174/1872213X13666191026090713. PMID: 31738146; PMCID: PMC7509699.
- Gupta AK, Stec N, Summerbell RC, Shear NH, Piguet V, Tosti A, Piraccini BM. Onychomycosis: a review. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2020 Sep;34(9):1972-1990. doi: 10.1111/jdv.16394. Epub 2020 Jun 5. PMID: 32239567.
- Dermatofitozy. Interna Szczeklika 2021. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021. dostęp: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.142.1.1.